අනුරුද්ධ මංගල්ලය
ලක්දිව යක්දෙස්සන් කොඩිවින කැපීමෙහි දී භාවිත කරන පද්‍ය නිබන්ධයෙකි. මේ රචනාවෙන් කොඩිවින, හදි, හූනියම් යනාදි නම්වලින් හඳුන්වන මිනිසුන්ගේ අනභිවෘඬිය පිණිස පවත්නා උච්චාටනාදි කර්ම ලොවැ පහළ වූ සැටි ද, එබඳු දොස් දුරු කොට උවදුරු සන්හිඳුවන ශාන්තිකර්ම නිපැදුණු සැටි ද පැවසේ.
ලොවැ ආදිකල්පයෙහි මහාසම්මත නම් රජෙක් විය. ඔහුගේ වංශයෙහි අසංඛ්‍ය ආයුෂ ඇති අටවිසි රජ කෙනෙක් වූහ. අධර්මහේතුයෙන් ක්‍රමයෙන් ආයු අඩු වී අවුරුදු දසදහසට බටුයේය. ඒ වන විට ඒ වංශයෙහි රජවරු දෙලක්ෂ සතළිස් දහසක් ඉක්මැ ගියහ. එකල දඹදිව මහානගර පන්තියක් ද දහස් ගණන් කුඩා නගර ද විය. දඹදිව බෙදාගෙන රජ කරන රජවරු දහසක් ද වූහ. ඔවුනතුරෙහි උරුවේලා නම් නුවර සුවුටු නම් රජෙක් විය. එරජු සුරපුරයක් වැනි එනුවර රජසිරි විඳිමින් සුව සේ වෙසෙන කල්හි ඔහුට වයිර බැඳගත් ඔඩ්ඩිවඩිග නම් රුසියෙක් නුවර වාසල් දොරටු වීදි ආදි සියලු තැන්හි අනවින කටු හිර කරවීය. නුවරට වින වැදුණු කල යක්සෙනඟ පිවිස වැසියනට කුෂ්ඨ, උණ, ගිනියම් ආදි නපුරු රෝග ඇති කළහ. මිනිසුන්ට පැමිණි විපත් දුටු සක්දෙව්රජ තිස්තුන් කෝටියක් දෙවියන් රැස් කරවා කාක්ෂපුට නම් මන්ත්‍රය බැඳ මිනිස්ලොව පතුරුවා ශාන්තිය ඇති කෙළේය.
මේ පුවත සඳහන් වන ග්‍රන්ථයට අනුරුඬ මංගල්ලය යි කුමක් හෙයින් කියන ලද දැයි සිතිය නොහැකිය. රත්නත්‍රයට නමස්කාර කරමින් අරඹන ලද පද්‍ය දෙපනසකින් යුත් මේ නිබන්ධය මහනුවර කාලයට අයත් යයි සිතිය හැකි රචනාවෙකි. මෙහි කතුවරයා කවරෙක් දැයි කිව නොහැකිය.
සූනියම් කැපීම් ආදි කර්මවල දී යක්දෙස්සන්ගේ ප්‍රයෝජනය පිණිස පවත්නා මේ අනුරුඬ මංගල්ලයට ම සම්බන්ධ වූ “රාමකාක්ෂ” නම් අන්‍ය නිබන්ධයෙකුදු වෙයි. පද්‍ය එක්තිසකින් යුක්ත වූ එහි කාක්ෂය අඳින සැටි හා එහි අකුරු පිහිටුවන සැටි ද විස්තර වෙයි. මෙහි දැක්වෙන සූනියම් කැපුම් විධි දකුණු ඉන්දියාවේ ද්‍රවිඩ රටවල යක්දෙස්සන් විසින් ලක්දිවට ගෙන එන ලදුව පසුව දේශීය හුරුවට පිළියෙල වූ ඒවාදෝයි සිතිය හැකි වේ.
(සංස්කරණය:1963)
