අරිෂ්ට ලක්ෂණ
නුදුරු අනාගතයෙහි රෝගියකුගේ මරණය ඒකාන්තයෙන් සිදුවන බවක් යම් චිහ්නයන්ගෙන් සූචිත වියේ ද හෙවත් හැඟීයේ ද ඒ චිහ්න අරිෂ්ට ලක්ෂණ යනුවෙන් හැඳින්වේ. "මල ගෙඩියේත් දුම් ගින්නේත් වලාකුළ වර්ෂාවේත් අනාගත ලක්ෂණ ප්‍රකාශ කරන්නාක් මෙන් අරිෂ්ට (මරණ) ලක්ෂණයෝ ද අනාගත මරණය ප්‍රකාශ කරන්නාහ"යි සුශ්‍රැතසංහිතාවෙහි පැවසේ.
අරිෂ්ට ලක්ෂණය වනාහි නියතය අනියතය යි ප්‍රධාන වශයෙන් දෙවැදෑරුම් වේ. තවත් විවිධාකාර වූ ප්‍රභේද සමහර සංහිතාවල සඳහන්වී ඇත්තේය. එම විස්තර අද්භූත සාගර නම් වූ ග්‍රන්ථයෙහි නොයෙක් සංහිතා පුරාණාදියෙන් උපුටා ඇතුළත් කර තිබේ. දෘෂ්ටියෙන් හා ස්පර්ශයෙන් පහළවන අරිෂ්ට ලක්ෂණ කායාරිෂ්ට නම් වේ. ශීත කාලයේ නොහොත් ශීත ස්ථානයේ උණුසුම්බවක් දැනීම ද උණුසුම ඇති තැන ශීත ස්පර්ශයක් දැනීම ද අරිෂ්ටය.
ක‍ෙනකුන්හට ඵ් ඵ් වර්ණයන්ගේ ප්‍රකෘති වර්ණය අන්‍ය වු වර්ණයකින් ප‍ෙනීම ද මධුර අමිල ලවණ කටු තික්ත කෂාය යන ෂඩිවිධි රසය ප්‍රතිවිරුද්ධ අයුරින් දැනීම ද ශරිරයේ හදිසියෙන් අ‍ැතිවන වෙනස ද අරිෂ්ට ලක්ෂණය. අහසෙහි මෙිඝයක් නැති කල්හි ඇති වලාපටලයෙන් වැසී තිබෙන සේ පෙනේ ද අහසේ තාරකාවන් නැති කල්හි ඇති සේ පෙනේ ද සඳමඬලෙහි සිදුරු පෙනේ ද රිවි මඬල‍ෙහි සිදුරු අදුරු ස‍ැටියක් පෙනේ ද ඵ් සියල්ල මරළංවන බව හඟවන අරිෂ්ට ලක්ෂණයයි කියැවේ.අවුරුද්ද‍ෙන් හයමාසය‍ෙන් තුන්මසින් ද‍ෙමසින් මසින් සතියෙන් මියයන බව හඟවන අරිෂ්ට ලක්ෂණ රාශියක් ද ඇතැයි සලකති. අ‍ැතැම් කෘතින්හි කියැවනෙ අරිෂ්ට ලක්ෂණ එකින‍ෙකට වෙනස් වුව ද වරක සුශ්‍රැත ආදි ශ‍ාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථවල අරිෂ්ට ලක්ෂණ පිළිබදව දැක්ව‍ෙන මත විපරිත න‍ොවේය. චක්‍රාකාර වස්තුන් අහසෙහි දැකීම රෝගියා මාස තුනකින් මිය යන අරිටු දැකීමක් යයි සුශ්‍රැත සංහිතා‍වේ ප්‍රකාශ වෙයි. සඳඵළියෙන් සිය සෙවණැල්ල නොදැකීම ද අරුන්ධතී හෙවත් පහන් තරුව නොපෙනීම ද කෙනෙකුන්ගේ මරණය ළං වූ බව හඟවන අරිටු ලකුණු යැයි කියනු ලැබේ. කවුඩු, පරෙවි, ගිජුලිහිණි, සක්වාලිහිණි යන පක්ෂීන්ගෙන් එකකු හිස් මුදුනේ වැහීම මසකින් මිය යන බව හඟවන අරිටු ලකුණ කැයි කියත්.
අරිෂ්ට ලක්ෂණ පහළ වීමෙන් වන අපලයන් දුරුකර ගැනීම සඳහා කළ යුතු විවිධ පුණ්‍ය ක්‍රියා හා ශාන්ති කර්ම ද පැරැණි ග්‍රන්ථයන්හි සඳහන් වේ.
