ජනනන්දන කාව්‍යය
බුද්ධ දේශනාවෙහි සඳහන් වන පරිදි දිව්‍යමනුෂ්‍යාදී ලෝකයන්ගේත් එහි වන සියලු සචේතන, අචේතන වස්තූන්ගේත් රජුන්ගේත් නීතියේත් ශිෂ්ටාචාරයේත් සම්භවය සාමාන්‍ය ජනයාට දක්වාලීමට කළ පැරණි සිවුපද කාව්‍යයකි. 'ජනනන්දය' යන නාමය ඊට කවර හෙයින් යෙදිණි දැයි අපැහැදිලි ය. ජනයාට තණ්හාවේ ආදීනව පෙන්වා ඉන් ඔවුන් ඈත් කරවීම කවියාගේ අදහස වූ බව පෙනේ.
ඉකුත් කල්පයෙහි ද සක්වළ මෙසේ ම සෑදී සිටියේ ය. කප් ගින්නෙන් දැවූ බෙර සිදුරක් සේ තුබුණු එය ඉඳිකටු වන් සිහින් ධාරායෙන් නැඟී යොදුන් ගණන් වටගත් ධාරාණිපාත මහ වැස්සෙකින් පිරී ගත්තේ ය. ඉන්පසු මහා සුළඟෙක් හමන්නට වන. ඒ කරණ කොට යට භාගයෙන් පටන් ගත් ජලයේ බොල්වීම නැවතුණේ පළමු සක්වළ පැවැති සේ මහදිව් කොදිව්, සයුරු, මුහුදු ඈ ගොඩදිය බෙදීම් පාමිනි.
අහසින් යන බඹෙක් පොළොවට බැස ඉන් මඳක් දිව ගා දැනුණු රසයෙහි බැඳී පොළොවෙහි ම වසන්නට වනි. එදා සැදී සිටි පොළොව එබඳු රසකැටියක් ව තුබුණේ ය. පසුව තව ද බඹුන් පැමිණ එසේ ම රැඳී සිටින්නට වූයෙන් පොළොව එක් බඹ ලොවක් සේ දිස් විය. පොළෝ රසය වඩ වඩා විඳ ගැනීමේ ආශාව උනුන් අතර තරගයක් සේ වැඩෙන්නට වනි. එහි විපාකය වූයේ පොළොවෙහි රසය අතුරුදන් ව 'හතු ' විශේෂයක් නැගීම ය. එතැන් පටන් හතු ආහාරය කොට ගන්නට වන් බඹහු එහි ද පෙර පරිද්දෙන් ම ආශා කළහ. හතු අතුරුදන් ව 'බදාලතා' නම් වැල් වගයෙක් හෙවිණ. බඹුන්ගේ රස තෘෂ්ණාව නම් කෙළවරක් නොපාන්නකි. එබැවින් ඔවුන්ට 'බදාලතා' අතුරුදන් ව යෑමෙන් සයංජාත ව උපදින හැල්සහල් ද ක්‍රමයෙන් කුඩු තොහො ඇති ව ගොස් එද ගොවිතැන් නොකොට ලබාගනු නොහැකි විය. ඔවුහු ගොවිකමට ඇබ්බැහි වූහ.
ගොවිතැනින් ජීවත් වන සමයෙහි හොරකම්, කොල්ලකෑම්, අඬදබර ආදී අන්‍යායයන් ඇති වීමෙන් ඒවා විසඳා යුක්තිය ඉටු කරලීමට රජකුගේ ද පාලන නීතිවල ද ආවශ්‍යකත්වය දැනෙන්නට විය. එබැවින් ඔවුහු සියල්ලන්ගේ සම්මතයෙන් රජකු පත්කර ගෙන උන්ගේ නියමයන් අනුව කටයුතු කරන්නට පටන් ගත් හ. ගොවිතැනින් ලබාගත් රූක්ෂාහාර වැළඳීම නිසා එතෙක් පැවැති බඹුන්ගේ ශරීරාලෝකය නැසී ගියේ ය. මල, මූ හට ගත්තේ ය. එබැවින් හිර, සඳ, තාරකාදිය ද මල, මූ මං ද පහළ විය. කර්මානුරූප ව පහළ වන ස්ත්‍රී, පුරුෂ නිමිති නිසා බෙදී ගිය ඔවුහු ගෙවල් කොට ගෙන අඹු දරුවන් පෝෂණයට පුරුදු වූවෝ ය. ඉක්බිති ඔවුහු මිනිසුන් ලෙසින් හැඳින්වෙන්නට වන. වර්තමානය දක්වා එන්නේ ඒ පරම්පරාව ය. ආයුෂය ද ක්‍රමයෙන් පිරිහීමට පත් කරමින් ඇති කළ යථෝක්ත එක් එක් විපරිණාමය සුළු කාලයකින් දැක්වුණේ නොවේ. කල්ප බොහෝ ගණනකගේ ඇවෑමෙන් දැක්වුණෙකි.
ලෝකෝත්පත්තිය විස්තර ලෙසින් හා සිත් තුළට පහසුවෙන් වැදගන්නා ලෙසින් 'ජනනන්දය' කාව්‍යයෙන් කියැවී තිබේ. මිනිසුන් රජකු ඇති ව විසීමට පටන් ගත් පසු සිව්පා, පක්ෂි, මත්ස්‍ය ආදීන් ද සිංහ, හංස, මත්ස්‍ය ආදීන් විසින් ද උනුන්ගේ රජකු බැගින් තෝරාගත් බව පැවසේ. සක්වළට අයත් ව පවත්නා කොදිව්, මහදිව්, මෙරගල්, හිර, සඳ, තාරකා, සුරලෝ, අපාය හටගත් සැටි පෙන්වා ඇත්තේ ඒවායෙහි විශාලත්වයන් හා පිහිටීම හා සමග ය. හිරු, සඳු, තාරකා හැසිරෙන මං ද රාහු ගිලීම නිසා හිර සඳ ග්‍රහණය වන බව ද එය පෙර පැතුමක් පරිදි සිදුවන්නක් බව ද සඳහන් 'ජනනන්දය' රාහුගේ උස, මහත ද පෙන්වා ඇත.
ජනනන්දය පුරාණ කවි පොතකැයි සඳහන් ව තිබෙතත් එය මහනුවර සමයට සමීප කාලයට වඩා පැරණිකමක් නොපෙන්වයි. දොස් වැදී සිටුනා බැවින් වියත් කවියකුගේ කෘතියක් යයි නිගමනය කිරීම අසීරු ය. තෙරුවන් වැඳීමෙන් ග්‍රන්ථය අරඹා ඇති බැවින් කාව්‍ය කර්තෘ බෞද්ධයකු බව සිතාගත හැකි ය. මුද්‍රිත ග්‍රන්ථය කවි 194කින් කෙළවර වෙතත් අවසාන කවියෙන් හැඟෙන්නේ කර්තෘන් විසින් එය කවි 213කින් නිම කරන ලද සැටියෙකි. පොතේ අවසන් කවිය වන,
දෙමළෙන් සහ ගින්දරමු ත්
දැනුනේ සිංහල අකුරු ත්
පෙරපදලිය එළු කීම ත්
කිරිමැටියාවේ ලියන වරු ත්
යන්නෙහි 'කිරිමැටියේ ලියනවරුත්' යනු කර්තෘ හැඳින්වීම පිණිස යෙදූවක් සේ පෙනේ. ඒ සෙංකඩගල දෙවන රාජසිංහ රජුගේ කාලයේ සිටි ප්‍රකට කවියකු හා දෙමළ බස හදාළ අයෙකු වූ කිරිමැටියාවේ මැති විය යුතු ය. ශෝධනයක් පතා සිටුනා කාව්‍යයක් බැවින් ඔවුන් පිළිබඳ වැඩිමනත් තොරතුරක් පෑම උගහට ය. බෞද්ධ සාහිත්‍යයේ පැවසෙන ලෝකෝත්පත්ති කථාව සාමාන්‍ය ජනයාට දැන ගැනීමට ජනනන්දය ප්‍රයෝජනවත් ය.
මෙම කවියා මහා ජනක කාව්‍යය, සත්ත්ව ලෝක කාව්‍යය, උමංදා කාව්‍යය නම් වූ කාව්‍ය කෘති තුනක් ද උපදේශාත්මක ශෛලියෙන් රචනා කොට තිබේ.
ඩී.සී.දිසානායක
