ආරණ්‍යක සේනාසන
ආරණ්‍යකාඞ්ගය සමාදන්ව රක්නා යෝගාවචරයාහට නිසි වූ සේනාසනය හෙවත් විහාරය හෝ වාසස්ථානයයි. මෙහි ලා මුලින් ම අරණ්‍යය දතයුතුය. විනයදේශනායෙහි අදත්තාදානපාරාජිකායෙහි දී ගම ද ගම්උවසර (ග්‍රාමෝපචාරය) ද තබා ඉන් පිටත් හැම අරණ්‍ය නමැයි වදාරන ලද්දේය (ඨපෙත්වා ගාමං ච ගාමූ පචරං ච සබ්බමෙතං අරඤ්ඤං). අභිධර්මදේශනායෙහි ඣානවිභඞ්ග නිද්දේසයෙහි දි ඉන්ද්‍රඛීලයෙන් නික්මගිය තැන් පටන් හැම තැන අරණ්‍ය නමැයි කියන ලදි (නික්ඛමිත්වා බහි ඉන්දඛීලා සබ්බමෙතං අරඤ්ඤං). සූත්‍රාන්තයෙහි වූකලි ග්‍රාමෝපචාරයෙහි පටන් දුනුපන්සියයක් ගිය තැන පිහිටියේ ආරණ්‍යක සේනාසන නමැයි කියන ලදි (ආරඤ්ඤකං නාම සෙනාසනං පඤ්චධනු සතිකං පච්ඡිමං). අභිධර්මයෙහි හා සුත්‍රාන්තයෙහි දු කිසිතැනෙක සමථ භාවනාවට නිසි විවේක සෙනාසනය දක්වනු සඳහා අරණ්‍යය හා වෘක්ෂමූලය ද ශූන්‍යාගාර සංඛ්‍යාත පබ්බත කන්දර ගිරිගුහා සුසාන වනපත්ථ අබ්භොකාස පලාලපුඤ්ජ යන සෙනසුන් සත දැයි සෙනසුන් නවයක් වදාරා ඇත. එහි මුලින් දැක්වූ අරණ්‍යය ගිහි පැවිද්දන් නොගැවසෙන විවේකස්ථානයක් සඳහා ම වෙයි. ග්‍රාමෝපචාරයෙන් දුනුපන්සියයක් ඉක්ම සිටි ආරණ්‍යක සේනාසනය වූකලි ධුතාඞ්ග වශයෙන් ආරණ්‍යකාඞ්ගය සමාදන්වැ ගෙන සිටිනා යොගාවචරයා සඳහායි.
මේ වනසෙනස්න අරණ්‍යසේනාසනය, වානප්‍රස්ථ සේනාසනය, වනපර්‍ය්‍යන්තසේනාසනය යි තුන් පරිද්දෙකින් සිටියේය (අරඤ්ඤෙ වනපත්ථානි පන්තානි සෙනාසනානි). ආරණ්‍යකාඞ්ග සම්පාදනයට යෝග්‍ය වූ වනසෙනස්න අරණ්‍යසේනාසනයයි. මහා වනසණ්ඩයෙහි දුර පිහිටි සෙනස්න වානප්‍රස්ථයයි මිනිසුන්ගේ සංචාරයකුදු නැති වනයෙහි ඉතා දුර පිහිටියේ වනපර්‍ය්‍යන්තසේනාසනයයි. (විස්තර සඳහා විසුද්ධිමග්ගධුතාඞ්ග නිද්දෙසය බ.)
(සංස්කරණය: 1965)
