අක්බාර්, ජලාල් උද්දීන් මුහම්මද්
අක්බාර්, හුමායුන් (බ.) මෝගල් රජුගේ පුත්‍රයාය. ශේර් ෂා විසින් හුමායුන් දිල්ලියෙන් නෙරපනු ලැබ අමර්කොට් නම් ස්ථානයේ සිටිය දී අක්බාර් කුමරා උපන්නේය. හමීදා බානු බෙගම් ඔහුගේ මව වූවාය.
හුමායුන්ට දිල්ලිය නැවත අයත් කරගත හැකි වූයේ අක්බාර් ඉපදී 13 වසරකට පසුය. එහෙත් වර්ෂයක් ඇතුළත හුමායුන් හදිසි මරණයකට ගොදුරු වූයෙන් එවක පඤ්ජාබයේ සිටි 13 හැවිරිදි අක්බාර් 1556 දී දිල්ලියේ රජු හැටියට ප්‍රකාශ කරනු ලැබීය. සිංහාසනප්‍රාප්ත වූ අක්බාර් රජකමට උරුම කිව හැකි විරුද්ධවාදීන් සියලු දෙනා මැඩලීය. ආදිල් ෂා සූර් නම් වූ, (ඇප්ඝන් පෙළපතේ) අධිරාජයාගේ අමාත්‍ය රණශූර හීමූ නම් සෙනෙවියා මේ අතර දිල්ලියේ මෝගල් ආන්ඩුකාරයා පරදවා එහි බලය අල්ලා ගත්තේය. වික්‍රමාදිත්‍ය නමින් එහි රජ බවට පත් හීමූගේ හින්දු-ඇප්ඝන් සේනා හා අක්බාර්ගේ මෝගල් සේනා 1556 දී ඓතිහාසික පානිපත් යුදබිමේ දී මුණ ගැසුණාහ. යුද්ධයෙන් පරාජයට පත් හීමූ මරණයට පත් කරනු ලැබීය. දෙවන පානිපත් යුද්ධය නමින් ප්‍රකට මේ යුද්ධයෙන් අක්බාර් ලත් ජය නිසා උතුරු ඉන්දියාවේ ඇප්ඝන් බලය සදහට ම නැතිවී ගියා පමණක් නොව මෝගල් බලය තහවුරු වූයේ ද විය. මෙම ජයග්‍රහණය මෝගල් අධිරාජ්‍යයේ නියම ආරම්භය ලෙස සමහර ඉතිහාසඥයෝ සලකති.
ළාබාල අක්බාර් කුමාරයා වෙනුවෙන් අධිරාජ්‍යය පාලනය කෙළේ හුමායුන් විසින් එකුමරුගේ ගුරුන් හැටියට පත්කරනු ලැබ සිටි බයිරාම් ඛාන්ය. වයස අවුරුදු 18 එළඹෙත් ම මේ තත්වය නොඉවසූ අක්බාර්, බයිරාම් ඛාන් බලයෙන් පහකර දමා සම්පූර්ණ රාජ්‍ය බලය තමා වෙත පවරා ගත්තේය.
අධිරාජ්‍යය ඉදිකිරීම: දිල්ලියේ බලය තහවුරු කර ගත් අක්බාර් තම අධිරාජ්‍යය ගොඩනැඟීම පිණිස දිග්විජයෙහි යෙදුණේය. 1564 දී ඔහු ඉන්දියාවේ මධ්‍ය ප්‍රාන්තය යටත් කරගත්තේය. ක්‍රමයෙන් පන්ජාබ්, මූල්ටාන්, ග්වාලියෝර්, රාජ්පුතානා හා ඇප්ඝනිස්ථානයෙන් විශාල ප්‍රදේශයක් ද, මාල්වා, චිතෝර්, රන්තම්භෝර්, ගුජරාත් දේශය හා බෙංගාලය ද තම අධිරාජ්‍යයට යාකර ගත්තේය. 1575 වන විට සම්පූර්ණ උතුරු ඉන්දියාව ම වාගේ ඔහුගේ අණසක යටතෙහි පැවැතිණ. 1586 දී අක්බාර් රජුගේ සේනාවෝ කාශ්මීරය ද, ඉන්පසු සින්ධ්, බලුකිස්ථාන්, කන්දහාර් යන නැගෙනහිර ප්‍රදේශ ද, බටහිර වූ ඔරිස්සා ප්‍රදේශය ද අල්ලා ගත්හ. ඉක්බිති දකුණු ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කිරීමෙහි යෙදුණු අක්බාර් රජ 1601 දී ඛාන්දේශ්, බිරාර් හා අහමද් නගර් යන ඩැකෑන් රාජ්‍ය යටත් කර ගත්තේය. ඔහු ගෝදාවරී නදියෙන් දකුණෙහි තම අධිරාජ්‍යය පැතිරවීමට හෝ එවකට ඉන්දියාවේ නැගෙනහිර වෙරළේ තැන තැන බලයට පැමිණ සිටි ප්‍රතිකාල් වර්ගයා නෙරපා හැරීමට හෝ වෙහෙස නොගත්තේය. 1555 දී හෙවත් තම තෙළෙස් හැවිරිදි වියෙහි දී අස්ථිර වූ සිංහාසනයකට පත්වීමෙන් ජීවිතය ඇරඹූ අක්බාර් රජු 1605 දී මිය ගියේ සම්පූර්ණ උතුරු හා මධ්‍ය ඉන්දියාවේ ද, ඇප්ඝනිස්ථානයේ හා බලුකිස්ථානයේ ද අසහාය ස්වාමියා හැටියටය. අනභිභවනීය සේනාධිපතියකු ලෙසත් විචක්ෂණ ප්‍රජා පාලකයකු හැටියටත් යුරෝපයේ පවා ඔහුගේ කීර්ති කදම්බය පැතිරී ගියේය. 1601 න් පසු සිය මරණය තෙක් අක්බාර් අධිරාජයා කාලය ගෙවූයේ ඉමහත් කරදරයෙනි. රාජ්‍ය ලෝභයෙන් කැරලිකාරයකුගේ ක්‍රියාකලාපයක් ගෙන ගිය සිය පුත් සලීම් කුමරු මැඩ පවත්වා රට සෙමෙහි තබා ගැනීමට ඔහුගේ අවසාන කාලය ගෙවිණ. ඔහුගේ හිතෛෂි මිත්‍රයන් වූ අබුල්ෆයිසි කිවියාත් අබුල් ෆසල් ඇමතිවරයාත් මේ කාලයේ දී මරණයට ගොදුරුවීම අක්බාර් රජු දුකටත් කරදරයටත් පත් කළේය.
ලෞකික අධිරාජ්‍යයක් ඉදිකළ අක්බාර් රාජයා ආධ්‍යාත්මික ලෝකයේ අධිරාජයකු වීමට ද වෙර වැඩීය. ස්වකීය අධිරාජ්‍යය මුළුල්ලෙහි ආගමික සාමය ඇතිකරලීමට ඔහුට වුවමනා වූයේ තමා ගොඩනැඟූ ලෞකික අධිරාජ්‍යයේ ස්ථීරත්වය ඒ මත රැඳී පවත්නා බව ඔහුගේ දූරදර්ශී ඥානයට වැටහී ගිය හෙයිනි. මුස්ලිම් වැසියන්ගේ අචල පක්ෂපාතිත්වය ඔහු නිතර ම පැතුවේය. ඒ අතර ම ඉස්ලාම්, හින්දු, පාර්සි, ජෛන, සික්, ක්‍රිස්තියානි ආදි විවිධ ආගම්වලට අයත් සමයවේදීන් රැස්කරවා ඔවුන් සමඟ සාමයික හා දාර්ශනික සාකච්ඡාවන්හි ද සංවාදවල ද යෙදුණේ ඔහු ලෝකෝත්තර සුඛය හා සත්‍යය අවංකව සෙවූ නිසා විය යුතුය. සාමයික සාකච්ඡාවන් සඳහා ඔහු තම මාලිගය පිහිටි ෆට් පූර් සික්රි රාජධානියෙහි "ඉබාදත්ඛානා" නමින් විශේෂ ධර්ම මන්දිරයක් ඉදිකැරැවීය. 1552 දී, නොයෙක් ආගම්වල උසස් ඉගැන්වීම් සංකලනය කිරීමෙන් "දීන්-ඉ-ඉලාහි" නමින් අලුත් ආගමක් බිහි කළ මහා අක්බාර් රාජයා ඒ ආගමේ වක්තෘවරයාත්, නායකයාත් හැටියට සිය මරණය දක්වා කටයුතු කළේය. බොහෝවිට හිමිදිරි උදෑසන හුදකලාව මාලිගය අසල නිශ්චල ස්ථානයක වූ ශෛලාසනයක් මත භාවනානුයෝගීව කාලය ගෙවූ ඔහු ආධ්‍යාත්මික සුවය බෙහෙවින් අගය කෙළේය. හෙතෙම හින්දු ජනතාවගේ සිත් දිනා ගැනීමට ද හැකිතාක් දුරට වෑයම් කළේය. වන්දන මාන කටයුතු සඳහා හින්දුවරුන් විසින් බදු ගෙවිය යුතුව තිබීම හා ඔවුන්ට අවාසිවන අයුරු අසාධාරණ බදු පනවා තිබීම අයුතු බව යුක්ති ගරුක අක්බාර්ට හැඟී ගියේය. ඒ බදු නැති කිරීමෙන් ඔහුගේ භාණ්ඩාගාරයට රුපියල් ලක්ෂ ගණනින් අවුරුදු පතා පාඩු විය. එහෙත් තම අධිරාජ්‍යයේ මුළු ජනගහනයෙන් හතරෙන් තුන් කොටසක් පමණ වූ කෝටි සංඛ්‍යාත හින්දු භක්තික යටත් වැසියාගේ හොඳ හිත අධාර්මික ආදායමට වඩා අගනා බව ඔහුට වැටහිණ. හින්දු ලබ්ධිකයන්ගේ විශ්වාසය දිනාගැනීම පිණිස අක්බාර් රජ හින්දු භක්තික කුමාරිකාවක් විවාහ කරගත්තේය. ජහාන්ගීර් නමින් රජ බවට පත් අක්බාර් රජුගේ පුත්‍ර සලීම් කුමාරයාගේ මව රාජ් පුත් හින්දු කුමාරිකාවක් වූවාය. අක්බාර් අධිරාජයාගේ පාලන තන්ත්‍රයෙහි කැපී පෙනෙන ලක්ෂණය හැටියට ඉතිහාසඥයන් දක්වන්නේ රාජ්පුත්වරුන්ගේ මිත්‍රත්වය දිනාගැනීමට ඔහු ගත් ස්ථිර ක්‍රියාමාර්ගයයි. රාජාතෝඩාමාල්, මාන්සිං, භගවාන්දාස්, රාජා බීර්බල් (වීරබල) ආදි රාජ්පුත් හින්දූහු රජයේ උසස් නිලතලවලටත් සේනාධිපති ධුරවලටත් පත්කරනු ලැබූහ. මේ නිසා රණකාමී රාජ්පුත්වරුන්ගෙන් මෝගල් අධිරාජ්‍යයට ඇතිවිය හැකිව තිබුණු විරුද්ධකම් මගහැරිණ.
සෑම දිශාභාගයකින් ම ඔහු විසින් තමන් යටතට ගන්නා ලද රාජ්‍යයන්ගේ සංඛ්‍යාව ඔහුගේ අභීත රණශූරභාවයටත් අද්විතීය සේනාපතීත්වයටත් සාක්ෂි දරන අතර, ඔහුගේ පෘථුල වූ අධිරාජ්‍යයේ අකම්ප්‍ය භාවයත් වැසියන්ගේ තෘප්තිමත් භාවයත් ඔහුගේ රාජ්‍යතන්ත්‍රඥානයට හා පාලන ශක්තියට දෙස් කියයි. රටවල් යටත් කරගැනීමේ ව්‍යාපාරවල දී ඔහු අගතිගාමීව ක්‍රියා කළ අවස්ථා හා දරුණු මනුෂ්‍ය ඝාතනයන්හි යෙදුණු අවස්ථා ද නොමැත්තේ නොවේ. එහෙත් ඔහු සෑමවිටකම වාගේ යටත් විජිතවල ජනතාව සනසාලීමට තැත් කළේය.
අධිරාජ්‍යය පාලනය කිරීම: මහා අක්බාර් පාලන කටයුතු සඳහා ස්වකීය අධිරාජ්‍යය ප්‍රදේශ 15කට බෙදා සුබෙදාර් (ප්‍රතිරාජ) වරුන් මගින් ඒවා ආණ්ඩු කළේය. ඔහුගේ අයබදු ක්‍රමය ඉතා සාධාරණ වූවකි. එම ක්‍රමය දිල්ලියේ කලින් සිටි ශේර් ෂා රජුගේ අයබදු ක්‍රමය අනුගමනයෙන් පිළියෙල කරන ලද්දකැයි ඇතැම් ඉතිහාසඥයෝ කියත්. තම රාජ්‍යයේ හා සේනාවේ සේවය පිණිස දක්ෂ නිලධාරීන් තෝරා ගැනීමේ සහජ ශක්තියකින් හෙබි අක්බාර් ඒ පිණිස කිසිවකුගේ උපදෙසක් නොපැතුවේය. පුදුම ආත්ම ශක්තියක් දක්වමින් සෑමවිට ම ඔහු නොසැලී ක්‍රියා කළේය.
මහා අක්බාර් කිසිදු සිප්සතරක් නූගත්තෙකැයි සාමාන්‍යයන් විශ්වාස කරනු ලැබේ. එහෙත් ඔහු ලිවීමට හා කියවීමට දැන සිටි බව සමහර ඉතිහාසඥයන්ගේ මතයයි. කෙසේ හෝ වේවා ඔහු තියුණු බුද්ධියකින් හා පුදුම ස්මරණ ශක්තියකින් හෙබි බුද්ධිමත් රජකු මෙන් ම කලා රසිකයෙක් ද විය. සෑම විෂයයක් ගැන ම වාගේ ලියැවුණු පොත් පත් සහිත විශාල පුස්තකාලයක් ඔහුට තිබුණේය. වියතුන්ගේ ආශ්‍රය සැමවිට ම ප්‍රිය කළ හෙතෙම ඔවුන් සමඟ උසස් සාකච්ඡාවල හා සංවාදවල යෙදුණේය.
ඔහුගෙන් විවිධ කලාවන්ට මහත් අනුග්‍රහයක් ලැබිණ. ෆයිසි නම් කිවියා ඔහු ළඟින් ම ආශ්‍රය කළ හිතෛෂි මිත්‍රයෙක් විය. කලාත්මක ගොඩනැඟිලි නිර්මාණය කරවීමට රජතුමා නිතර ම මහත් ආශාවක් දැක්වීය. භාරතීය සංගීත ලෝකයේ අමරණීය නාමයක් ඇති ශ්‍රේෂ්ඨ සංගීතඥ තාන් සේන් (බ.) අක්බාර්ගේ රජවාසල සංගීතඥයා විය. අබුල් ෆසල් (බ.) නම් හිතෛෂි අමාත්‍යයා රජුගේ ඉතිහාසකරු වශයෙන් ද ක්‍රියා කළේ "අක්බර් නමඃ" නම් වූ අක්බාර් රාජ්‍ය කාලය පිළිබඳ ඉතිහාස ග්‍රන්ථය සම්පාදනය කළේය. මහා අක්බාර් තම නියමයෙන් නීති ග්‍රන්ථයක් ද සකස් කැරැවීය.
හෙතෙම ඉතා දුරදර්ශීව ක්‍රියාකිරීමෙන් මෝගල් අධිරාජ්‍යය ශක්තිමත් පදනමක් මත පිහිටුවා යහපත් පාලන ක්‍රමයක් ද ඇති කළේය. සමාජයට හිතකර සංවර්ධනාත්මක වැඩ පිළිවෙළක් ද කරගෙන ගියේය.
මහා අක්බාර් රජුගේ ව්‍යායාමය ශක්තිමත්, සරුසාර එක්සත් ඉන්දියාවක් බිහිකිරීම සඳහා වූ බැව් අපක්ෂපාතී ඉතිහාසඥයන්ගේ පිළිගැනීමයි.
පොත්පත්:
Abul Fazl. – Akbar Namah.
Smith. V. A. – Akbar the Greal Moghul.
Von Noor. – Emperor Akbar
(සංස්කරණය:1963)
