ඏ

සංස්කෘත වර්ණමාලාවෙහි දක්නට ලැබෙන මේ ස්වරය මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියෙහි ද සඳහන් වෙයි. එහෙත් සංස්කෘත භාෂාවෙහි පවා මේ ස්වරය අත්‍යන්තයෙන් දුර්ලභය. එහි “කෟප්” යයි ධාතු රූපයක් හා ඏවර්ණයට පශ්චාත්කාලීන නිඝණ්ටුකාරයන් දී ඇති කෘත්‍රිම අර්ථ කිහිපයක් පමණක් දක්නට ලැබේ. සිංහල අක්ෂරමාලාවෙන් සංස්කෘත භාෂාව හැදෑරීම සඳහා මිශ්‍ර සිංහල හෝඩියට වැද්ද ගන්නා ලද මේ ස්වරයට නිදසුන් වශයෙන් වදන් කව් පොතෙහි (8) “අදිතියගේ කුලය” යන අරුත් දෙතැයි සැලැකෙන “ඏකුල” යන වචනය දක්වා ඇත.

මේ ස්වරයට උත්පත්ති ස්ථානය වූයේ බර්ස්වය හෙවත් දත් පෙළට ඉහළින් වූ උස් පෙදෙස යයි තෛත්තිරීය ප්‍රාතිශාඛ්‍යයෙහි (ii.18) සඳහන් වෙයි. එහෙත් සෘක් ප්‍රාතිශාඛ්‍යයෙහි (i.41) දැක්වෙන්නේ එය ජිහ්වාමූලීය අක්ෂරයක් බවයි. ඏවර්ණයලකාර සහිත හෙයින් (ආපිශලී ශික්ෂා, i.26) හෙවත් ස්වරයක හා ව්‍යඤ්ජනයක ලක්ෂණ එක් වීමෙන් සෑදී ඇති හෙයින් එය “මිශ්‍ර” ස්වරයකි. එහි උච්චාරණය සම්බන්ධයෙන් “ඏවර්ණය වූ කලි ලකාරය විසින් වැලඳගන්නා ලද අ-ශ්‍රැතිය (ස්වරය) දරන්නා වූ කේවල වර්ණයකැ” යි වාජසනේයි (කාත්‍යායනීය) ප්‍රාතිශාඛ්‍යයෙහි (iv.148) දැක්වෙයි.