ක්ලෙමන්ට් රිචඩ් ඇට්ලි සඳහා මුලාශ්‍රය නරඹන්න

(වෛකවුන්ට් ප්‍රෙස්වුඩ්) (1883-). ජෝජ් ලැන්ස්බරි මහතාගෙන් පසුව (1931) බ්‍රිතාන්‍ය කම්කරු පක්ෂයේ නායකයා බවට පත් වූ මොහු 1945 සිට 1951 දක්වා මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ අග්‍රාමාත්‍ය ධුරය දැරීය. බ්‍රිතාන්‍යයේ ප්‍රබල කම්කරු ආණ්ඩුවක් පිහිටු වූ පළමුවැනි අගමැතිවරයා මොහුය.

ලන්ඩනයේ වැදගත් පවුලකට අයත් ඇට්ලි නීතිඥයකුගේ පුත්‍රයෙකි. හේලිබරි නම් උසස් පාසැලෙහි සහ ඔක්ස්ෆඩ් විශ්වවිද්‍යාලයේ ද අධ්‍යාපනය ලැබූ හෙතෙම වර්තමාන ඉතිහාසය පිළිබඳව ගෞරව පන්තියෙහි උපාධියක් ලද්දේය. 1906 දී අධිනීතිඥ වෘත්තියට බට ඔහු තෙවසරකට පසු ඉන් අස් වූයේ සමාජ සේවා කටයුතු සඳහා මුළු කාලය යොදනු පිණිසය. ලන්ඩනයේ කර්මාන්තයන්ගෙන් ගහන වූ ලයිම්හවුස් නම් ප්‍රදේශය ඔහුගේ සමාජ කටයුතුවල මධ්‍යස්ථානය විය. සමාජ වාදය එක්වර ම නොව අනුක්‍රමයෙන් ක්‍රියාත්මක කළ යුතුය යන්න පිළිගත් ‘‍ෆේබියන්’ සංවිධානයට 1908 දී බැඳුණු ඇට්ලි මුළු කාලය ම ඒ වෙනුවෙන් කැප කරන්නට විය. කම්කරුවන්ගේ ශුභසාධක කටයුතු සඳහා ඇරුණු ආයතනයක් වන ‘ටොයින්බි හෝල්’ නම් ආයතනයේ ලේකම්වරයා වශයෙන් 1910 දී පත් කරගනු ලැබූ ඇට්ලිට නැගෙනහිර ලන්ඩනයේ නොයෙක් තරාතිරම්වල කම්කරුවන් ආශ්‍රය කිරීමේ හා ඔවුන් සමඟ එක්ව කටයුතු කිරීමේ අවස්ථාව ලැබිණ. 1913 සිට 1923 දක්වා හේ ලන්ඩන් විශ්වවිද්‍යාලයේ අර්ථශාස්ත්‍ර අංශයේ කථිකාචාර්‍ය්‍ය පදවියක් දැරීය. මේ අතර ම පළමුවැනි ලෝක මහා සංග්‍රාමයෙහි දී ලැංකෂයර් රෙජමේන්තුවට බැඳී මේජර් නිලය දක්වා උසස් වූ ඔහු යුදබිමේ දී දෙවරක් ම තුවාළ ලැබුවේය. 1919 දී යුද සේවයෙන් අස් වූ ඇට්ලි එම අවුරුද්දේ ම ස්ටෙප්නි නම් නුවර නගරාධිපතිවරයා විය. 1922 දී ලයිම්හවුස් ඡන්ද කොට්ඨාසය වෙනුවෙන් මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයට තේරුණු ඔහු බ්‍රිතාන්‍යයේ පළමුවැනි කම්කරු ආණ්ඩුවේ උපඇමති ධුරයක් ඇතුළු නිල කිහිපයක් ඉසිලීය. 1931 දී රැම්සේ මැක්ඩොනල්ඩ් කම්කරු පක්ෂයෙන් වෙන් වී ජාතික ආණ්ඩුවක් පිහිටුවා ගත් පසු ඇට්ලි මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙහි කම්කරු පක්ෂයේ නියෝජ්‍ය නායකයා වශයෙන් කටයුතු කරන්නට විය. 1935 සිට 1940 දක්වා බ්‍රිතාන්‍ය මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ විපක්ෂ නායකයා වශයෙන් ද ක්‍රියා කෙළේය.

1940 දී නෙවිල් චේම්බර්ලින් මහතා අගමැති පදවියෙන් ඉල්ලා අස් වූ විට පිහිටුවනු ලැබූ වින්ස්ටන් ච'චිල්ගේ සභාග යුද්ධ කැබිනට් මණ්ඩලයට බැඳුණු ඇට්ලි 1942 දී උපඅගමැති ධුරයට මෙන් ම විදේශ කටයුතු භාර ඇමති ධුරයට ද පත් කරගනු ලැබීය. දේශපාලන අදහස් අතින් ඇට්ලි, ච'විල් සමඟ එකඟ නුවුව ද යුද්ධ කැබිනට් මණ්ඩලයේ යෝජනා ක්‍රමයන් සඳහා තමාගේ සම්පූර්ණ සහයෝගය දුන්නේය.

ඇට්ලිගේ පාලන අවදියෙහි දී බ්‍රිතාන්‍යයේ බිම් අඟුරු කර්මාන්තය, වානේ කර්මාන්තය සහ ගමනාගමන සේවය ආදි විශාල පෞද්ගලික ව්‍යාපාර කිහිපයක් ම ජාතිය සන්තක කරන ලදි. ජාතික සෞඛ්‍ය සේවාව ඇතුළු ශුභ සාධක කටයුතු රාශියක් ම ආරම්භ කරනු ලැබීය. පලස්තීනය පිළිබඳ බ්‍රිතාන්‍ය භාරකාරත්වය අත්හැර දමනු ලැබ ඊශ්‍රායෙලය වෙන ම රාජ්‍යයක් වශයෙන් පිළිගන්නා ලද්දේය. ලංකාව ඩොමිනියන් රාජ්‍යයක් බවට පත් වීමත් බුරුමය ඉන්දියාව ආදී පෙරදිග රටවලට නිදහස ලැබීමත් ඇට්ලිගේ අගමැති සමයේ දී සිදු වූ විශිෂ්ටතම සිද්ධීන් සේ ඉතිහාසගත වනු ඇත.

සමාජ විද්‍යාව පිළිබඳව හිටපු කථිකාචාර්යවරයකු වන ඇට්ලි සමාජවාදය සම්බන්ධයෙන් පොත් කිහිපයක් ලියා ඇත්තේය. ‘සමාජ සේවකයා (The Social Worker) සහ ‘සමාජවාදයට මග හා අදිටන’ (The Will and the Way to Socialism) යන ග්‍රන්ථ ඉන් දෙකකි. ශාන්තදාන්ත, නිරහංකාර ගුණ සම්පන්න පුද්ගලයකු වන ඇට්ලි චතුර කථිකයකු නොවුව ද ප්‍රගතිශීල ජනනායකයකු වශයෙන් මහජනයාගේ ගෞරවයට පාත්‍රව සිටී. ප්‍රගතිය කරා අනුක්‍රමයෙන් ගමන් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියෙහි පිහිටි මොහුගේ ප්‍රබලතම ශක්තිය වූයේ පරිපාලන කෘතහස්තතාවයි. මොහුගේ මධ්‍යස්ථ පැවැත්මෙන් වියවුල් ශමථයට පැමිණවීමේ විශේෂ සාමර්ථ්‍යය ස්වකීය පක්ෂය අභ්‍යන්තර ආරාවුල්වලින් දුර්වල විය නොදී ප්‍රබල ලෙස පවත්වාගෙන යෑම සඳහා මහෝපකාරි විය.

1951 සිට 1955 දක්වා යළිත් බ්‍රිතාන්‍ය මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ විපක්ෂ නායකත්වය දැරූ ඒ මහතා 1955 දී එම පදවියෙන් ඉල්ලා අස් වී දේශපාලන ජීවිතයෙන් ද විශ්‍රාම ලැබුවේය. මේ වන විට P.C. (රාජාධිකරණ සභික), O.M. (සම්මාන්‍ය ශ්‍රෙණිය) C.H. (සම්භාව්‍ය සචිව) යන විශිෂ්ට රාජ සම්මානයන්ගෙන් පුද ලැබ සිටි මේ වයෝවෘද්ධ දේශපාලන නායකයා අගරැජින විසින් 1955 දී ප්‍රෙස්ට්වුඩ්හි ප්‍රථම සිටුවරයා (earl) බවට පමුණුවනු ලැබීය.

තවද ඔක්ස්ෆඩ්, කේම්බ්‍රිජ්, ලන්ඩන්, වේල්ස්, ග්ලාස්ගෝ, නොටිංහැම්, ඇබර්ඩීන්, මදුරාසි, හල්, බ්‍රිස්ටල් යන විශ්ව විද්‍යාලයන්ගෙන් සම්මාන උපාධි ලැබ හුන් ඇට්ලි 1961 දී ලංකාවට පැමිණි අවස්ථාවේ දී ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ සම්මාන උපාධියක් ද ලැබීය.

(සංස්කරණය: 1967)

[[ප්‍රවර්ගය: භූගෝල විද්‍යාව]] 

[[ප්‍රවර්ගය: ඇ]]