උදය ශංකර්
(1900-). ඉන්දියානු නැටුම් ලෝකයා හමුවෙහි ප්රදර්ශනය කොට ඊට මහත් ගෞරවයක් අත් කර දුන් වංග ජාතික නාට්ය කලාකරුවෙකි. ඉන්දියානු නැටුම් කලාවට නව මුහුණුවරක් ගැන් වූ හෙතෙම එහි සංවර්ධනය අරභයා උදාර සේවයක් ඉටු කෙළේය.
බ්රාහ්මණ වංශිකයකු වූ උදය ශංකර් 1900 දී බරණැස්හි උපත ලද්දේය. මොහුගේ පියා ජාලවාර් මහාරාජාගේ සේවයේ යෙදී සිටි අමාත්යවරයෙක් (දිවාන්) වූයේය. නූතන ඉන්දියාවේ සුප්රකට සංගීත විශාරදයකු වන රවි ශංකර් මොහුගේ සහෝදරයෙකි. ලන්ඩනයේ රාජකීය කලායතනයට බැඳී ග්රීමත් විලියම් රොදන්ස්ටයින් යටතේ චිත්රශිල්පය ඉගෙන උපාධියක් ලබාගත් මොහු සිය කලා ජීවිතය ආරම්භ කෙළේ නළුවකු වශයෙන් නොව චිත්රශිල්පියකු වශයෙනි. මොහු තුළ නාට්ය කලා රුචිය වැඩෙන්නට වූයේ අනා පව්ලෝවා උදෙසා භාරතීය සිත්තම් පිටපත් කිරීමෙහි යෙදී සිටිය දීය. අජන්තා, එල්ලෝරා වැනි තන්හි වූ භාරතීය දෙව් පිළිමවල හා සිතුවම්වල සැඟැවී ඇති අසමාන සුන්දරත්වයෙන් ආභාසය ලද මෙතෙමේ එම අභිරමණීය චිත්රවලට ජීවය ලබා දෙනු වස් ඒවායෙහි පිළිබිඹු වන ලීලාවන් නැටුමෙන් නිරූපණය කරන්නට වන. ශංකරනාරායණ නම්බුදිරි නම් දක්ෂිණ භාරතීය නාට්යාචාර්යවරයා වෙතින් භාරතීය නාට්ය උගෙන අනා පව්ලෝවා හා ඇලිස් බොනර් යටතෙහි තවදුරටත් නැටුම් ප්රගුණ කළ ශංකර්ගේ නාට්ය කලා නෛපුණ්යය හාපුරා කියා එළිදරවු වූයේ යුරෝපයේ දීය. පව්ලෝවා විසින් තම නෘත්ය මුළුල්ලට රාධා කෘෂ්ණ අංකය එකතු කරනු ලැබීමෙන් ඉක්බිති ශංකර් ඇයගේ සහාය නළුවා වශයෙන් තෝරාගනු ලැබිණි. ජගත් කීර්තියක් අත් කොටගෙන සිටි පව්ලෝවාගේ සහාය නළුවා වීමට ලැබීම ශංකර්ගේ නළු ජීවිතයේ හොඳ පදනමක් ලෙස සැලකිය හැකිය. ඉන්දියාවේ සුප්රකට නිළියක බවට පැමිණ සිටි ප්රංස ජාතික සිම්කී හා සමග රඟ පෑ නැටුම්වලින් තව දුරටත් ජනප්රියතාව දිනාගත් මෙතෙමේ යුරෝපයේ හා ඇමෙරිකාවේ දීර්ඝ සංචාරයක යෙදී එම රටවල ප්රධාන රඟහල් රාශියක ම තම නැටුම් ප්රදර්ශනය කොට ඉන්දියානු නැටුම් කෙරෙහි මහත් ප්රසාදයක් ඇති කෙළේය.
කථක්, මණිපුරි, කථාකලි, භරත නාට්ය යන ප්රධාන ශාස්ත්රීය නාට්ය සම්ප්රදායයන් මැනවින් ප්රගුණ කළ ද නිවහල් චින්තකයකු වූ උදය ශංකර් සම්ප්රදායානුගත ශාස්ත්රීය නාට්යයේ දෘඪතාවෙන් මිදී, එම නාට්ය කෙළින් ම අනුකරණය නොකොට තම නැටුම් පෙරදිග හා අපරදිග විවිධ ශෛලීන් සංකලනය කිරීමෙන් රචනා කෙළේය. ඔහු තම නාට්ය නිෂ්පාදනයෙහි ලා මෙසේ නිදහස් පිළිවෙතක් අනුගමනය කෙළේ තම සිත තුළ වූ යම්කිසි අරමුණක් මුදුන් පත් කරගනු සඳහාය; නව අරුත් ප්රකාශයට පත් කරනු වස්, ජීවිතය පිළිබඳ නූතන ගැටලු නිරාකරණය කරනු වස්, නව දෘෂ්ටීන් කෙරෙහි ජනතාවගේ නෙත් සිත් යොමු කරවනු වස් නාට්ය කලාව ඉවහල් කරගනු සඳහාය. ජනප්රසාදයට ලක් වූ ශකර්ගේ නාට්ය අතුරෙහි ‘ජීවන රිද්මය’ හා ‘යන්ත්රසුත්රවලට පටහැණි ශ්රමය’ නම් මුද්රා නාටකද්වය උසස් තැනක් ගනී. නූතන ප්රශ්න පිළිබිඹු කිරීමට ශංකර් විසින් කලාව යොදාගන්නා ලද ආකාරය මේවායින් මොනොවට පැහැදිලි වෙයි. උදය ශංකර් ගාස්ත්රීය නාට්ය සම්ප්රදායයන්ගේ සංකලනයෙන් ද මුද්රා නාටක කීපයක් ම නිෂ්පාදනය කෙළේය. මේවා අතුරෙහි ‘නිරාශා’ නම් මුද්රානාට්යය විශේෂයෙන් සඳහන් කළ යුතුය.
භාරතීය නැටුම් කලාව නඟා සිටුවා ප්රචාරය කිරීමේ පරමාර්ථයෙන් 1930 දී මොහු විසින් කලා මධ්යස්ථානයක් ද අල්මෝරාහි පිහිටුවන ලදි. එහෙත් එය නොයෙක් හේතූන් නිසා අභාවයට ගියේය. එහෙත් මෙම කලාක්ෂේත්රයෙන් බිහි වූ නිපුණ නළු නිළියන් පිරිසක් ඔහුගේ නාට්ය ශෛලිය ව්යාප්ත කිරීමෙහි නියැළීසිටිනබව කිව යුතුය.
එම ව්යාපාරය අසාර්ථක වීමේ පාඩුව පිරිමසා ගැනීමට දෝ හේ පසු කලෙක දී තම නෘත්ය චිත්රපට මගින් ඉදිරිපත් කිරීමට යත්න දැරීය. එම ප්රයත්නයෙහි ලා සැලැකෙන ප්රථම නිර්මාණය වූයේ ‘කල්පනා’ නමැති චිත්රපටයයි. නාට්ය කලා විධීන් සම්බන්ධයෙන් උදය ශංකර්ගේ සිත්හි වූ පරමාර්ථ හා අපේක්ෂා ඉදිරිපත් කෙරෙමින් දේශීය රසිකයන් හා විදේශීය රසිකයන් යන උභය පක්ෂය සඳහා ම අරමුණු කරන ලද මේ චිත්රපටය ඉඳුරා ම නැටුමට ඇරුණේ විය. මෙය ලෝකයේ උසස් ම නිෂ්පාදනවලින් එකක් ලෙස ඇතැමුන් විසින් සලකන ලදි. අනික් අතට එය ඇතැමුන්ගේ උග්ර විවේචනයට ද ලක් විය. නාමයෙන් ඉඟි කෙරෙන්නාක් මෙන් කල්පනා ලෝකයක් මවාපාන මෙම චිත්රපටය නාට්ය ලෝලයාත් චිත්රපට ලෝලයාත් යන දෙදෙන ම තෘප්තිමත් කිරීමට අසමත් වූ, මුද්රා නාටකයට ආවේණික නිරූපණ විධියත් චිත්රපටයට ආවේණික නිරූපණ විධියත් යන දෙක අතර වූවක් ලෙස ඇතැමෙක් හැඳින්වූහ.
උදය ශංකර් විවාපත් වූයේ සිය නැටුම් කණ්ඩායමේ නායක නිළියකව සිටි අමලා දේවි හා සමඟය.
(සංස්කරණය: 1970)
