කූටාගාර ශාලාව
විශාලා මහනුවරට ගවුවක් පමණ බටහිරින් පිහිටි මහාවනයෙහි තුබුණු සංඝාරාමයකි. නුවර වැසි සැදැහැතියෝ එහි භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ගඳකිළියක් කොට භික්ෂූන් සඳහා රාත්‍රිස්ථාන, දිවාස්ථානාදිය කළහ. ඒ ගන්ධකුටියෙහි කැණිමඬල යෙදා කණු මතුයෙහි කුළුගෙයක් මෙන් කළ බැවින් මුළු සංඝාරාමය ම කූටාගාර ශාලා නම් විය. උතුරේ සිට දකුණට විහිද යන සේ තනන ලද මේ ශාලාව පෙරදිගට මුහුණ ලා තිබුණේය. මෙහි ගිලනුන් සඳහා වෙන් කරන ලද ගොඩනැගිල්ලක් ද විය. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ කූටාගාර ශාලාවෙහි වැඩ වසන කල නොයෙක් විට ගිලන්හල කරා ගොස් එහි සිටි භික්ෂූන්ට අනුශාසනා කළ බව සංයුත්ත නිකායාදි ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ. භාග්‍යවතුන් වහන්සේ සිඟාල, තේලොවාද, බාහිය, ඒකපණ්ණ යන ජාතක දේශනා කිරීම ද ස්ත්‍රීන් පැවිදි කිරිමට අවසර දීම ද අවසාන වශයෙන් ලිච්ඡවීන්ගේ වැටීම ගැන අනාගත වාක්‍යයක් ප්‍රකාශ කිරීම ද තමන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණය තෙමසකින් සිදුවන බව ප්‍රකාශ කිරීම ද සිදු වූයේ මෙහි දීය.
විශාලා මහනුවර (වර්තමාන මුසාෆ්ෆර්පූර්-Muzaffarpur) අශෝක ස්තම්භයට දකුණෙන් පිහිටි දැනට රාම්කුණ්ඩ් නමින් හැඳින්වෙන විලේ ඉවුරු හෑරිමේ දී හමු වූ ගරා වැටුණු පැරණි බිත්තිය කූටාගාර ශාලාවට අයත් බව ජනරාල් කනිංහැම් කියයි.
අශෝක ස්තම්භයට වයඹදිග කොල්ලුවා නමැති ගමේ නැගෙනහිර ප්‍රදේශයේ පැරණි ගඩොල් හා ගොඩනැගිලි සහිත භූමිය කූටාගාර ශාලාව තිබුණ තැන විය හැකි බව ආචාර්ය වින්සන්ට් ස්මිත් කියයි.
අශෝක ස්තම්භයට ඊසාන දිගින් පිහිටි උස් භූමිය කූටාගාර ශාලාවේ නටබුන්වලින් සෑදෙන්නට ඇතැයි පී.සී. මුඛර්ජි පවසයි.
ඩී. ආර්. සෙනෙවිරත්න
