එක්ටැම් ගෙය
(පා. එකත්ථම්භක පාසාද; එකථූණකගෙහ). එක ම කුලුණක් මත සෑදූ පැරණි ගෘහ විශේෂයකි. පරෙවි කූඩුවක ආකාරය දක්වන මෙම ගෘහයන් රජුන්ගේ වාසභවනයන් ලෙස හෝ රජ කුමරියන් ආරක්ෂා කිරීම පිණිස තැනූ මන්දිරයන් ලෙස හෝ යොදවන ලද බැව් පෙනේ. එක්ටැම් ගෙයක් ගැන මහාවංසයේ පළමුවෙන් ම සඳහන් වන්නේ උන්මාද චිත්‍රා හා දීඝගාමිණී පිළිබඳ කතා පුවතෙහිය. රජුගේ යහන් ගබඩාවෙන් පමණක් පිවිසිය හැකි වූ මෙම ගෘහය තනවන ලද්දේ පඬුවස්දෙව් රජුගේ දූ වූ චිත්‍රා කුමරිය සිරකර තබනු පිණිසය. පඬුවස් නුවර වර්තමාන විහාරය අසල වූ ස්ථානයක් මෙම එක්ටැම් ගෙය පිහිටි තැන යයි ජනප්‍රවාදයක් ඇතත් එවැනි මතයක් තහවුරු කිරීමට කිසිදු පුරාවිද්‍යාත්මක සාක්ෂ්‍යයක් නැතැයි යනු සෙනරත් පරණවිතාන මහතාගේ අදහසයි. පළමුවන පරාක්‍රමබාහු රජු (1153-1186) විසින් ද එක්ටැම් ගෙයක් තනවන ලදි. මෙය එතුමාගේ වාසභවනයක් ලෙස හැඳින්වේ. පැරණි ඉන්දියාවේ තුබූ එක්ටැම් ගෙවල් ගැන ජාතක කථාවන්හි සඳහන් වේ. ඝත ජාතකයේ දේවගබ්හා කුමරිය සිරකොට තැබූ ගෘහය ද භද්දසාල ජාතකයේ බ්‍රහ්මදත්ත රජුන් විසින් තනවන ලද වාසභවනය ද එක්ටැම් ගෙවල් වශයෙන් හැඳින්වේ. බුරුමයේ රජ පෙළපත පිළිබඳ ඉතිහාසයේ ද එක්ටැම් ගෙයක් ගැන කියැවේ. මෙය හඳුන්වනු ලැබුයේ බුරුම භාෂාවෙන් එක්ටැම් ගෙය යන අර්ථය පළ කරන තබින්දයිං-එයිං යන ශබ්දයෙනි. මුඛපරම්පරාගත කථා ගණයෙහි වැටෙන ඉහත සඳහන් වංසකථාදියෙහි දැක්වෙන එක්ටැම් ගෙවල් ගැන අප දන්නේ නාම මාත්‍රයෙන් පමණි.
උතුරු වියට්නාමයේ හැනෝයි නුවර පිහිටි ඓතිහාසික එක්ටැම් ගෙයක් ගැන ඈත පෙරදිග ප්‍රංස විද්‍යාපීඨයේ සංග්‍රහයක (Bulletin de L’Ecole Françoise d’ Extrême Orient) සඳහන් වේ. දැනට පවත්නා එක ම එක්ටැම් ගෙය වූ මෙය පිහිටියේ හැනෝයි නගරයේ උද්භිදෝද්‍යානයෙහි විලක් මැදය. ජල මධ්‍යයෙහි වූ කුලුනක් මත පියුමක සැලැස්ම අනුව ක්වාන්-අම් හෙවත් අවලෝකිතේශ්වර බෝධිසත්වයන් සඳහා සැදූ මෙම මන්දිරය “දියන් හූ” නමින් හැඳින්වේ. මෙය ලි-තායි-තොන් රජු (1028-1054) විසින් 1049 වර්ෂයේ දී ගොඩනංවන ලදි. 1954 දී සතුරන් විසින් විනාශ කරන ලද “දියන් හූ” මන්දිරය පැරණි සැලැස්ම අනුව නැවත ගොඩනංවනු ලැබීය.
