මානියන්ගම රජමහ විහාරය
සීතාවකට සැතපුම් දෙකක් පමණ දුරින් පිහිටි පැරණි ගල්ලෙන් විහාරයෙකි. ක්‍රි.පූ. 103 දී රජ පැමිණි වලගම්බා රජු ද්‍රවිඩ ආක්‍රමිකයන්ට භයින් කලක් මෙම ගල්ලෙනෙහි සැඟවී සිටි බවත් නැවත රාජ්‍යශ්‍රීයට පත් වීමෙන් පසු ගල් කටාරම් කොටා විහාරය තනවා රත්හඳුන් බුද්ධප්‍රතිමාවක් එහි තැන්පත් කළ බවත් එම විහාරයට අයත් සන්නස්වලින් හෙළි වේ. ඉන් මෑතභාගයට අයත් සන්නස්වලින් පසු කලෙක කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජතුමා අටළොස්රියන් සැතපෙන බුද්ධ ප්‍රතිමාවක් සහ දොළොස්රියන් හිටි පළිමයක් කරවා මේ විහාරස්ථානයේ නඩත්තුව සඳහා ගම්බිම් පූජා කළ බව කියැවේ. ඒ රජු විහාරස්ථානයට පූජා කළ භාණ්ඩයන් අතර ඇත්දත් දෙකක්, පූජා වස්තුවක්, ලෝකඩ තුවක්කුවක් හා ස්වර්ණාලේපිත පාත්‍රයක් ද ඇත. දීර්‍ඝතම ඉතිහාසයක් ඇති මේ පැරණි රජමහා විහාරය දැනට ජරාවාස වෙමින් පවතී. මෙහි බිතුසිතුවම් රාශියක් ද විතානයක් මෙන්ම පියස්ස වශයෙන් ද ගණන් ගැනෙන ගලමතුපිට ඇදී තිබෙන ලියවැල් මාලාකර්‍මාදිය වේයන්ට ගොදුරු වී තිබේ. මාර යුද්ධය හා බුද්ධත්වයට පැමිණීම නිරූපණය කැරෙන සිතුවම් සම්පූර්‍ණයෙන් ම විනාශ වී ඇත. දුර්‍ලභ ගණයේ විශිෂ්ට කලාකෘතියක් හැටියට සැලකෙන මකර තොරණ ලබා ඇත්තේ ද එම දුර්දශාව ම ය. විහාරය අසල ඇති ලිදේ වතුර නියං සමයක දී අඩුවීමක් හෝ වර්‍ෂා කාලයක දී වැඩි වීමක් හෝ නොවන බව කියති. බුදුමැදුරට පිවිසෙන දොරටුව ලඟ දර්‍ශනීය කැටයම්වලින් යුත් මුරගලක් තිබේ. මෙය ඉතා අගනා කලා කෘතියක් හැටියට සලකනු ලැබේ.
(කර්තෘ: ඩී.ආර්. සෙනෙවිරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
