ඊස්කිලස්
(ක්රි.පූ. 525-456). ශ්රෙෂ්ඨ ග්රීක ශෝකාන්ත නාට්ය රචකයන් තිදෙනා අතුරෙන් ප්රථමයායි. සොෆොක්ලීස් (බ.) ද යුරිපිඩීස් (බ.) ද අනෙක් දෙදෙනා වෙති. හෙතෙම ඇතීනියානු කුලවත් පවුලක උපත ලැබීය. තරුණ වියෙහි දී ඇතන්ස් නගරයෙහි ස්වෛරී පාලනයේ අවසානයත් සිය ජීවිත කාලය මුළුල්ලෙහි දී ප්රජාතන්ත්ර ක්රමයේ වර්ධනයත් හෙතෙම දුටුවේය. පළමුවන පාරසික ආක්රමණයෙහි දී මැරතන් නම් ස්ථානයෙහි කරන ලද ප්රසිද්ධ සටනට හෙතෙම සහභාගි වූයේය. ස'ක්සීස් රජු මෙහෙය වූ දෙවන පාරසික ආක්රමණයෙහි දී සැලමිස් නම් ස්ථානය අසල දී කරන ලද්දා වූත් මැරතන් සටන සේ ම සුප්රකට වූත් සටනට ද ඔහු සහභාගි වූහයි සිතන්නට පිළිවන.
ඊස්කිලස් දෘඪ ජාතිවාත්සල්යයකින් හා අකලංක ආගමභක්තියකින් යුක්ත වූයේය. මේ ගුණද්වය ඔහුගේ නාට්යයන්හි මුල් තැන් ගනී. හෙතෙම කිසියම් ගුප්ත ලබ්ධියක උපනීතයෙක් වී යයි ද ඇතැම් අවස්ථාවන්හි (ඇතැම් විට ඔහුගේ නාට්යයන්හි ලා) මේ ලබ්ධිය හා සම්බන්ධ ඇතැම් අභිරහස් අනවධානයෙන් හෙළි කෙළේ යයි ද හඟවන සාක්ෂ්ය ඇත.
හෙතෙම සිසිලියෙහි සයිරක්යුස් රාජ්යයෙහි ස්වෛරී පාලකයා වූත් එවක කලාකරුවන්ගේ අනුග්රාහකයකු වූත් හියරෝ රජු විසින් ආරාධනා කරන ලදුව ක්රි.පූ. 472-468 කාලයෙහි දී ඔහු බැහැදැක්කේය. ඉන් අවුරුදු කිහිපයකට පසු දෙවන වරටත් සිසිලි දිවයිනට ගිය හෙතෙම ක්රි.පූ. 456 දී එහි ජේලා නම් ස්ථානයෙහි දී කලුරිය කෙළේය. ඔහු ඇතන්ස් නගරය හැර ගියේ කුමක් නිසා දැයි යනු අඥාතයි. අලුත් ප්රජාතන්ත්ර ක්රමය කෙරෙහිත් පැරණි ආණ්ඩුක්රම ව්යවස්ථා වෙනස් කිරීම කෙරෙහිත් ඔහු කලකිරීමෙන් පසු වූ බව විශ්වාස කරනු ලැබේ.
ඊස්කිලස් විසින් රචිත යයි කියනු ලබන සැත්තෑවකට අධික නාට්යයන් කෙරෙන් පසළොසකට පමණ එකල අවුරුද්දක් පාසා ඇතන්ස් නගරයෙහි පවත්වන ලද ශෝකාන්ත නාට්ය තරඟවල දී මුල් දිනුම ලැබිණ. ඒ සියලු නාට්යයන් අතුරෙන් දැනට නොනැසී පවත්නේ හතක් පමණි. එනම් ශරණාගතාවෝ (Supplices - ක්රි.පූ. 484) ද පාරසිකයෝ (Persae - ක්රි.පූ.472) ද තීබ්ස් නගරයට විපක්ෂ සත්දෙනා (Septem contra Thebas - ක්රි.පූ. 467) ද ඇගැමෙම්නොන් (Agamemnon), කොයිෆොරොයි (Choephoroe), යූමෙනිඩීස් (Eumenides) යන කෘති තුන (ක්රි.පූ. 458) ද (ඔහුගේ අවසාන කෘතියක් වූ) ප්රොමීතියුස් (Prometheus) ද යන හතයි. ඇගැමෙම්නොන්, කොයිෆොරෙයි, යූමෙනිඩීස් යන කෘති තුනින් නාට්යත්රිකයක් සෑදෙයි. ඊට අයත් වූ ප්රෝටියුස් නමැති වනදේවතා (satyr) නාට්යය (ග්රීක නාට්ය කලාව බ.) නෂ්ටප්රාප්ත වී ඇතත් මේ නාට්ය තුන, ප්රමුඛ ග්රීක ශෝකාන්ත නාට්ය රචකයන් තිදෙනාගේ විද්යමාන නාට්යයන් අතුරෙහි දක්නට ලැබෙන එක ම නාට්යත්රිකය වීම නිසා වැදගත් වෙයි. ඔරෙස්ටෙයියා හෙවත් ඔරෙස්ටෙයියන් නාට්යත්රිකය යන නමින් කැටි කොටගෙන හඳුන්වනු ලබන මේ නාට්ය තුනින් මයිසීනි රාජ්යයෙහි ඇට්රයුස් නම් රජුගේ පෙළපතෙහි පරිහානිය විස්තර කරනු ලැබේ.
පසුව ග්රීක ශෝකාන්ත නාට්යය පිළිබඳ සාම්ප්රදායික අංගයන් බවට පත් වූ අලංකාර නේපථ්යය, අනුගායක කණ්ඩායම්වල උදාර නෘත්යය, ප්රෞඪ විලාසය, දෘඪ ආගමික ස්වරූපය යනාදි බාහිර ලක්ෂණ සම්බන්ධයෙන් ග්රීක ශෝකාන්ත නාට්යය ණයගැති වූයේ ඊස්කිලස්හට බව නිසැකව ම මෙන් කිව හැකිය. ඊස්කිලස්ගේ නාට්යයක වස්තුවත්, පාත්රවර්ගයාත්, දර්ශනයත්, අනෙකක් තබා ඒ දෑ පළ කරන අදහස් හා භාෂාවත් යන මේ සියල්ලක් ම උත්කර්ෂවත්ය; නෙත්සිත් වසීකරනසුලුය. ශරණාගතාවෝ, යූමෙනිඩීස් යන නාට්යයන්හි මෙය වඩාත් ප්රකටව පෙනේ. ඔහුගේ පාරසිකයෝ නමැති නාට්යයෙහි වර්ණනා කරනු ලැබෙන පාරසික රාජසභාවෙහි සමෘද්ධිය හා ශ්රීවිභූතිය ද ස'ක්සීස් රජුගේත් ඔහුගේ රදලවරුන්ගේත් බලපරාක්රමය හා ප්රතාපමහිමය ද වැනි උත්කර්ෂවත් දෑ කෙරෙහි ඔහු ඇල්මක් දැක්වූ සේයි.
සංග්රාමාභිමුඛ අවස්ථාවන් හා එයින් ජනිත වන වීරෝදාර හැඟීම් කෙරෙහි ද ඔහුගේ සිත ඇදීගිය බව පාරසිකයෝ, තීබ්ස් නගරයට විපක්ෂ සත්දෙනා, ඇගැමෙම්නොන් යන නාට්යයන්ගෙන් හෙළි වෙයි. ශෝකාන්ත නාට්යය උදෙසා එය හා අඛණ්ඩව පැවත එන්නට වූ සංවාද මාර්ගය ඇති කෙළේ ද ඊස්කිලස් යයි සිතිය හැකිය. එතෙකුදු වුවත් සංවාද මාර්ගය ඔහු අතින් පිරිපුන් බවට පැමිණියේ නොවේ. එහි එක්තරා දළදඬුබවක් ද සංවාදකයාට ගැළපෙන අයුරෙන් යොදාගැනීමෙහි ලා අඩුපාඩු ද දක්නට ලැබේ. ඔහුගේ පාත්රයෝ ද තරමක් දුරට එක් රටාවකට (විශේෂ වර්ගයට) වැටෙති. දෘශ්යකාව්යාකාරයෙන් ලියන ලද්දේ වී නමුත් ඔහුගේ නාට්ය වීර කාව්ය ලක්ෂණයන්ගෙන් මුළුමනින් මිදී නැත. අනුගායක පිරිස් මුල්තැන් ගනිති. චේෂ්ටාවෝ නිරූපණය කරනු ලබනවාට වැඩියෙන් වාර්තා කරනු ලැබෙත්. සිද්ධීන් පිළිබඳ ඝට්ටනයට වඩා චිත්තවෘත්තීන් පිළිබඳ වූ ඝට්ටනයට මුල්තැන දීම සැබැවින් ම ග්රීක ශෝකාන්ත නාට්යයෙහි ගරුගම්භීරත්වයට හේතු විය.
ඊස්කිලස් මවා පෑ පාත්රවර්ගයා ඔවුන් විඳුනා දෛවඵලවිපාක සේ ම ප්රෞඪය. වැළිදු ඔහුගේ කථාවස්තු සරලය, සුගමය. දිව්යමය සැලැස්ම ක්රියාත්මක වත් ම සිද්ධියෙන් සිද්ධිය පසු කෙරෙමින් අවසාන අවස්ථාව නිර්දය ලෙස එලඹේ.
මනුෂ්යයකුගේ දෛවය රඳා පවන්නේ ලෝක පාලක දෙවියන්ගේ ද තමාගේ ද ඉච්ඡාවන්ගේ අන්යෝන්ය බලපැවැත්ම කෙරෙහි බව ඊස්කිලස් දක්වයි. ඇගැමෙම්නොන් නාට්යයෙහි ක්ලයිටෙම්නෙස්ට්රා නමැත්තිය සම්බන්ධයෙන් මේ කරුණ මැනවින් පෙන්නුම් කොට ඇත. කෙළවර දී යුක්තිය පසිඳලමින් විශ්වව්යාපී විධානපද්ධතියට පටහැණි නොවන සේ මිනිසුන්ගේ වේවා දෙවියන්ගේ වේවා ආරාවුල් බේරා ශමථයකට පමුණුවන්නා වූත් ප්රතිවිරුද්ධ ඉච්ඡාවන් එක්ව ක්රියාකාරී වීමට සලස්වන්නා වූත් නියාම ධර්මතාවක් ඇත. මේ වූකලි (දෙවියන්ගේ රජුගේ නම් වූ) සියුස් යන නමින් ඔහුට හැඟවෙන අර්ථයයි. සැබැවින් ම සියුස්හට ද නුවණ වැඩීමටත් ඒ නයින් යහපත් පාලනය කවරේ දැයි දැනහැඳිනගැනීමටත් සිදු විය. සියුස් දේවාතිදේව වූවා පමණක් නොව මනුෂ්යඥානවිෂය ඉක්මවා සිටියේ යයි ද ඊස්කිලස් සලකයි. හෙතෙම "සියල්ලන් කෙරෙන් උසස් එක ම දෙවියායි; සියල්ල හසුරුවන්නායි; සියල්ලෙහි උත්පාදක හේතුවයි". සියුස් මනුෂ්යයා උදෙසා කල්පනා මාර්ගය ඇති කෙළේ යයි ද “දුක්වේදනා ඉවසීමෙන් ඉගෙනීම” ස්ථීර ප්රඥප්තියක් වශයෙන් පැනවූයේ යයි ද ඊස්කිලස් පවසයි. ග්රීක ආගමෙහි දෙවියන් පිළිබඳ වූ පැරණි සංකල්පය වූයේ ඔවුන් ඊර්ෂ්යාකාර, හිරිහැරකාරී කොටසක් බවයි. ඊස්කිලස් මෙය ප්රතික්ෂේප කරයි. ඔහු ඔප්පු කරන්නට තැත් කරන්නේ මීට ප්රතිපක්ෂ වශයෙන් සමෘද්ධිය හේතුකොටගෙන මිනිසා කෙරෙහි අහංකාරය ඇති වන බවත් අහංකාරය හේතුකොටගෙන ඔහුගේ විනාශය පැමිණෙන බවත් වේ. විපත්තිය හුදෙක් අපරාධකාරයාට සීමා නොවී සියුස් දෙවියන්ගේ උදහස සන්සිඳෙන තුරු ඔහුගෙන් පැවසෙන්නවුන් කරා ද පැමිණෙයි. මෙබඳු අහංකාරකමක පව් පලදීම පිළිබඳ කදිම විග්රහයක් පාරසිකයෝ නම් නාට්යයෙහි එයි. ඊස්කිලස් ද "කුලාපරාධය" පිළිබඳ පැරණි ග්රීක සංකල්පය පිළිගත්තේ වී නමුත් ඒ පිළිබඳ ඔහුගේ විග්රහයෙන් හැඟවෙන්නේ මුතුන්මිත්තකු කළ වරදට දුක් විඳිනා දරුමුනුබුරු පරම්පරාව මුළුමනින් ම නිර්දෝෂ නොවන බවයි. පියාගේ පව් පුතුන් පවට නැඹුරු කරවන හෙයින් ඔව්හු ද පව් කරත්. එවිට පව් පල දෙන වාරය ඔවුන් කරා ද එළඹීම යුක්තියුක්ත වෙයි. මේ වූකලි නිර්දෝෂීන්ට ඔවුන්ගේ පියවරුන්ගේ පව් සඳහා දඬුවම් පැමිණවීම යුක්තිධර්මයක් නොවේ යයි තියොග්නිස්, සෝලන් වැනි කිවියන් යළි යළිත් කළ උද්ඝෝෂණයට පිළිතුරු වශයෙන් ඊස්කිලස් පැරණි දේවකථා විග්රහ කළ පරිදිය.
දෛවය නොවැළැක්විය හැකි බව ඊස්කිලස්ගේ නාට්යයන්හි නිරතුරුව දක්නට ලැබෙන අදහසකි. දෛවයට විරුද්ධව අදිටන් සිතින් මිනිසා කරන සටනින් එම නාට්ය පණගැන්වෙයි; වෙලුකා සිටියි. එහෙත් මනුෂ්ය ව්යායාමයෙහි පරාජය හා දෛවයෙහි ක්රියාකාරිත්වය මිනිසාට කළ හැකි කිසිවකට වඩා ප්රබල බලවේගයක් පෙන්නුම් කරයි. මේ වනාහි සියුස් දෙවියන්ගේ ඉච්ඡාවයි. ඊස්කිලස්ගේ නාට්යයන්ට ගැඹුරු ආගමික රසයක් කවන්නේ ද මෙයයි.
ඇරිස්ටොෆනීස් නම් නාට්ය රචකයාගේ ‘මැඬියෝ’ නමැති සුප්රකට සුඛාන්ත නාට්යයෙහි දියොනීසස් නම් දෙවියා කිවියකු පෙරළා මෙලොවට ගෙන එනු පිණිස පාතාල ලෝකයට පිවිසෙයි. ඊස්කිලස් හා යුරිපිඩීස් යන නාට්ය රචකයන් දෙදෙනා ඔවුනොවුන් පිළිබඳව කළ විවේචනයට සවන් දීමෙන් පසු හෙතෙම ඊස්කිලස් තෝරාගනී. ඉදින් මෙයින් එකල විසූ ඇතීනියානු ජනයාගේ මතය යම් ලෙසකින් පිළිබිඹු වී නම් ඊස්කිලස්, ප්රමුඛ ශෝකාන්ත නාට්ය රචකයන් අතුරෙන් ප්රථමයා පමණක් නොව ඔවුන්ගේ අදහසට අනුව ශ්රේෂ්ඨතමයා ද වූයේය.
(කර්තෘ: මර්ලින් පීරිස්)
(සංස්කරණය: 1970)
