ආමානය
(Gauge). ආමානය යනු ප්‍රමාණය, පීඩනය, උෂ්ණත්වය, දිය මට්ටම, බලය වැනි භෞතික ලක්ෂණයක් මැනීම පිණිස හෝ සැසඳීම පිණිස උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණයකි. යන්ත්‍රසූත්‍ර සම්බන්ධව නම් මේ නම යෙදෙන්නේ මිනුම් උපකරණවලටයි. දුම්රිය සම්බන්ධව නම්, රේල් පීලි දෙක අතර ඇති දුර ප්‍රමාණයටයි.
පටුන
පීඩන ආමානය
පීඩනයකට යටත්ව ඇහුරුණු ගෑස් වායුවක හෝ ද්‍රවයක හෝ බොයිලේරුවක හුමාලයෙහි හෝ පීඩනය දක්වන උපකරණයකි. මුහුණතක් මත කැරකෙන සූචක කටුවකින් පීඩනය සලකුණු වෙයි. සාමාන්‍යයෙන් එය සලකුණු වන්නේ හතරැස් අඟලකට රාත්තල් ගණන් වශයෙනි.
ආමාන වීදුරු බටය
මෙය බොයිලේරුවක පවතින ජල ප්‍රමාණය දැක්වීම සඳහා එහි සවි කරන ලද වීදුරු බටයකි.
කම්බි ආමානය
ලෝහ තහඩුවක ඝනත්වය කම්බියක විෂ්කම්භය ආදිය මැනීම සඳහා ගැනෙන උපකරණයකි. අඟල් 2ක් පමණ විෂ්කම්භය ඇති රවුම් වානේ තහඩුවක් වන එහි ගැටියෙහි පළලින් විවිධ වූ කත්තු කපා ඇත්තේය.
මයික්‍රොමීටර (සූක්ෂ්මන්තරමාපක) ඉස්කුරුප්පු ආමානය
විෂ්කම්භ සහ ඝනත්ව ඉතා නිවැරැදි ලෙස මැනිය හැකි සියුම් ඉස්කුරුප්පුවකින් යුත් ආමානයකි.
ස්පර්ශක ආමානය
ඉතා කුඩා විවර, තව් ආදියේ ප්‍රමාණය මැනිය හැකි වූ අඟල් දාහෙන් පංගු 1, 1/2 සිට 25 දක්වා ඝනකමින් යුත් වානේ කළ හෝ පත්‍ර රැසකින් යුත් උපකරණයකි.
ඉස්කුරුප්පු අන්තරාල ආමානය
ඉස්කුරුප්පු අඟලක ඇති පොටවල් ගණන සොයා ගැනීම පිණිස උපයෝගී වන වානේ තළ සමූහයකින් ලැබෙනුයේ හය වැනි ශතවර්ෂයේ දීය. නව වැනි යුක්ත වු උපකරණයකි. මේ උපකරණයෙහි නොඑක් තරමේ ඉස්කුරුප්පුවල හැඩය කපා ඇත්තේය.
අංක මූණත් ආමානය
අඟලකින් දාහෙන් පංගු දක්වන මූණතක් ද ඒ මත කරකැවෙන සූචක කටුවක් ද ඇති මාපක උපකරණයකි. මෙය කර්මාන්තශාලාවල දී වැඩිපුර උපයෝගී කර ගන්නේ මාපකයක් වශයෙන් නොව, ඒ ඒ මිනුම් පිළිබඳව පවත්නා ඉතා සියුම් වෙනස්කම් දක්වන සූචකයක් වශයෙනි.
පෘෂ්ඨයක් සමතලා ද නැද්දැයි පරීක්ෂාකිරීමට ද යන්ත්‍ර මගින් සකස් කළයුතු යමක් එහි සවි කිරීමට ද මෙය උපකාරී වෙයි.
පෘෂ්ඨ ආමානය
ආධාරකය සේ පවතින යකඩ කුටියකට සවි කරන ලද සිරස් කණුවකින් හා සීරුම් කූරකින් (රේඛකයකින්) ද යුක්ත වූ උපකරණයකි. හැඩ තළන ලද භාණ්ඩ සහ වාත්තු කරන ලද භාණ්ඩ යන්ත්‍ර මගින් සකස් කිරීමට පෙර සලකුණු තැබීමට ද යන්ත්‍රයෙහි මගින් සකස් කළ යුතු යමක් හරි මැද සවි කිරීමට ද උපකරණය උපයෝගී වෙයි.
සලකුණු (වරක්කල) ආමානය
යතුගාන ලද දාරයකට සමාන්තරව රේඛා ඇඳීම සඳහා වඩුවන් විසින් උපයෝගී කරගනු ලබන උපකරණයකි. එය ලී කුට්ටියකින් සහ එහි වූ හිලක් දිගේ එහා මෙහා තල්ලුවී යා හැකි වූ, කොනක සවි කළ කටුවක් සහිත කූරකින් ද යුක්ත වෙයි. යතුගාන ලද දාරයේ සිට නොයෙක් පරතර ඇතිව රේඛා ඇඳිය හැකි පරිදි මේ කූර ඕනෑ ම තැනක සවි කළ හැකිය.
(සංස්කරණය: 1965)
