අලගල්ල
අලගල්ල කඩුගන්නාවට සැතැපුම් 4ක් වයඹ දිගින් පිහිටි අඩි 3,390ක් උසැති කන්දකි. භූනිර්මාණය අනුව මෙය අසමමිතික උඩුනැම්මකැයි කිය යුතුය. පුරාතනයෙහි හාත්පසින් පිරී සෑදුණු කන්දක්ව තිබී පසුකල මාවනැල්ල පැත්තෙන් නායයාම නිසා ඒ නිරිත පැත්ත ප්‍රපාතයක් වී ඇත. එක් කලෙක දී අලගල්ල කන්ද 'චිත්‍ර පර්වතය' නමින් හඳුන්වනු ලැබීය. මේ කන්දෙන් පහළට පෙරළා දැමීමෙන් මහනුවර යුගයේ දී සිරකරුවන් මරා දමනු ලැබූහ යි විශ්වාස කරනු ලැබේ. අලගල්ලෙහි අඩි 1,500ක් පමණ දිගැති බිම්ගෙය කොළඹ-නුවර දුම්රිය මාර්ගයේ ඇති ඉතා ම දිග බිම්ගෙය වේ.
රාජසිංහ II රජු සමයෙහි එරජු සහ ඔහුගේ සහෝදර විජයපාල නම් වූ මාතලේ රජුත් අතර ඇති වූ වියවුලින් ප්‍රයෝජන ගැනීමේ අදහසින් උඩරට ආක්‍රමණය කළ පෘතුගීසි සේනා සත් කෝරළේ විශාල කොටසක් ද යටත්කොට ගෙන අලගල්ලේ කඳවුරු බැඳ සිටි බවත් රාජසිංහ රජු දක්ෂ ලෙස ඔවුන් පලවා හැරි බවත් බාල්දියස් නම් ලන්දේසි ඉතිහාසකරු පවසයි.
සංඝරාජ සාධුචරියාවෙහි සඳහන්වන පරිදි අලගල්ලට නුදුරු වූ මාකෙහෙල්වල නම් ගමේ ලෙව්කේ රාළහාමි හිරබාරේ සිටියේය. වැලිවිට සරණංකර සාමණේරයන්වහන්සේ අලගල්ල කන්දේ අඹගසක් යට ගල්ලෙනෙහි නැවතී සිට ඒ රාළහාමිගෙන් සතිපට්ඨාන සූත්‍රය හදාළහ.
