ජිනාලඞ්කාරය
ජිනාලඞ්කාරය. බුද්ධචරිතය වර්ණනා කරමින් පාලි භාෂාවෙන් ලියන ලද පද්‍ය ග‍්‍රන්ථයෙකි. මේ ග‍්‍රන්ථය කුමක් සඳහා රචනා කරන ලද දැයි විශේෂ කරුණක් නොදක්වන ලද්දේ ය. එහෙයින් ගත්කරුවා තුළ බුදුන් කෙරෙහි පැවැති භක්ත්‍යාතිශයයෙන් මෙහෙයන ලදු වැ බුදුගුණයෙහි අන්‍ය සජ්ජනයන්ගේ ද සතුට උපදවනු සඳහා රචනා කළැයි සිතිය යුතු ය. ග‍්‍රන්ථච්‍ඡේදාවසානයෙහි පැනෙන ‘සාධු ජනානන්දදානනිදානෙ ජිනාඞ්කාරෙ’ යනාදි වාක්‍යය එහි සාධක ය. රෝහණ ජනපදයෙහි උපන් ගණාචාර්ය බුද්ධරක්ඛිත නම් තෙරණුවෝ මෙහි කතුවරයෝ ය. උන්වහන්සේ කිනම් වර්ෂයක මේ ග‍්‍රන්ථය රචනා කරන ලදදැයි දක්වා නැත. ග‍්‍රන්ථ කර්තෘ සංදර්ශනයෙහි 272 පද්‍යයෙන් බුදුන් පිරිනිවි 1700 (කි‍්‍ර.ව. 1157) වර්ෂය ඉක්මැ ගිය කල්හි උන්වහන්සේ උපන්හ’යි කී හෙයින් කිතුවසින් දොළොස්වන සියවස අවසාන භාගයෙහි එනම් පොළොන්නරුපුර මහපැරකුම්බා රජුගේ රාජ්‍ය කාලයෙහි මෙය කරන ලදැයි සිතිය යුතු ය.
මෙහි ප‍්‍රමාණය පරිච්ඡේද අටළොසක ඇතුළත් වූ ගාථා 275කි. මුද්‍රිත ජිනාලඞ්කාරයෙහි ජිනාලඞ්කාරවර්ණනාවට අයත් යයි සලකන ගාථා තුනකුත් සමග පද්‍ය 278ක් දක්නා ලැබේ. එයින් ගාථා 7කින් යුත් ප‍්‍රථම පරිච්ඡේදයෙහි රත්නත‍්‍රයාභිවාදනය හා යෝගාවචරයා දක්වන ලද්දේ ය. වත්ථුසෝධනී නම් දෙවන පරිච්ඡේදයෙහි ‘බුද්ධ’ නම් කවරෙක් ද? බුදුගුණ කවරේ ද? බුදුහු කුමක් කළෝ ද? කුමක් වදාළෝ ද? යන ප‍්‍රශ්න විසඳමින් බුදුහු සියලූ ලෝවැසියා විසින් පිදිය යුතු බව දැක්වූහ. තිවිධබුද්ධඛෙත්තදීපනී නම් තුන්වන පරිච්ඡේදයෙහි බුදුන්ගේ අප‍්‍රතිහත ඥානය ද සතර වැන්නෙහි අසාධාරණ ඥානය ද පස්වැන්නෙහි දීපඞ්කර පාදමූලයෙහි ප‍්‍රථමාභිනීහාරය හා පාරමිතාධිෂ්ඨානාදිය ද සවැන්නෙහි දීපඞ්කරාදි බුදුවරයන්ගෙන් විවරණ ලැබීම හා පාරමී පූරණය ද සත්වැන්නෙහි වෙසතුරු අත්බැව දක්වා බෝධිසම්භාර පිරූ සැටි ද අටවැන්නෙහි ගර්භාවක‍්‍රාන්තිය ද නව වැන්නෙහි උත්පත්ති මඕගලය ද දසවැන්නෙහි බෝසතුන්ගේ රාජ්‍ය ශී‍්‍ර වර්ණනාව ද එකොළොස්වැන්නෙහි මහා ප‍්‍රධන්වීර්යය ද දොළොස්වැන්නෙහි බෝධිමූලයෙහි මාරවිජය ද තෙළෙස්වැන්නෙහි අභිසම්බෝධි වර්ණනාව ද තුදුස්වැන්නෙහි සත්සති යවා දම්සක් පැවැත්වීමෙන් දේශනා ඥානය ද පසළොස් වැන්නෙහි ඉද්ධි - ආදේසනා - අනුසාසනී යන ති‍්‍රවිධ ප‍්‍රාතිහාර්ය ද සොළොස් වැන්නෙහි අර්හත්වාදි නවවිධ බුද්ධගුණය ද වර්ණනා කොට බුද්ධ වන්දනා කරන ලද්දේ ය. සතළොස් වන පරිච්ඡේදයෙහි ගාථා දෙපණසකින් බුද්ධපූජා විධානය ද කොට අටළොස්වන පරිච්ඡේදයෙහි ගත්කරුගේ ප‍්‍රාර්ථනාව දක්වන ලද්දේ ය. අවසානයෙහි කර්තෘ සංදර්ශනය වේ.
ජිනාලඞ්කාරය වනාහි බුද්ධචරිත වර්ණනා කාව්‍යයක් වුව ද ‘ජිනාලඞ්කාර නම් බුද්ධානුස්සතිය’යී වර්ණනාවෙහි කී හෙයින් පරිච්ඡේදයක් පාසා බුද්ධවන්දනා පූජාදිය දැක්වූ සැටියෙන් භක්ති කාව්‍යයක් ලෙස ගිණිය හැකි ය. එකොළොස්වන පරිච්ඡේදයෙහි යමක ප‍්‍රහේලිකාදි අක්ෂර බන්ධනයන් ඇතුළත් කරමින් කර්තෘහු ස්වකීය සාමර්ථය දක්වා ඇත්තේ ය. තව ද රචනා ස්වරූපය සැලකීමේ දී ගත්කරුවාණන් අර්ථාලඕකාරයට වඩා යමක-ප‍්‍රහේලිකාදි ශබ්දාලඞ්කාරය ම ගරු කළ කෙනකු බව පෙනේ.
මේ ග‍්‍රන්ථය වැලිපටන්විල දීපඕකර, බටපොල ධම්මපාල යන තෙරවරුන් විසින් සකස් කොට අර්ථව්‍යාඛ්‍යානයකුදු සමග 1900 දී මුද්‍රණය කරවන ලද්දේ ය. 1955 දී පණ්ඩිත රැකව පාලිත තෙරුන් විසින් තවදුරටත් සකස් කොට මුද්‍රණය කරවන ලද්දේ වේ.
ලබුගම ලංකානන්ද මහනාහිමි
