ඌරුගොඩවත්තේ වාදය
සමයාන්තර වාදයන්ගෙන් මෙය ඉතා ප්‍රසිද්ධියට පත් මහාවාදයකි. කොළඹ ඌරුගොඩවත්තේ දී කැරුණු බැවින් වාදය මෙනමින් හැඳින්වේ. බෞද්ධ, ක්‍රිස්තු ආගම් දෙකින් කවරක් සැබෑ ආගම දැයි ඔප්පු කිරීම වාද අරමුණ විය. මොහොට්ටිවත්තේ ගුණානන්ද ස්වාමීහු බෞද්ධ පක්ෂයෙහි ද, සිටි කොලීජියේ උපාචාර්‍ය්‍ය සි. සිල්වා ක්‍රිස්තු ධර්ම දේශක මහතා සහ ඊ. පි. ෆොන්සේකා පාදිරිතුමා ක්‍රෛස්තව පක්ෂයෙහි ද වාදකරුවෝ වූහ. ක්‍රි. ව. 1899 සැප්තැම්බර් 3 වැනි හා 10 වැනි ඉරුදින දෙකෙහි අපරභාගයන්හි වාදය පැවැත්විණ. වාද ප්‍රවෘත්තිය සාමාන්‍යයෙන් මෙසේය :-
චාර්ලිස් පෙරේරා නම් ක්‍රිස්තු භක්තික දොස්තර මහතෙක් බුද්ධාගමට විරුද්ධව බෞද්ධ කීපදෙනෙකුගෙන් ප්‍රශ්න කරන්නට වන. ඊට නිසි පිළිතුරු ලබා දෙනු පිණිස ඔවුහු මොහොට්ටිවත්තේ ගුණානන්ද හිමියන්ට ආරාධනා කර සිටියහ. ඌරුගොඩවත්තේ අභිනවයෙන් කරවන ලද තර්ක දේශනා ශාලාවට වැඩම කරමින් උන්වහන්සේ දොස්තර මහතාගේ ප්‍රශ්නයනට පිළිතුරු දෙන්නට පටන් ගත් සේක. දෙදෙනා අතර කතාව තුන්මාසයක් මුළුල්ලේ පැවැතිණ. එය පැවති ලෙසින් ම ප්‍රශ්නෝත්තර වශයෙන් මුද්‍රණය කරවන ලද පත්‍රිකා දහස් ගණනක් ගුණානන්ද හිමියන් විසින් විසුරුවා හරින ලද්දේය. ඉන් පසු බොරු වාදයක් කරන්නේ යයි උන්වහන්සේට දොස් නැඟුණු ලිපියක් ඥානාර්ථප්‍රදීපයෙහි පළ විණ. ක්‍රිස්තියානිය සැබෑ බව ඔප්පු කළ හෙන කවරකු හෝ වෙතොත් ඔහු තර්ක දේශනා ශාලාවට පැමිණෙත්වායි උන්වහන්සේ සඳරැස පත්‍රයෙන් අභියෝගයක් කර සිටියහ. සී. සිල්වා නම් ක්‍රිස්තු ධර්මදේශකයෙක් පැමිණ ආගම් දෙකින් කවරක් සැබෑ දැයි ඔප්පු කැරෙන වාදයකට එළැඹෙන්නට සුදානම් බව දැන්වීය. මඟහැර සිටිනු නොහැකි වන්නට ගිවිසුම් පත්‍රයකට දෙපක්ෂයෙන් වගකිව යුතු දෙදෙනකුගේ අත්සන් ගෙන වාදයක් සංවිධානය කරන ලද්දේය.
එක් පක්ෂයක කථාවට අනතුරුව අනෙක් පක්ෂයේ කථාවක් කෙරෙන සේ පිළියෙල වුණු එක් එක් කථාවට පැය බැගින් ගැනීම, පළමු කථාව ක්‍රෛස්තව පක්ෂයෙන් වීම, දෙපක්ෂයෙන් එක් පක්ෂයක් වාදයට නොඑළඹ සිටියොත් ඒ පක්ෂය අනෙක් පක්ෂයට රුපියල් 100ක් ගෙවිය යුතු වීම ගිවිසුම් පත්‍රයේ ඇතුළත් කොන්දේසිවලින් සමහරකි.
නියමිත දිනයන්හි වාද ඇසීමට රිසියෙන් ඇදී ආ බෞද්ධ, ක්‍රෛස්තව මහා ජනකාය සෙමෙහි පවත්වාලීමට රජය පොලිස් රැකවරණය දුන්නේය.
මැවුම්කාරයකු, ගැළවුම්කාරයකු සිටිය යුතු යයි ද එය සඳහන් එකම ආගම බැවින් ක්‍රිස්තු ආගම සැබෑ වූ එක ම ආගම යැයි ද ක්‍රෛස්තව පක්ෂය තර්ක කළේය. ගුණානන්ද හිමියන් බෞද්ධ ධර්ම ග්‍රන්ථාගත කරුණු පමණක් නොව බයිබලය ආදි ක්‍රිස්තුධර්ම ග්‍රන්ථ, පෙරපර දෙදිග පැරැණි ශ්‍රේෂ්ඨ පණ්ඩිත මත, වෛද්‍ය ජ්‍යෝතිෂාදි ශාස්ත්‍ර සම්බන්ධී සිංහල, ඉංග්‍රීසි, පාළි හා සංස්කෘත ග්‍රන්ථ යන මේවායින් ප්‍රමාණ පාඨ ද ඉදිරිපත් කෙරෙමින් තර්කයෙන් තර්කය නංවා ප්‍රතිපාක්ෂික තර්ක නිෂ්ප්‍රභ කළහයි යෙති. බෞද්ධයන් ඉමහත් ප්‍රීතියට පත් කළ බව පැවැසෙන මේ වාදය පිළිබඳ විස්තර ඌරුගොඩවත්තේ වාදය නමින් පොතක් කොට ප්‍රකාශයට පමුණුවා ඇත්තේය.
