ජිබ්‍රෝල්ටා (Gibraltar) සඳහා මුලාශ්‍රය නරඹන්න

ජිබ්‍රෝල්ටා (Gibraltar).  ජිබ්‍රෝල්ටා සමුද්‍ර සන්ධියේ නැගෙනහිර පර්යන්තයේ පිහිටි හුනුගල් පර්වතය මෙනමින් හඳුන්වනු ලැබේ. මෙය ස්පාඤ්ඤයේ ප‍්‍රධාන ගොඩබිමට වැසි සහිත පහත් බිමකින් සම්බන්ධ වුණු දේශසන්ධියකි. ජිබ්‍රෝල්ටා බොක්ක මධ්‍යධරණී සමුද්‍රයෙන් වෙන් කෙරෙන්නේ ද මෙයිනි. මුහුදට නෙරා ගිය මේ බි‍්‍රතාන්‍ය යටත් විජිතයෙහි විශාලත්වය ව.කිමී. 6.8ක් පමණ වන අතර එය මු.ම. සිට මී. 426ක් දක්වා උස ය. ප‍්‍රධාන පෙළේ බි‍්‍රතාන්‍ය බලකොටුවක් වූ මෙය නාවික හා ගුවන් හමුදා කඳවුරක් ද වෙයි. ජුරාසික යුගයේ හුනුගලින් සහ ශල්ක වර්ගයකින් මේ අර්ධද්වීපය සෑදී ඇත. පුරාවිද්‍යාත්මක වටිනාකමක් ඇති ස්වාභාවික ලෙන් හා බිම්ගෙවල් මේ පර්වතයේ බහුල ය. තැනිතලා ඉඩම් මෙහි අල්ප ය. මිරිදිය ද හිඟ ය. බීම සඳහා වැසි ජලය එකතු කර ගැනීම ද පිටරටින් ජලය ගෙන්වා ගැනීම ද කළ යුතු ය. මෙහි පවතින්නේ වැසි නැති ගිම්හාන කාලයකි. වැසි සහිත ශීත ඍතුව සාමාන්‍යයෙන් උණුසුම් ය. අතර මැදි ඍතුවල දී වැසි ලැබේ. අගෝස්තු මාසයේ පවතින වැඩි ම උෂ්ණත්වය සාමාන්‍යයෙන් ෆැ. 850කි. ජනවාරිය ශීත වැඩි ම මාසයයි. වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිමී. 890ක් වෙයි.
  බිම් ප‍්‍රමාණය අඩුවීම ජිබ්‍රෝල්ටාවට හැමවිට මුහුණ දීමට සිදුවූ ප‍්‍රශ්නයක් විය. 20 වන සියවසේ මුල් භාගයේ දී නැගෙනහිර සිට බස්නාහිරට ගමනාගමනය පහසු කිරීමේ අදහසින් බිං ගෙයක් කණින ලදි. මෙයින් ඉවත් කළ පස් ගල් ආදිය යොදා මුහුදු අක්කර 64ක් ගොඩ කර ගත හැකි විය. ගොඩබිම් පෙදෙස්හි ආරක්ෂක විධිවිධාන ද තර කරන ලදි. දේශසන්ධිය හරහා ඇළක් කපන ලද අතර උමඟ සැතපුම් 10ක් දක්වා දික් කරන ලදි. මෙයින් ඉවත් කළ පස්වලින් දේශසන්ධියේ ගගන යාත‍්‍රා ධාවන පථයක් ද ඉදිකරන ලදි. ලෝක මහා යුද්ධයෙන් පසු යුද්ධමය වශයෙන් ජිබ්‍රෝල්ටාවේ වැදගත්කම හීන වි ගොස් ඇත. එමනිසා 1,000කින් සමන්විත සේනාංකයක් පමණක් රඳවා තබන ලදි. 1960න් පටන් ගත් දශකයේ අවසාන භාගයේ දී මෙය නාවික හමුදා මූලස්ථානයක් බවට පත් කරන ලද අතර ගුවන් හමුදාංකයක් ද නවතා තබන ලදි.
ජනසංයුතිය : ජිබ්‍රෝල්ටාවේ වෙසෙන්නන්ගෙන් බහුතරය ජිනෝවා, බි‍්‍රතාන්‍ය, ස්පාඤ්ඤ, මෝල්ටා හා පෘතුගීසි ජාතිකයන්ගේ සම්මිශ‍්‍රණයෙන් පැවතෙන්නෝ වෙති. මෙහි පුරවැසිකමට හිමිකම් ඇත්තේ 1925ට පෙර එහි උපත ලද්දන් හා ඔවුන්ගෙන් පැවතෙන්නන්ට පමණි. සෙස්සන් එහි පදිංචියට අවසර ලබාගත යුතු ය. විජාතිකයන් අතර ඉන්දියන් ජාතික වෙළෙන්දෝ හා මොරොක්කෝ ජාතික ශ‍්‍රමිකයෝ වෙති. 2009 සංඛ්‍යාලේඛන අනුව ජනගහනය 29,431ක් විය.
  පැරණි නගරය පිහිටියේ අර්ධද්වීපයේ බටහිර දෙස ය. 1974 සංඛ්‍යා ලේඛන අනුව මෙහි නිල ආගමක් නැත ද ජනගහනයෙන් බහුතරය රෝමානු කතෝලිකයෝ වෙත්. ඒ හැර ඇන්ග්ලිකන් කිතුනුවෝ, මුස්ලිම්වරු, යුදෙව්වෝ හා හින්දු භක්තිකයෝ ද සිටිති. නිල බස ඉංග‍්‍රීසිය වුව ද සාමාන්‍ය ජනයා අතර ස්පාඤ්ඤ බස ද ප‍්‍රචලිත ය.
ආර්ථික කටයුතු : ජිබ්‍රෝල්ටාවේ භූමි ප‍්‍රමාණය සීමිත වීම නිසා එහි කෘෂිකාර්මික කටයුතු නොකෙරේ. වැදගත් ආර්ථික ක්ෂේත‍්‍ර වන්නේ දුම්කොළ හා බීම වර්ග නිපැයුම, කෑම වර්ග ටින්කිරීම, ඔරලෝසු එකලස් කිරීම වැනි සුළු කර්මාන්තයි. මුහුදු යාත‍්‍රා අලූත්වැඩියා කිරීමේ කුඩා අංගනයක් ද ඇත. සංචාරක කටයුතු නැව් හා මුහුදු කාර්ය මණ්ඩලවල අවශ්‍යතා සැපයීම හා ඉන්ධන වැනි දේ ප‍්‍රතිනිර්යාත කිරීම ආදායම් ලබන ප‍්‍රධාන මාර්ග වේ. කෑම හා බීම වර්ග සහ ඉන්ධන ආයාත කෙරෙන අතර පෙට්‍රෝලියම් හා දුම්කොළ නිර්යාත කෙරේ. ආර්ථික කටයුතුවල ප‍්‍රධාන ආධාරකරුවා බි‍්‍රතාන්‍යයයි.
පරිපාලනය : 2006 සම්මත වූ ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුව ජිබ්‍රෝල්ටාව ආරක්ෂක කටයුතු හා විදේශ කටයුතු හැර අනිත් සියලූ කටයුතු සම්බන්ධයෙන් ස්වයංපාලන බලයක් හිමි විජිතයකි. අවුරුදු සතරකට වරක් පැවැත්වෙන මැතිවරණයක් මගින් නියෝජිතයන් 15කින් යුත් මහජන මන්ත‍්‍රී මණ්ඩලයක් තෝරාගනු ලැබේ. නගර සභාවක් නොමැති මෙහි එම කටයුතු භාරව ඇමතිවරයකු පත්කර ඇත.

ස්පාඤ්ඤයේ සිට ජිබ්‍රෝල්ටාවට වැටී ඇති රථ මාර්ග 1969 දී ස්පාඤ්ඤය විසින් වසා දමනු ලැබීම නිසා අර්ධද්වීපය හා අන් රටවල් අතර සම්බන්ධතා ඇත්තේ ගුවන් හා මුහුදු මාර්ගවලිනි. ජිබ්‍රෝල්ටා ගුවන් තොටුපළෙහි සිට ජිබ්‍රෝල්ටා, ලන්ඩන් හා ටැන්ජියර් නගර යා කෙරෙන ක‍්‍රමවත් ගුවන් සේවාවක් ඇත.

ජිබ්‍රෝල්ටාවේ අවුරුදු 5 සිට 15 දක්වා වයසේ ළමයින්ගේ අධ්‍යාපනය අනිවාර්ය වන අතර ඉගැන්වීම ඉංග‍්‍රීසි මාධ්‍යයෙන් කෙරේ. පෞද්ගලික ප‍්‍රාථමික පාසැල් කිහිපයක් ද තාක්ෂණික විද්‍යාලයක් ද ගැහැනු ළමයින් සඳහා  වාණිජ විද්‍යාලයක් ද එහි ඇත. ජිබ්‍රෝල්ටාවේ ඇති කෞතුකාගාරයේ ඓතිහාසික මෙන් ම පුරාවිද්‍යාත්මක වැදගත්කමින් යුත් භාණ්ඩ හා වස්තු රැසක් තැන්පත් කොට ඇත.  

ඉතිහාසය : කි‍්‍ර.පූ. 24,000ට පෙර සිටි ආදි මානව වර්ගයක් වූ නියැන්දර්ටර්වරුන් මෙහි සිටි බවට සාධක ලැබී ඇත. ඓතිහාසික අවධියේ දී කි‍්‍ර.පූ. 950 පමණ ෆීනීෂියන්වරුන් මෙහි පළමු ජනාවාස පිහිටුවා තිබේ. පසුව කාර්තිජීනියන්වරුන් මෙහි සිට තිබේ. ඉන්පසු විසිගොත්වරුන්ගේ (Visigoth) ආධිපත්‍යය මේ ප‍්‍රදේශයේ පැවතුණි. කි‍්‍ර.ව. 711 දී ඉස්ලාමීය ආක‍්‍රමණිකයෝ මේ ප‍්‍රදේශය අල්ලා ගත්හ. මීට හේතුව ජිබ්‍රෝල්ටාව පෞරාණික මධ්‍යධරණී ප‍්‍රදේශ හා සම්බන්ධ නාවික කටයුතුවල දී එක් සීමාවක් සේ සලකනු ලැබීම ය. 1309 දී ස්පාඤ්ඤය ජිබ්‍රෝල්ටාව නතුකර ගත්ත ද 1333 දී යළි එය මුස්ලිම්වරුන්ට යටත් විණ. 1462 දී ස්පාඤ්ඤය විසින් නැවතත් ජිබ්‍රෝල්ටාව අත්කර ගන්නා ලදි. ස්පාඤ්ඤ රාජ්‍ය ප‍්‍රාප්ති යුද්ධ සමයේ බි‍්‍රතාන්‍යයට නතු වූ (1704) අර්ධද්වීපය 1713 යුට්රේක්ට් සාම ගිවිසුමෙන් බි‍්‍රතාන්‍යයට ම පවරාදෙනු ලැබී ය. ප‍්‍රංස හා ස්පාඤ්ඤ හමුදා කිහිප වරක් ම ජිබ්‍රෝල්ටාව යළි අත්කර ගැනීමට තැත් කළ ද එම ප‍්‍රයත්න ව්‍යර්ථ විය. 1830 දී එය බි‍්‍රතාන්‍ය කිරීටයට යටත් විජිතයක් බවට පත්වුණි. බි‍්‍රතාන්‍ය නාවික බල මධ්‍යස්ථානයක් හා වරායක් ලෙස ජිබ්‍රෝල්ටාහි වැදගත්කම වැඩිවීමට හේතුවක් වූයේ 1869 දී සූවස් ඇළ විවෘත කිරීමයි. පළමුවන හා දෙවන ලෝක සංග‍්‍රාම සමයේ දී බි‍්‍රතාන්‍ය නාවික හා ගුවන් මධ්‍යස්ථානයක් වූ ජිබ්‍රෝල්ටාව බෝම්බ ප‍්‍රහාරවලට ද ලක්වුණි.

ජිබ්‍රෝල්ටාව බි‍්‍රතාන්‍ය යුද, නාවික හා ගුවන් කටයුතු පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානයක් සේ පවත්වා ගෙන යන ලදි. බි‍්‍රතාන්‍ය ආරක්ෂක හමුදා හා නැව් තටාකංගන පවත්වාගෙන යෑම ජිබ්‍රෝල්ටා ආර්ථිකයේ වැදගත් තැනක් ගත්තේ ය. සූවස් ඇළ ඔස්සේ වැටෙන මාර්ගයේ ප‍්‍රධාන නාවික මධ්‍යස්ථානයක් වූ ජිබ්‍රෝල්ටාවේ වරාය පහසුකම් නැටෝ සංවිධානයේ නාවික කටයුතුවල දී නිතර ප‍්‍රයෝජනයට ගනු ලැබී ය.

ජිබ්‍රෝල්ටාහි පරමාධිපත්‍යය පිළිබඳ අයිතිය සඳහා ස්පාඤ්ඤය හා බි‍්‍රතාන්‍යය අතර මතභේද ඇතිවුණි. ස්පාඤ්ඤය ඒ සඳහා ඉදිරිපත් කළ හිමිකම් බි‍්‍රතාන්‍යය විසින් ප‍්‍රතික්ෂේප කරන ලදි. 1960 ගණන්වල දී මතු වූ අර්බුදකාරී තත්ත්වයෙන් පසු ජිබ්‍රෝල්ටාවේ සිටි සිය කම්කරුවන් ආපසු ගෙන්වාගත් ස්පාඤ්ඤය දේශසීමා වසා විදුලි පණිවිඩ හා දුරකතන සේවා නවතා ගමනාගමන කටයුතු ද සීමා කෙළේ ය. 1964 දී ජිබ්‍රෝල්ටාව නව ආණ්ඩුක‍්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් අනුමත කර ගත්තේ ය. 1967 ජිබ්‍රෝල්ටාවේ පැවැත්වූ ජනමත විචාරණයක දී 99%කට වැඩි පිරිසක් කැමැත්ත පළ කළේ බි‍්‍රතාන්‍යය සමග එක් ව සිටීමටයි. එම තීරණය 2002 දී පැවැත්වුණු තවත් ජනමතවිචාරණයක දී තහවුරු විය.

ඩී. බී.  තෙවරප්පෙරුම