අනංග
හින්දු දේවකථාවල කාමාශාවන් මූර්තිමත් කෙරෙන දෙවියා අනංගයායි. එහෙයින් හෙතෙම හුදු "කාම" යන නමින් ම මුල දී හැඳින්වුණේය. එහෙත් පසු කාලයේ දී ඔහුට "අනංග" යන නම ද ව්‍යවහාර විය. සිරුරක් නැත්තා යන්න එහි අර්ථයයි. ඔහුට සිරුර නැති වූ පරිදි මෙසේයි: වරක් ශිව දෙවියා හිමාලය කඳු මුදුනෙහි උග්‍ර තපසක යෙදී සිටියේය. මේ කාලයේ දී තාරක(බ.) අසුරයා විසින් දේව සමූහයා පෙළනු ලැබූහ. ඔව්හු ඉන්ද්‍ර දෙවියා පෙරටු කොට ගෙන මහා බ්‍රහ්මයා කරා එළඹ තාරකයා විනාශ කිරීම සඳහා සේනාපතියකු ලබා ගැනීමට තමන් කැමැති බව දැන්වූහ. ශිව දෙවියාගේ තපස බිඳපියා උමාව සමඟ සහවාසයට පැමිණවුවහොත් ඔහු නිසා ඇයගෙන් උපදනා පුත්‍රයා දේවසේනාපති වන බව බ්‍රහ්මයා ප්‍රකාශ කෙළේය. ඉක්බිති ඉන්ද්‍ර තෙමේ කාම දෙවියා කැඳවා එම බැරෑරුම් කාර්‍ය්‍යය ඔහුට පැවරීය. කාම තෙමේ ද ශිව දෙවියා තපස් රකිමින් සිටි තැනට ගොස් රුක් ගොමුවක සැඟවී හුන්නේය. එකල්හි ශිව දෙවියාට සේවය පිණිස එළැඹි උමාව ඔහුට ජපමාලයක් පිළිගන්වමින් ද ඔහු එය පිළිගනිමින් ද සිටිය දී කාම තෙමේ "සම්මෝහන" නමැති හීය ස්වකීය දුන්නෙහි බහා ලීය. ඒ මොහොතෙහි ශිව දෙවියාගේ සිත මඳක් සෙලැවුණේය. හේ කරුණු කිමැයි බලනුයේ දණ බිම ඇන දුනු දිය කන දක්වා ඇද ගෙන සිටි කාම දිටී. තම තපසට හානි පැමිණවීම ගැන කෝපයෙන් හෙතෙම නළල මැද වූ ඇසින් ගිනි දැල් විහිදුවන්නට වන. කාම තෙමේ ඇසිල්ලෙකින් දැවී අළු වී ගියේය. පසුව ශිව දෙවියා උමාව සමඟ පාණිග්‍රහණයෙන් එක්වූ පසු කාමහට නැවැතත් සිරුර ලබා දුන්නේල.
අනංගයාගේ දුන්න උක් දඬුවකි. එහෙයින් ඔහු උගුසැවූ නමුදු වෙයි. දුනු දිය බිඟු වැළකි. රාගය නිසා ඇති වන උන්මාදන, තාපන, ශෝෂණ, ස්තම්භන, සම්මෝහන යන පස ඔහුගේ ශර පසයි. ඒ නෙළුම්, හෝපලු, අඹ, සත්පෙති-දෑසමන්, නිල් උපුල් යන මල් පස සේ ද දැක්වෙයි. ඔහුගේ ධ්වජයෙහි මකරකුගේ රූපයක් වේ. එහෙයින් හෙතෙම මකරධ්වජ, මුවරදද, මින්දද යී ද හැඳින්වෙන්නේය. ඔහුගේ රිය අදනාහු ගිරවුය. භාර්‍ය්‍යාව රති දෙව්දූය. එහෙයින් රියහිමි (රතිහිමි) යි ද ඔහුට නමකි. වසත් කල්හි කාමය උද්දීපනය වන හෙයින් ඔහුගේ යහළුවා නොහොත් සෙන්පතියා වසන්ත යයි දැක්වේ. අනංගයා අනුපම රූපශ්‍රීයෙන් යුක්ත සේ සැලැකේ.
සිංහල සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථයන්හි අනංගයා නිතර නොයෙක් නම්වලින් සඳහන් වෙයි. හේ සිතෙහි උපදනා හෙයින් මන්යොන්ය, මනෝභවය; සිත මත් කරවන හෙයින් මන්මථය, මදනය, මදය; අංගයක් (සිරුරක්) නැත්තෙන් උනඟ, අනඟ, නරඟ හෝ වියොවඟය; මල් සර කොට ඇත්තෙන් මල්සරය, කුසුම්සරය, මල්හීය, මලවිය; විෂම වූ ශර ඇති හෙයින් වසම්සරය; හී පසක් ඇත්තෙන් පන්සරය, පස්හීය; රාගය දනවන හෙයින් රාය; ශෘංගාරයට උත්පත්ති ස්ථාන හෙයින් සිරිඟරයොන්ය; කාමය දනවන හෙයින් කම්ය; ආශ්චර්‍ය්‍ය රූප ඇතියෙන් අසිරිරූය; සුවය (කම්) ම දර්ප කොට ඇති හෙයින් කන්දර්ප හෙවත් කඳප්ය. රාග සහිත ස්මෘතිය නොහොත් අනුරාගය විෂය කොට ඇති හෙයින් ස්මර හෙවත් සමරය; මරණය ගෙනදියහෙන හෙයින් මරුය. පුරාණගත දේවකථාවන්ට අනුව අනංගයා විෂ්ණුහුගේ පුත් වන හෙයින් පියුම්තෙනෙ, නාරායණතෙනෙ යි ද කියැවේ. අනුහිරු, තුනුයොන්, මලඟ, කුසුම්දුනු, තුනුඅඩ, ලියසැවු, කුසුම්දද, තුනුවඟ, දැපී, අද ආදිය ද ඔහුට ම නම්ය. (කාම බ.)
(සංස්කරණය:1963)
