ඒදඬුවාවේ දිසාවරිය
ජනප්‍රවාදය අනුව ලංකා ඉතිහාසයෙහි සඳහන් එක ම ගැහැනු දිසාවරියයි. මාවනැල්ලේ සිට ඇල්පිටියට දිවෙන මාර්ගයෙහි පිහිටි ඒදඬුවාව ග්‍රාමය වත්මන්හි මාවනැල්ල ඡන්ද කොට්ඨාසයේ ගල්බොඩ කෝරළේ ප්‍රාදේශිය ආදායම් නිලධාරි කොට්ඨාසයට අයත්ය.
ඒදඬුවාවේ ගැහැනු දිසාව පිළිබඳව එච්. සී. පී. බෙල් මහතාගේ කෑගලු වාර්තාවෙහි සඳහන් වේ. සුදලියේ හරඹකරුවන් හා මරුවල්ලියේ හරඹකරුවෝ අංගම් පොර (බ.) ඇල්ලීමේ මහත් දක්ෂතාවක් දැක්වූ අය වූහ. වරක් සුදලියේ රණශුරයකු සමඟ සටන් කිරීමට මරුවල්ලියේ කඩු ශිල්පියකුට මහ වාසලින් අණ ලැබිණ. අණ පිළිපැදීමට ගොස් අංගම් පොරෙන් ජය ගෙන, ජීවිතය ද රැකගෙන ආපසු පැමිණීම සැක සහිත නිසා මරුවල්ලියේ කඩුශිල්පියා මහනුවර මහා වාසලට යාමට පෙර ගැබ් ගෙන සිටි සිය බිරිය අමතා, උපදින දරුවා ගැහැනු දරුවකු වුව ද ඇයට යුද්ධ ශිල්පය මනා ලෙස පුහුණු කරවන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. ඔහු අංගම් පොරයට ගොස් මියගිය අතර ඔහුගේ බිරියට ගැහැනු දරුවෙක් උපන. මල්ල දේශයෙන් පැමිණි වෙළඳුන් පිරිසක් එම නිවසෙහි නවාතැන් ගැනීමේ දී සියලු පුවත් අසා එම දැරියට යුද්ධ ශිල්පය පුහුණු කරවීමේ ප්‍රතිඥාව පිට ඇය කැටුව ගියහ. පසුව යුද්ධ ශිල්පයෙහි මනා පුහුණුවක් ලැබ පෙරළා පැමිණි ඈ පිරිමි වෙස් ගෙන රජු වෙත ගොස් සුදලියේ පරපුරේ කවරකු සමඟ වුව ද සටනට කැමැත්ත දැක්වූවාය. සුදලියේ රණශූරයකු සමඟ බඹ සතක් ගැඹුරැති වළක බැස සටන් කළ ඇය සිය ප්‍රතිමල්ලයා මරා තමා කවරෙක් දැයි රජුට හෙළි කළාය. සියලු පවත් අසා ඇය කෙරෙහි පැහැදුණු රජු ඇයට ඇතුන් පස් දෙනකු හා ගම්වර ද දී සතර කෝරළේ දිසාපති පදවිය ද දුන් බව කියැවේ. පිරිමි දිසාපතිවරුනට දිසාපති, දිසාමැති යන නාම වෙනුවට දිසා රාලහාමි යන නාමය ව්‍යවහාර කරන ලද්දේ ඒදඬුවාවේ ගැහැනු දිසාව එම තනතුරට පත්වීමෙන් පසුව යයි සඳහන් වේ. සතර කෝරළේ එවකට තිබූ වලව් තිහෙන් ඒදඬුවාව වලව්ව ද එකක් වූ අතර ඒ දඬුවාව ගැහැනු දිසාව විසු ස්ථානයට අද දක්වා “ඒදඬුවාව වත්ත” යයි ව්‍යවහාර වේ. ඇයගේ පුත්‍ර ඒදඬුවාවේ පනික්කි දිසාව රාජසිංහ II රජු දවස විසූ අතිසමත් කඩු ශිල්පියෙකි.
