මැණික් ගැරීම (ලංකාවේ)
මැණික් ගැරීම ඉතා පුරාණ කාලයේ සිට ලංකාවේ පැවැති කර්‍මාන්තයකි. මැණික් පිළිබඳ ව ලංකාවේ කීර්තිය පෙරදිගින් චීනය දක්වා ද අපරදිගින් ග්‍රීසිය හා රෝමය දක්වා ද දුරාතීතයේ දී ව්‍යාප්ත ව පැවතියේ ය. පුරාණ කාලයේ දී වෙළෙඳාම පිණිස ලංකාවට පැමිණි අරාබි වෙළෙන්දෝ දිවයිනේ උපදනා මැණික් තොග වශයෙන් වරින් වර ගෙන ගියහ. අරාබි නිශොල්ලාසයේ (Arabian Nights) සින්බෑඩ් නමැති නාවිකයාගේ ගමන් පිළිබඳ කථා ප්‍රවෘත්තිවල මැණික් බහුල ප්‍රදේශයක් වශයෙන් දැක්වෙන සෙරෙන්ඩිබ් දිවයින අනිකක් නොව ලංකා ද්වීපයම යයි නොයෙක් උගතුන්ගේ පිළිගැනීමයි. ඉතා පුරාණ කාලයේ පටන් ලංකාවේ මැණික් සම්බ වූ බව සිංහලයන්ගේ වංශකථාව වූ මහාවංශයෙහි ද සඳහන් වේ.
ලංකාවේ ප්‍රධාන මැණික් බිම් දිවයිනේ නිරිත දිග කොටසෙහි පිහිටා තිබේ. ඉතා අධික වශයෙන් මැණික් උපදනා බිම් ඇත්තේ සබරගමු පළාතේ රත්නපුරය, පැල්මඩුල්ල හා රක්වාන යන පෙදෙස් අවට ය. මේ හැර දකුණ, බටහිර, මැද ඌව යන පළාත්වල ද මැණික් ගැරීම කරනු ලැබේ.
1. ගං පත්ලෙහි මැණික් ගැරීම ය. 2. දියළුවල මැණික් ගැරීම යයි ලංකාවේ මැණික් ගැරීම පුළුල් වශයෙන් කොටස් දෙකකට බෙදිය හැකි ය.
පටුන
ගං පත්ලෙහි මැණික් ගැරීම
මේ සඳහා මැණීක් ඉල්ලමේ පිහිටීම අනුව සුදුසු ක්‍රමයක් යොදා ගනු ලැබේ. ඉල්ලම ගං පත්ල මට්ටමේ හෝ එයට ආසන්න ව හෝ පිහිටිය හොත් උදලු වැනි අත් ආයුධවලින් හෑරීමෙන් ග්‍රීෂ්ම ඍතුවේ දීත් ජල මට්ටම පහළ බැස්සවිටත් මැණික් ගැරීම ආරම්භ කරනු ලැබේ.
ගඟේ වේගය වැඩි නම් හෑරීමට බලාපොරොත්තු වන කොටසෙන්, ගඟ මඳක් ඉවතට හැරවීමෙන් වේගය අඩු කරනු ලැබේ. හාරා ශුද්ධ කිරීමට යන කොටස හරහා ගැරුම් උදලු ගත් මිනිසුන් පෙළක්, උරෙන් උර ගැටෙන තරමට වාගේ ළං ළංව සිටගෙන ඉල්ලම සූරා ගොඩවල් ගසති. තිරිවානා වැනි වඩා සැහැල්ලු ඛනිජ වර්‍ගවලින් එක්තරා ප්‍රමාණයක් දිය පත්ලෙන් මතු කිරීමේ දි සේදී ඉවතට යන බැවින් ගොඩගසනු ලබන්නේ වඩා බර සහිත ඛනිජ වර්‍ග පමණකි. මෙසේ ඉතිරි වූ බොරළු ගැරුම් වට්ටිවලට දමා ගැරීමෙන් මැණික් වෙන්කර ගනිති.
ඉල්ලම ඇළක දොළක හෝ ගඟෙක පත්ලට යටින් පිහිටා ඇති කල තාවකාලික අමුණක් බැඳීමෙන් දියපාර මැණික් හාරන ස්ථානයෙන් සම්පූර්ණයෙන් ඉවතට හරවනු ලැබේ. ඉන්පසු ඉල්ලමට සම්බන්ධ වන සේ වළක් සාරා එයින් පිටතට ගන්නා පස් ආදිය සේදීමෙන් මැණික් වෙන්කර ගනු ලැබේ.
දියළුවල මැණික් ගැරීම
පැරණි ගංගා මාර්‍ගයෙන් ඇති වූ දියළු ඉල්ලම් හට ගන්නේ වක්කලම් වැනි වළවල හා ගංවතුරට යට වූ බිම් පෙදෙස්වල ද තැන්පත් වූ දෙයිනි. මේවා සමහරවිට ව්‍යාප්ත ව ද සමහර විට එක්තැන් ව ද පිහිටා ඇත. මේ දක්වා හෑරූ දියළු ඉල්ලම් අතුරෙන් ඉතා ගැඹුරු ඉල්ලම අඩි 120ක් යට පිහිටියේ ය. මේ නිසා එතෙක් ගැඹුරට යනතුරු ඉල්ලම් පිහිටිය හැකි බව සැලකිය හැක. දැනට පවත්නා මිටියාවත්වල වී ගොවිතැන් කරන ප්‍රදේශයන්හි හා දෙණි වැනි පහත් බිම්වල ද සාමාන්‍යයෙන් මැණික් ඉල්ලම් දක්නා ලැබේ. මැණික් හටගන්නා බිම්වලින් වැඩි ගණනක සාමාන්‍යයෙන් දක්නට ලැබෙන්නේ ඉල්ලම් තට්ටු එකක් වුව ද ඇතැම්විට ඉල්ලම් තට්ටු කීපයකින් යුක්ත වූ බිම් ද හමු වේ.
මැණික් ඉල්ලම්වල විශේෂ ලක්ෂණයක් නම් ඒවා ආශ්‍රිත ඉතා කුඩා වූ ගල් කැටයේ පටන් ඇතැම්විට අඩියක් පමණ විෂ්කම්භය ඇති ගල දක්වා ඇත හැම ගලක් ම කදිමට වටකුරු වී තිබීම ය. ඉල්ලමේ පාට එතරම් වැදගත් කරුණක් නොවේ. බොහෝ විට ඉල්ලම් පාර හඟවන බොරළු පඞතියක් ඉල්ලමට උඩින් දක්නට ලැබේ. බොරළු කැට ද වටකුරු ය. මැණික් ඉල්ලමට යටින් මාලාවක් හෙවත් කිරිමැටි සහිත ගල්තලයක් වේ. පොළව මතුපිටට ආසන්න ව ඉල්ලම පිහිටි කල වළවල් හෑරීමෙන් ද ඉල්ලම් ගැඹුරෙහි පිහිටා ඇති කල පතල් බැහීමෙන් ද මැණික් හාරනු ලැබේ. මැණික් බිම්වල පස බුරුල් බැවින් පොළව යට හාරන දෝනා ළංළංව දැව යෙදීමෙන් සුරක්ෂිත කිරීම අවශ්‍ය ය. වතුර ඉනීම අධික බැවින් පොළව යට වැඩ කිරීම පහසුවන අයුරු යන්ත්‍රානුසාරයෙන් ජලය හිස්කිරීම ද බොහෝ විට දක්නා ලැබේ.
ඉල්ලම් පත්ල දක්වා පතුල බැස ඉල්ලම විහිද ගිය දිශාවලට දෝනා කපති. ඉල්ලමෙන් කපා ගන්නා පස් ආදිය ගොඩට ගෙන එහිදී සිරිත් ප්‍රකාර සේදීමෙන් මැණික් වෙන්කර ගනිති.
ලංකාවේ මැණික් බිම්වල ප්‍රභවය
මැණික් සහිත පෙග්මයිට් (Pegmatites) නම් වූ පාෂාණ විශේෂය දිරා ගොස් එයින් ඉවතට ගසා ගෙන යනු ලැබ පුරාණ ගඞගා පතුල්වල හා මිටියාවත්වල දී විශේෂ ලක්ෂණයක් නම් ඒවා හොඳින් වටව තිබීමත් ඔපරහිත වීමත් ය. මෙයින් පෙනෙන්නේ ඒවා අන් තැනක සිට ජලයෙන් ගසාගෙන ඒමත් එසේ ඊමේ දී පෙරළීමෙන් සීරීම් ඇති වූ බවත් ය. වඩා තද ඛනිජ විශේෂ වූ කුරුවින්ද පාෂාණ වර්‍ගයන්ට අයත් රතුකැට හා නිල්කැට බොහෝ විට ස්ඵටික තල දක්වයි.
මැණික් වර්‍ග හා ලක්ෂණ
ලංකාවේ හටගන්නා මැණික් මනා ලෙස වර්‍ණවත් වූ විනිවිද පෙනෙන කුරුවින්ද (corundum), කිංචි (spinel), සර්කන් (zircon), තෝරමල්ල (touemaline), පුෂ්පරාග (topaz), රබහගල් (garnet), පසින්ගල් (chrysoberyl), කෝඩියරයිට් (cordierite), අමතෙස්ත (amethyst), පෙල්ස්පාර් (felspar) සහ වෛදූර්‍ය්‍ය (beryl) යන ඛනිජ වර්‍ගයන්ට අයත් ඒවා ය. රතුකැට (ruby), නිල්කැට (sapphire), නිල්ආරුනූල් (star sapphire) පෙරදිග අමතේස්ත (oriental amethyst) හා සුදුනිල් (water sapphire) කුරුවින්ද ගණයෙහි ඇතුළත් වේ. ලංකාවේ මැණික් වර්‍ග අගය වැඩි ගල් ය, අගය අඩුගල් යයි පුළුල් වශයෙන් දෙකොටසකට බෙදේ.
අගය වැඩි
සෑම වර්ගවලට අයත් රතුකැට (ruby) සෑම වර්ගවලට අයත් නිල්කැට (sapphire) වෛරෝඩි (Cat's eye) පුෂ්පරාග (topaz) පච්චපඩියන් හෝ වෛදූර්‍ය්‍ය (aqua, marine, beryl) පසින්ගලය (chrysoberyl) ගිනිපසින්ගලය (alexandrite)
අගය අඩු
අමතේස්ත (amethyst) රතු තිරිවානා (rose quartz) පළිඟු (rock crystal) කුරුඳුගල් (cinnamon stone) චන්ද්‍රකාන්ත (chrysolite) රබහගල් (garnet) පුනක්කම් (moon stone) සුදුනිල් (water sapphire) කිරිංචි (spinel) තෝරමල්ලි (tourmaline) සර්කන් (zircon)
(කර්තෘ: ඒ. අබේකෝන්)
(සංස්කරණය නොකළ)
