ජෛනාගම

භාරතයෙහි බිහි වූ ප‍්‍රධාන ආගමික ඉගැන්වීම් තුන් අතුරෙන් එකකි. බුදු දහම සහ හින්දු දහම අනෙක් ඉගැන්වීම් දෙක වේ. සංස්කෘත ‘ජි’ ධාතුව මුල් කොට ගෙන ජෛන යන පදය සෑදී ඇත. එහි තේරුම යථාවබෝධය නැතහොත් සර්වඥතාඥානයයි. එසේ යථාවබෝධය ඇති කර ගත් පුද්ගලයා ‘ජින’ වශයෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. කායික හා මානසික සියලු බැඳීම් සිඳ බිඳ දමා ආත්ම පාරිශුද්ධත්වයට පත් ව විමුක්තිය අවබෝධ කරගත් ජිනවරයා විසින් දේශනා කරනු ලබන දහම ජෛන දහම හෙවත් ජෛනාගම වශයෙන් හැඳින්වේ. කි‍්‍ර.පූ. 6 වන සියවසේ මහාවීරයන් විසින් එකී දහම අවබෝධ කොට ලෝකයාට දේශනා කරන ලදි. ජෛනාගම ඉන්දීය සමාජය තුළ ආගමික, දාර්ශනික, සාහිත්යික සහ සෞන්දර්යාත්මක ආදි සියලූ අංශ කෙරෙහි බලපා ඇත. ජෛනාගම ඉන්දියාවෙහි අද ද පුළුල් ලෙස ව්‍යාප්ත ව පවතින නමුත් බුදු දහම මෙන් ඉන් බැහැරට පැතිර ගොස් ඇත්තේ මඳ වශයෙනි. ආරම්භය හා විකාසනය : ජෛනාගම ක‍්‍රි.පූ. 6 වන සියවසේ වර්ධමාන මහාවීරගෙන් ආරම්භ විය. එතුමෝ මෙම කල්පයෙහි ලොව පහළ වූ 24 වන තීර්ථංකරයාණෝ වෙති. ජෛන පුරාවෘත්තවලට අනුව වර්ධමාන මහාවීරට පෙර සිටි තීර්ථංකර වන්නේ පාර්ශවනාථ ය. මෙතුමා ක‍්‍රි.පූ. 8 වන සියවසේ ජීවත් වූවෙකැයි කියැවේ. තීර්ථංකර යන්නෙන් සංසාර සාගරයෙන් එතෙර කරන්නා යන අර්ථය ගෙන දෙයි. එබැවින් තීර්ථංකර ආගමක නිර්මාතෘවරයා ලෙස නොසලකන අතර සත්‍යය හා මාර්ගය දක්වන්නකු ලෙස පිළිගනු ලැබේ. තීර්ථංකර ජින නමින් ද හඳුන්වනු ලබන අතර ඔවුහු අන් අයට විමුක්තිය සඳහා මඟ කියා දෙති (තීර්ථංකර බ.).

 විසිහතර වන තීර්ථංකර පදවියට පත් වර්ධමාන මහාවීර ජෛන මහාවීර, නිගණ්ඨ නාතපුත්ත ආදි නම්වලින් ද හඳුන්වනු ලැබේ. ගෞතම බුදුරදුන්ගේ සමකාලීනයකු වූ මෙතුමාගේ උපත බුද්ධෝත්පත්තියට ස්වල්ප කාලයකට පෙර සිදු විය. වර්ධමාන වනාහි විදේහයෙහි අගනුවර වන වෛශාලියෙහි විසූ ලිච්ඡවී පරපුරට නෑ සබඳකම් ඇති නාථ ගෝත‍්‍රයේ සිද්ධාර්ථ රජතුමාගේ පුතෙකි. මව විදේහ රජුගේ සොහොයුරිය වූ ති‍්‍රශලා ය. සුදුසු වයසට එළඹීමෙන් පසු ප‍්‍රියදර්ශන නමැත්තකුගේ දියණියක වූ යසෝධා සමග විවාහ වූ වර්ධමානට පෙර කඳ පිළිවෙළ දක්නා අවධි ඥානය නම් විශිෂ්ට ඥානයක් පහළ විය. මව්පිය ඇවෑමෙන් සියලු ලෞකික සැප සම්පත් හැර දමා වයස අවුරුදු 30 දී වර්ධමාන ගිහි ගෙයින් නික්ම පැවිදි විය. දොළොස් අවුරුද්දක් මුළුල්ලෙහි තැන තැන යමින් දුෂ්කරක‍්‍රියා කරමින් භාවනාවේ යෙදුණු උන්වහන්සේට දොළොස් වසකට පසු කේවලඥානය හෙවත් සර්වඥතාඥානය පහළ විය (නිගණ්ඨ නාතපුත්ත බ.).	
 ජින තත්ත්වයට පත් වීමෙන් පසු ජෛන මහාවීර ස්වකීය ධර්මය ප‍්‍රචාරය කරමින් ශ‍්‍රාවක පිරිස් බිහිකරමින් ගම් දනවු සැරි සැරී ය. මහාවීරයන්ට ‘ගණධර’ නමින් ප‍්‍රධාන ශ‍්‍රාවකයින් 11ක් වූ අතර ඔවුහු සියල්ලෝ ම බ‍්‍රාහ්මණයෝ වූහ. එම පිරිස අතුරින් ඉන්ද්‍රභූති ගෞතම සහ සුධර්මන් යන දෙදෙනා පමණක් ජෛන ශ‍්‍රමණ සම්ප‍්‍රදාය පවත්වා ගෙන යාමෙහි ලා ප‍්‍රමුඛ වූහ. ඉතා ටික කලකින් ම ජෛන දහම මධ්‍යම ඉන්දියාව පුරා පැතිර ගිය අතර ජෛන ශ‍්‍රාවක පිරිස ඉක්මනින් ම වර්ධනය වූ බව පෙනේ. ජෛන ග‍්‍රන්ථයන්ට අනුව මහාවීරයන් පරිනිර්වාණයට පත් වන අවස්ථාව වන විට ජෛන භික්ෂූහු 14,000ක් ද භික්ෂුණීහු 36,000ක්  ද වූහ. ආරම්භයේ පටන් ම ජෛන භික්ෂු සමාජය නිකාය වශයෙන් බෙදී පැවැතුණි. ජෛන මහාවීරයන් ජීවත් ව සිටිය දී ම ඔහුගේ බෑනා වූ ජමාලි, මුල් අවධියෙහි ඇති වූ නිකාය භේද හතෙහි ආරම්භකයා විය. මෙම බිඳීම් ජෛන ශාසනයේ පැවැත්මට හානිකර බලපෑමක් කිරීමට තරම් ප‍්‍රබල නොවී ය. ජෛන මහාවීරගේ අභාවයෙන් පසු නොබෝ කලකින් ම ඇති වූ ස්වේතාම්බර හා දිගම්බර යන නිකායන් බෙදී යාම ජෛන ශාසනයට ඉමහත් බලපෑමක් ඇති කෙළේ ය. මෙම බෙදී යාම ජෛන ශාසනයට පමණක් නොව බුද්ධ ශාසනය කෙරෙහි ද බලපෑමක් ඇති කළ බව මජ්ඣිම නිකායේ සාමගාම සූත‍්‍රයෙන් පෙනේ (ම.නි. III). එහි සඳහන් පරිදි දෙකඩ ව බිඳුණු නිගණ්ඨ ශ‍්‍රාවකයෝ භේද වූවාහු, කලහ කරමින් විවාදාපන්න වූවාහු එකිනෙකාට මුඛායුධයෙන් විදිමින් වාසය කරන්නට වූහ.
 මූලික වශයෙන් ම මෙම නිකාය භේදයට හේතු වූයේ කේවල ඥානය අවබෝධ කිරීම පිළිබඳ ඇති වූ ගැටලුවකි. දිගම්බර නිකායික භික්ෂූහු වස්ත‍්‍රයට ඇති ආශාව ද හැරදා නිරුවත් ව කටයුතු කරන අතර වස්ත‍්‍ර හඳින තාක් කේවලත්වයට පත් විය නොහැකි බව ප‍්‍රකාශ කරති. ජෛන භික්ෂූණීන් වස්ත‍්‍ර හඳින නිසා ඔවුනට ද කේවල ඥානය අවබෝධ කළ නොහැකි බව දිගම්බර ඉගැන්වීමයි. ශ්වේතාම්බරයෝ සුදු රෙදි හඳින අතර වස්ත‍්‍රය කේවල ඥානය ළඟා කර ගැනීමට බාධාවක් නොවන බව ප‍්‍රකාශ කරති. ඔවුනට අනුව ජෛන භික්ෂුණියට ද කේවලත්වය කරා ළඟා විය හැකි ය.