උදුන්දොර
(පා. උද්ධනද්වාර). 11 වන සහ 12 වන සියවස්හි දී රුහුණට අයත් අටදහස්රටේ (අටදහස්රට බ.) ප්රාදේශීය පාලකයාගේ පාලන මධ්යස්ථානය වශයෙන් පැවතියේ උදුන්දොරයි. මොනරාගල සමීපයේ ගලබැද්ද යනුවෙන් දැනට හැඳින්වෙන ස්ථානය උදුන්දොර යයි කොඩ්රිංටන් මහතා හඳුනාගෙන ඇත. මේ හඳුනාගැනීමට සාධක වශයෙන් ජනප්රවාද හා පැරණි ගොඩනැඟිලි ආදියෙහි නටබුන් දක්විය හැකිය. ගලබැද්දෙන් සොයාගෙන ඇති රාජමාළිගයේ නටබුන් පොළොන්නරුවේ සහ පඬුවස් නුවර ඇති රාජමාළිගයනට සමාන වෙයි. රාජමාළිගය වටා ඇති පරිවාර ගොඩනැඟිලි අතර විහාර ගෙයක් සහ දාගැබ් ද වේ. මාළිගය සමීපයේ නාන පොකුණකි. ගලබැද්දේ ඇති නටබුන් ශීතල මාළිගයක නටබුන් ලෙස සැලකිය හැකිය.
උදුන්දොර පුරාණයේ සිට මනුෂ්යවාසව තිබුණු බවට ඒ සමීපයේ ඇති බ්රාහ්මී අකුරු සහිත ගුහා ලිපිවලින් සාධක ලැබේ. විජයබාහු රජුගේ පුත් වික්රමබාහු සහ මිත්තා කුමරියගේ පුතුන් තිදෙනා වූ මාණාභරණ, සිරිවල්ලභ හා කිත්තිසිරිමේඝ අතර ඇති වූ යුද්ධවල දී උදුන්දොර දී ගැටුම් ඇති විය. මේ ස්ථානය මහා පරාක්රමබාහු රජුගේ සුළු පියකු වූ ශ්රී වල්ලභ කුමාරයාගේ අගනුවර වශයෙන් ද සඳහන් වෙයි. පරාක්රමබාහු රජු සහ සුගලා බිසව අතර වූ සටන්වල දී උදුන්දොර වැදගත් තැනක් ගත්තේය. පරාක්රමබාහු රජුගේ ආධිපත්යයට විරුද්ධව සුගලා බිසව විසින් රුහුණේ කැරලි මෙහෙයවන ලද්දේ උදුන්දොර මධ්යස්ථාන කොටගෙනය. සුගලා බිසවගේ රාජ්ය කාලයේ දී දන්තධාතුන්වහන්සේ හා පාත්රධාතූන්වහන්සේ උදුන්දොර වැඩ සිටි බව දළදාපූජාවලියේ සඳහන් වේ. පරාක්රමබාහු රජු සුගලාට විරුද්ධව සටන් කෙළේ මේ ධාතූන් ලබාගැනීමටයි. පරාක්රමබාහු රජුගේ සෙන්පති වූ රක්ඛ සෙනෙවියා විසින් මෙහෙයවන ලද සේනාව උදුන්දොර දී සුගලා බිසව පරාජය කොට දන්තධාතූන්වහන්සේ ලබාගත් බව සඳහන් වේ.
(සංස්කරණය: 1970)
