"අරාබි භාෂාව" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) |
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) |
||
| 21 පේළිය: | 21 පේළිය: | ||
ඉස්ලාම් භක්තිය වැලඳ ගැනීමට කලින් අරාබිහු ලියන කලාව උසස් කොට නොතැකූහ. එහෙයින් ආගමික කාව්‍ය මගින් ලේඛන කලාවෙහි මහඟු ගුණ හුවා දැක්වීමට ද එසේම ඉස්ලාම් ධර්මය අදහන්නවුන් අතරෙහි එම කලාව දියුණු කිරීම අරභයා ක්‍රියාත්මක වැඩපිළිවෙළක් යෙදීමට ද ඉස්ලාම් භක්තිකයනට සිදු විය. ආදි ඉස්ලාමික සමයෙහි ලිවීමට ගැනුණු අකුරු වර්ග දෙකක් විය. සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරය සඳහා වූ නෂ්ඛි හෙවත් වැල් අකුරු එක් වර්ගයකි. කල් පැවතිය යුතු වටිනා ග්‍රන්ථ ඉතා සැලැකිල්ලෙන් ලිවීම සඳහා වූ කුෆික් නොහොත් කෝණාකාර අකුරු අනෙක් වර්ගයයි. සුලේඛනය නියම ඉස්ලාමික ලලිත කලාවක් වූ පසු කාලයේ දී වෙනත් අලංකාර අක්ෂර ප්‍රභේද ද නිර්මාණය විය. | ඉස්ලාම් භක්තිය වැලඳ ගැනීමට කලින් අරාබිහු ලියන කලාව උසස් කොට නොතැකූහ. එහෙයින් ආගමික කාව්‍ය මගින් ලේඛන කලාවෙහි මහඟු ගුණ හුවා දැක්වීමට ද එසේම ඉස්ලාම් ධර්මය අදහන්නවුන් අතරෙහි එම කලාව දියුණු කිරීම අරභයා ක්‍රියාත්මක වැඩපිළිවෙළක් යෙදීමට ද ඉස්ලාම් භක්තිකයනට සිදු විය. ආදි ඉස්ලාමික සමයෙහි ලිවීමට ගැනුණු අකුරු වර්ග දෙකක් විය. සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරය සඳහා වූ නෂ්ඛි හෙවත් වැල් අකුරු එක් වර්ගයකි. කල් පැවතිය යුතු වටිනා ග්‍රන්ථ ඉතා සැලැකිල්ලෙන් ලිවීම සඳහා වූ කුෆික් නොහොත් කෝණාකාර අකුරු අනෙක් වර්ගයයි. සුලේඛනය නියම ඉස්ලාමික ලලිත කලාවක් වූ පසු කාලයේ දී වෙනත් අලංකාර අක්ෂර ප්‍රභේද ද නිර්මාණය විය. | ||
| − | [[ඇස්.ඇම්.යූසුෆ්]] | + | [[ඇස්.ඇම්. යූසුෆ්]] |
19:56, 12 සැප්තැම්බර් 2023 වන විට නවතම සංශෝධනය
සෙමිටික් පවුලට අයත් භාෂාවන් අතුරෙන් වයසින් ඉතා ම කනිෂ්ඨ වුව ද, සංවර්ධනය අතින් ඉතා ම උසස් වූ ද සෙමිටික් භාෂාවන්ගේ මුල් ස්වරූපයට අත්‍යන්තයෙන් ආසන්නව පවත්නා වූ ද භාෂාව අරාබි භාෂාවයි. හේබ්‍රෙව්, අරමයික, ඇසිරෝබැබිලෝනියානු සහ ඉතියෝපියානු යන භාෂාවන්ට ඒ හා නෑ සබඳකම් ඇත. දකුණු අරාබි හෙවත් හිම්‍යාරික ය, උතුරු අරාබිය යනුවෙන් අරාබි භාෂාවේ ප්‍රභේද දෙකක් විය. ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම සම්බන්ධයෙන් මහත් ප්‍රසිද්ධියක් ඉසිලූ යේමන් ප්‍රදේශයෙහි ව්‍යවහාර වූ හිම්‍යාරික භාෂාව ක්‍රිස්තු පූර්ව හත්වැනි සියවසේ පටන් පැවත එන සෙල්ලිපිවල ලේඛනගත වී තිබී ඉස්ලාම් ආගම පහළවීමට ටික කලකට පෙර පිරිහී ගියේය. ඉන් ලේශමාත්‍රයක් අරාබියේ දකුණු වෙරළේ මාහ්රාහ් ප්‍රදේශයේ ද සොකොත්‍රා දිවයිනේ ද අද ව්‍යවහාර වන භාෂා විශේෂයෙහි අවශිෂ්ටව පවතී.
ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් සත්වැනි ශතවර්ෂයේ දී ඉස්ලාම් ආගම පහළ වීමත් සමඟ ම වාගේ උතුරු අරාබි භාෂාවේ උන්නතිය ද ඇතිවීම කරණකොටගෙන එම භාෂාවට උච්චස්ථානයක් හිමි වූවා පමණක් නොව එය සංස්කරණයකට ද භාජන විය. ඉන් භාෂාවේ චිරස්ථිතිය ද සැලසිණ. විවිධ ජාතිවලට සහ ආගම්වලට අයත් වූ කෝටි සංඛ්‍යාත ජනකායක් මෙකල ද එදිනෙදා ජීවිතයේ දී ව්‍යවහාර කරන ඉපැරණි සම්භාවනීය භාෂාවක් වීමේ ගෞරවය ද මේ ශ්‍රේෂ්ඨ අරාබි භාෂාවට හිමි වේ. නියම අරාබි දේශයෙහි පමණක් නොව, ඉරාකය, සිරියාව පලස්තීනය, මිසරය හා සමස්ත උතුරු අප්‍රිකාව, සුඩානයෙන් කොටසක්, නයිජීරියාව, බටහිර සහරා ප්‍රාන්තය සහ සැන්සිබාරය යන රටවල ද ව්‍යවහාර වූ භාෂාව වශයෙන් අරාබි භාෂාව අවිච්ඡින්නව පවතී. තව ද මධ්‍යධරණී වෙරළබඩ රටවලත් අප්‍රිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළාසන්න රටවලත් සංස්කෘතිය සහ දේශපාලනය අතින් මුස්ලිම්වරුන්ගේ ආධිපත්‍යය පැවැත්වුණු සමයෙහි ස්පාඤ්ඤය, බැලියරික් දිවයින්, සිසිලිය, සිසිලිය සහ ට්‍යුනිස් අතර පිහිටි පැන්ටලේරියාව සහ මැඩගස්කරය යන රටවල ද අරාබි භාෂාව එක් කලෙක පොදු ව්‍යවහාරයෙහි පැවති භාෂාව විය. මුස්ලිම් සංස්කෘතියේ බලපෑම දේශපාලන බලපෑමට වඩා බොහෝ දිගු කලක් පැවති බැව් සැලකුව මනායි. මෝල්ටාවේ අද ව්‍යවහාර වන භාෂාව රෝම අකුරෙන් ලියනු ලැබෙතත් එය ඉතාලි තත්සම ශබ්ද ගහන වූ අරාබි භාෂා විශේෂයකි. අරාබි භාෂාව ව්‍යවහාර කළ පූර්වෝක්ත රටවලින්, විශේෂයෙන් ම හත්වැනි සියවසේ සිට පසළොස් වැනි සියවස දක්වා වූ සියවස් අටකට නොඅඩු කාලයක් මුළුල්ලේ ඉමහත් උනන්දුවකින් එය දියුණු කළ ස්පාඤ්ඤයෙන් එම භාෂාව පිටු දක්නා ලදි. ඉන් වූ පාඩුව පිරිමසා ලීමට දෝ, එය ලෙවැන්ට් ප්‍රදේශයෙන් සංක්‍රමණය වූවන්ගේ ගෞරවාදරයට පාත්‍රවන භාෂාව හැටියට නූතන අවධියේ දී නවලෝකයේ - ඇමෙරිකා මහාද්වීපයේ - මුල් බැසගෙන තිබේ.
වර්ධනය: ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් තුන්වැනි සියවස පමණේ සිට හමුවන සෙල්ලිපි කීපයක් හැර, අරාබි භාෂාවේ මුල් අවධිය හෙවත් බාල්‍යය පිළිබඳ කිසිවක් මේ තාක් අනාවරණය වී නැත. පළමුවරට අරාබි භාෂාව ගැන තොරතුරු හොඳහැටි දැනගත හැක්කේ හයවැනි සියවස පමණේ දී එය අංග සම්පූර්ණ භාෂාවක් වශයෙන් හැදී වැඩී තරුණවියට පත් ව ඔද වැඩී ගිය අවස්ථාවේ දී ය. ඒ කාල පරිච්ඡේදයෙහි දී අරාබියේ නොයෙක් පළාත්වලට අයත් විවිධ ගෝත්‍රික ජනයා වෙළඳ හා සාහිත්යික ව්‍යාපාරයන්හි දී ද ආගමික හා සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථානයන්හි දී ද බෙහෙවින් අන්‍යෝන්‍ය ආශ්‍රයට පත් වූහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් පොදු භාෂා විශේෂයක් පහළ විය. එසේ ම කලාත්මක රචනා විචාරයෙහි දී මිනුම්දණ්ඩ වශයෙන් ප්‍රමාණකොට ගත හැකි බහු සම්මත රචනා විධි හා ආකෘති ද පහළ විය. භාෂා ව්‍යවහාරයෙහි වූ කලි විවිධ දේශීය ප්‍රයෝගයෝ වූහ. හත්වැනි සියවසේ දී ශුද්ධ කුරානය ලියන ලද්දේ පොදු ව්‍යවහාරයට ආ පූර්වෝක්ත සරල අරාබි භාෂාවෙනි. වැඩිකලක් යන්නට මත්තෙන් මුස්ලිම්වරුන් ස්වකීය ශුද්ධ ග්‍රන්ථයේ භාෂාව කෙලෙසී යා නොදී රැක ගනු සඳහා දැරූ බලවත් පරිශ්‍රමයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අතිශයින් ශාස්ත්‍රීය වූත් අංග සම්පූර්ණ වූත් ව්‍යාකරණයක් ද නිඝණ්ඩු ශාස්ත්‍රයක් හා ඡන්දස් ශාස්ත්‍රයක් ද අටවැනි හා නවවැනි සියවස් තුළ පහළ විය. නොයෙක් රටවල් යටත් කොට ගැනීම කරණකොට ගෙන මුස්ලිම් ආධිපත්‍යය පැතිරී යත් ම, යටකී පරිදි විධිමත් ලෙස සකස් වුණු අරාබි භාෂාව ද ව්‍යාප්ත වන්නට පටන් ගති. පුදුමයකට මෙන් අරාබි භාෂාව වියතුන්ටම සීමා නොවීය. දේශපාලනය අතින් අරාබිවරුන් ලබා සිටි උච්ච ස්ථානයත් ග්‍රීක, පර්සියානු, ඉන්දියානු ආදී හැම සංස්කෘතියක් කෙරෙහි ම ඔවුන් දැක් වූ කාරුණික අනුග්‍රහයත් නිසා, අරාබි භාෂාව සාහිත්යික වූත් විද්‍යාත්මක වූත් දාර්ශනික වූත් උසස් ප්‍රගතිශිල චින්තාවන්ගෙන් පරිපූර්ණ වී, මධ්‍යකාලීන යුගයේ දී විශ්ව ව්‍යාප්ත සංස්කෘතික මාධ්‍යය යන විරුදය ලද්දේය.
අරාබිවරු සිය අධිරාජ්‍යව්‍යාප්තියේ දී මෙන් ම වෙළඳ ව්‍යාපාරයන්හි දී ද තමන් හා ආශ්‍රයට පැමිණි සියලු ම මනුෂ්‍ය වර්ගයන්ගේ භාෂාවලින් අරාබි මුහුණුවරක් පමණක් යොදා වෙනස් කොට ගත් තත්සම ශබ්ද ද රාශියක් අරාබි බසට එක්කර ගත්හ. ඉන්දියානු සහ ඈත පෙරදිග භාෂාවලින් බොහෝ වචන එක්කරගන්නා ලදි. ඒවායින් වැඩි ගණනක් වෙළඳ ද්‍රව්‍ය සහ භෞතික ශිෂ්ටාචාරයේ අංගෝපාංග පිළිබඳ ශබ්ද ය. ඒ හැරුණු කල, අරාබි භාෂාව බොහෝ දුරට පරභාෂාගත ශබ්දයන්ගෙන් අසම්මිශ්‍රිතව පවතී. අනික් අතින් බලන කල, ඉස්ලාම් දහම හා අත්වැල් බැඳගත් අරාබි භාෂාව වෙනත් නොයෙක් භාෂාවන් කෙරෙහි තදින් ම බලපෑවේය. අරාබි භාෂාව ප්‍රචලිත වීමෙන් එදිනෙදා සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරයෙන් පිටමං වී ගිය කොප්ටික් වැනි භාෂාවන් හැරුණු විට, ඉරානයේ ප්‍රචලිත වූ පහ්ලවී භාෂාව ද ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් හත්වැනි සියවසේ සිට දසවැනි සියවස දක්වා වූ ශතවර්ෂත්‍රය මුළුල්ලේ අරාබි භාෂාවට යටපත් වී තිබුණේය. යළි එය මතු වූයේ අද අප දන්නා ඉස්ලාමික පර්සියානු භාෂාව වශයෙනි. පසුකාලයන්හි දී ඉස්ලාම් ධර්මය වැලඳගත් භින්න ජාතික විශාල ජනතාවන්ට අයත් තුර්කි, උර්දු, මලයි, අප්‍රිකානු, මුස්ලිම් සහ තරමක් දුරට දෙමළ යන භාෂාවල සංස්කෘතික වචන මාලාව ද සාහිත්‍යාදි නිර්මාණයන්ගේ විෂයයන් හා මාතෘකා ද ඡන්දස් ද සෙසු සියල්ලකට වඩා ලිපි ක්‍රමය ද අරාබි භාෂාවේ බලපෑම මැනවින් පිළිබිඹු කරයි. තව ද ස්පාඤ්ඤයේ දීර්ඝ කාලයක් මුළුල්ලෙහි මුස්ලිම් ආධිපත්‍යය පැවැත්වුණු නිසා ද සමුද්‍රතරණයෙහි මෙන් ම වෙළඳාමෙහි ත් අරාබිවරුන් ප්‍රමුඛස්ථානයක් ගෙන සිටි නිසා ද පැරණි යුගයන්හි පැවති විද්‍යාඥානය රටින් ගෙන යෑමෙහිලා ඔවුන් මාධ්‍යයක් වූ නිසා ද කෘෂිකාර්මික වූත් කාර්මික වූත් නිෂ්පාදනයන්ගේ නම් රාශියක් ද සංස්කෘතික හා විද්‍යාත්මක පාරිභාෂික ශබ්ද රැසක් ද ස්පාඤ්ඤ හා පෘතුගීසි යන භාෂාවන්ටත් ඒ ඔස්සේ සෙසු බටහිර යුරෝපීය භාෂාවන්ටත් ප්‍රවිෂ්ට විය.
උපභාෂා: ස්වාභාවික විපරිණාම හේතූන් කරණ කොටගෙන ද අරාබි ජාතිකයන් විවිධ ජාතීන් හා මිශ්‍ර වීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ඔවුන්ගේ සමාජ ආකෘතිය වෙනස් වී යෑම හේතුකොටගෙන ද අරාබි භාෂාවේ එදිනෙදා කථා ව්‍යවහාරයෙහි යම් යම් වෙනස්කම් ඉස්ලාම් ඉතිහාසයේ මුල් ශතවර්ෂයන්හි පවා පහළ වන්නට විය. එහෙත් එවක ශිෂ්ට සමාජය විසින් එබඳු අව්‍යක්ත ප්‍රයෝග අනුමත කරනු තබා ඒවා වැද්ද ගැනීමටවත් කිසිසේත් ඉඩ නොතබන ලදි. ලිවීමෙහි දීත් ශිෂ්ට කථා ව්‍යවහාරයේ දීත් ශුද්ධ ග්‍රන්ථයේ විශිෂ්ටතම භාෂාව ආධානග්‍රාහිත්වයෙන් ම ආදර්ශ කොට ගන්නා ලදි. මේ හේතූන් නිසා නොවේ නම් ඇති වී ගෙන ආ වෙනස්කම් කරණ කොටගෙන අරාබි භාෂාව ඉස්ලාම් ආගමට හා ඉස්ලාමික යාච්ඤා ආදි රචනාවන්ට පමණක් සීමා වන්නට තිබුණි. ශුද්ධ කුරාන් පොතේ භාෂාව වූ පිළිගත් අරාබි භාෂාව නොනැසී පවතිමින් ජීවිතයේ විවිධ අවශ්‍යතාවන්ට අනුව හැඩගැසෙමින් දියුණුවෙද්දී, අරාබි භාෂාව ව්‍යවහාර වුණු ලෝකයේ නොයෙක් ප්‍රදේශවල සාමාන්‍ය කථා ව්‍යවහාරයෙහි සරල ස්වරූපයෙන් යුත් විවිධ උපභාෂා හැඩගැසෙන්නට විය. බොහෝ දුරට ම ඒ ඒ ප්‍රදේශයන්හි ප්‍රචලිත වූ භාෂාවන් හා සම්මිශ්‍රිත වීමෙන් හැඩගැසුණු මේ කථාව්‍යවහාරගත අරාබි උපභාෂා ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් දහවැනි සියවසේ පමණ සිට පැහැදිලි ලෙස දක්නට ලැබිණ. ආශීර් ආදි අර්ථයන්හි යෙදෙන ආඛ්‍යාතයන්ගේ ද විභක්තීන්ගේ ද ප්‍රත්‍යයන් ලොප් වී යෑම, පදයෝජනය අතිශයින් සරලවීම හා දේශීය ශබ්දයන් ව්‍යවහාරයට පැමිණීම ඒ උපභාෂාවන්ගේ විශේෂ ලක්ෂණයෝයි. දහනව වැනි සියවස පමණේ දී උගත්කමේ සහ සාමාන්‍ය අධ්‍යාපනයේ තත්ත්වය පහත වැටීම නිසා, ඉහත කී උපභාෂාවන් හා පිළිගත් අරාබි භාෂාව ද අතර පැවති පරතරය තවදුරටත් පුළුල් වී ගියේය. බටහිර ලෝකයේ බලපෑම නිසා ජාතික පරමාර්ථයන්ට අනුව භාෂා සාහිත්‍යයන්ගේ උන්නතිය ඇති කළ යුතුය යන අදහස තහවුරු වී ගියෙන්, සිරිතක් හැටියට ඒ තාක් නොපිළිගෙන තිබුණු ප්‍රාදේශික උප භාෂාවන් පිළිගැනීමෙන් සාහිත්‍ය මාධ්‍යයන් සේ වැඩීම සඳහා ඒවාටත් තත්වයක් දීම අරමුණු කොටගත් ව්‍යාපාරයක් මිසරයෙහි පැන නැංගේය. ඒ සඳහා විදේශික රටවලින් කෙතෙක් ධෛර්ය ලැබුණේ වී නමුත් ඒ ව්‍යාපාරය අසාර්ථක විය. ඊට හේතුව වූයේ ලතින් භාෂාවෙන් භින්න වූ ප්‍රංස ඉතාලි ආදි භාෂාවන්ගේ වැඩීම කරණකොටගෙන ලතින් භාෂාවට අත් වූ ඉරණම අරාබි භාෂාවට අත් නොවිය යුතු ය කියාත් කුරානගත භාෂාව අරාබි භාෂාවේ සංවර්ධනයෙහි දී එහි සංරක්ෂණයට අසහාය සරණය විය යුතුය කියාත් අරාබි ජාතිකයන්ට ඒත්තුයාමයි. අද පවතින සමස්ත අරාබි ව්‍යාපාරයේ මූලාධාරය වී පවත්නේ පැරණි සාහිත්‍යගත අරාබි භාෂාවයි. කථා ව්‍යවහාරගත ප්‍රධාන අරාබි උපභාෂාවන් අරාබි දේශයේම ව්‍යවහාර අරාබියැ, ඉරාකි, සිරියානු, මිසර සහ උතුරු අප්‍රිකාවේ මාඝ්රිබි යැයි පුළුල් වශයෙන් වර්ග කළ හැකියි. ජාතික හැඟීම් කරණකොට ගෙන, විශේෂයෙන් ම පර්සියාව හා තුර්කිය වැනි රටවල අරාබි භාෂාව සහ මුස්ලිම් ජාතීන්ගේ අනිකුත් ස්වාධීන භාෂාවන් අතර පැවති සම්බන්ධය දරුණු ලෙස දෙදරා ගියේය. යථෝක්ත දෙරටෙහි භාෂාවලින් අරාබි ලක්ෂණ පහ කිරීමට අන්තවාදීන් කළ ප්‍රයත්නය වැඩිදුර සාර්ථක නොවූ බව සත්‍යයකි. ඊට හේතුව වූයේ ප්‍රචලිත වූත් පුරුදු පුහුණු වූත් ශබ්ද හා ප්‍රයෝග වෙනුවට යල් පැන ගියාවූත් නුහුරු වූත් ශබ්ද යොදන්නට යෑමේ දුෂ්කරතාවයි. එහෙත් තුර්කියේ අරාබි අකුරු වෙනුවට රෝම අකුරු යෙදීම නිසා අනාගතයෙහි දී කවර අන්දමේ ප්‍රතිඵල ඇති වේ දැයි කිව නොහැකිය.
වර්තමාන අරාබි භාෂාව: ඉහත සඳහන් ස්වරූපය වෙනස් වී යන අතර ම ගත වූ අවුරුදු එකසිය පනහ තුළ දී පැරැණි භාෂාව ලත් නවජීවනය පුදුම එළවන තරමි. එහි ලා සිරියාවෙහි සහ ලෙබනනයෙහි ක්‍රිස්තු භක්තිකයන්ගේ උද්‍යෝගය සුළුපටු නොවීය. වචනයෙක මූලාකෘතිය වෙනස් නොකොට, පිළිගත් වියරණ සිද්ධාන්තයන්ට අනුව සාදෘශ්‍ය නයින් නොයෙක් අලුත් රූප තනාගැනීම සඳහා අරාබි භාෂාවෙහි ප්‍රකෘතියෙන් ම පිහිටි සුඛනම්‍යතාව වර්තමාන ශිෂ්ටාචාරයෙහි විවිධ අවශ්‍යතාවන්ට අනුව භාෂාව සකස්කර ගැනීමෙහි ලා මහෝපකාරි වී ඇත. භාෂාවේ ස්වාභාවික සංවර්ධනයට අනුකූල වන අයුරින් ද බහුතර ජනකායකට පිළිගත හැකි අයුරින් ද නොයෙක් භාෂාවලින් වචන උපුටා සකස් කොට ගැනීම, පැරණි ශබ්දයන්ට අලුත් අර්ථ ආරෝපණය කිරීම, අලුත් අදහස් ප්‍රකාශනය පිණිස ශබ්දයන්ගේ නව්‍ය ව්‍යවහාර අත්හදාබැලීම යන කාර්යයන් සඳහා සඟරා සාහිත්‍යය ඉතා අනගි මාධ්‍යයක් වී තිබේ. විද්‍යාත්මක වූත් භාෂා ශාස්ත්‍ර ගත වූත් උසස් අධ්‍යයනය සඳහා යෝග්‍ය පාරිභාෂික ශබ්දමාලාවක් සැපයීම හා සියුම් අදහස් පැවසීමට භාෂාවෙහි ප්‍රකාශන ශක්තිය දියුණු කරගැනීම තවමත් සපුරාලිය යුතු දැයි. ඒ නිමිති කොට ගෙන වර්ෂ 1934 පමණේ දී කයිරෝවේ "අරාබි විද්‍යාපීඨයක්" ආරම්භ කරන ලදී. සිරියාවේ සහ ඉරාකයේ ද එබඳු ම ආයතන පිහිටුවා තිබේ. භාෂාව අතින් පවිත්‍රතාවාදි අදහස්වල බලපෑම කරණකොට ගෙන මේ උසස් ආයතනයන්ගෙන් ඇතැම්විට කෘත්‍රිම වූ අතිපණ්ඩිත ප්‍රයෝග බිහි වුව ද වර්තමාන කාර්මික විද්‍යාවන්ට හා නූතන ශිෂ්ටාචාරයට ද සරිලන අයුරින් භාෂාව සකස් කොට ගැනීම සම්බන්ධයෙන් මහඟු සේවයක් එයින් සැලසී ඇති බව කිව යුතුය.
ප්‍රධාන ලක්ෂණ: අරාබි භාෂාවේ සැලැස්මෙහි විශේෂ ලක්ෂණයක් නම් ව්‍යඤ්ජනත්‍රයකින් යුත් ධාතු ප්‍රකෘති ඇති වීමයි. ඒවාට අකුරු එකක් හෝ වැඩි ගණනක් හෝ එකතු කිරීමෙන් මූලික අර්ථය නොයෙක් අයුරින් වෙනස් කොට ප්‍රකාශ කළ හැකියි. ධාතු ප්‍රකෘතියකට මුලින් හෝ අගින් උපසර්ග, ප්‍රත්‍ය ආදියක් නොයොදා එම ප්‍රකෘතියේ අභ්‍යන්තරයෙහි ස්වරයන් වෙනස් කිරීමෙන් ම ආඛ්‍යාතයක් වරනැඟිය හැකියි. නිදසුනක් වශයෙන් ක් ත් බ් යන ප්‍රකෘතිය ගතහොත්, එයින් පහත සඳහන් රූප සිද්ධකර ගත හැකියි. කතබ (ඔහු ලීවේය), කුතිබ (ලියන ලදි), කාතිබ් (ලියන්නා), කිතාබ් (පොත), මක්තුබ් (ලිඛිතය - අක්ෂර), මක්තබ් (පාසල) වශයෙනි. කාලය සමාප්ත (අතීත) සහ අසමාප්ත (වර්තමාන - අනාගත) වශයෙන් දෙයාකාරය; ඒකවචන හා බහුවචන ආඛ්‍යාත රූපයන් හැර ද්විවචන රූපයක් ද වෙයි. නාමපදයන්ගේ අවසානයෙහි යොදනු ලබන ස්වරූපයන්ගේ අනුසාරයෙන් නොයෙක් විභක්තීන් හැඟවීම කැපී පෙනෙන විශේෂ ලක්ෂණයකි. උදාහරණ: කාතිබුන් (ප්‍රථමා) කාතිබන් (කර්ම) සහ කාතිබින් (සම්බන්ධ). නාම පදයක ඒක වචන රූපයෙහි අභ්‍යන්තරික වෙනස්කම් කොට බහුවචන රූපය සාදාගැනීම ද විශේෂ ලක්ෂණයකි. එබඳු පදයන්ට භින්න බහුවචන යයි ව්‍යවහාර වේ. අරාබි ගෝත්‍ර රාශියක උපභාෂාවන්ගේ සංකලනයෙන් පොදු වූ මුල් අරාබි භාෂාව පහළ වූ හෙයින් අරාබි බසෙහි පර්යාය ශබ්ද අතිශයින් බහුලය.
අක්ෂර: රෝම හෙවත් ලතින් අක්ෂර හැරුණු විට අද ලෝකයා අතර ඉතා බහුල වශයෙන් ව්‍යවහාර කරනු ලබන්නේ අරාබි අක්ෂර මාලාවයි. එය මුලින් ම සකස් කර ගන්නා ලද්දේ අරමයික උපභාෂාවක් වූ නබටියානු භාෂාවේ අක්ෂර අනුසාරයෙන් ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් සිව්වන හා පස්වන සියවස් තුළ දීය. හෝඩිය අක්ෂර 28කින් ද "හම්ස" නමැති, කණ්ඨනාලය ආශ්‍රිත ව්‍යඤ්ජනයකින් ද සමන්විත වෙයි. අරාබි ලියනු ලබන්නේ දකුණේ සිට වමටය. ඒ ඒ වචනයට අයත් ව්‍යඤ්ජනාක්ෂර එකිනෙකට ඈඳා පෙළට ලියනු ලැබේ. තවද, මෙසේ ඈඳා ලිවීමේදී බොහෝ අක්ෂර ඉතා කෙටි සංකේත බවට පෙරැළීම හේතුකොටගෙන, ලිවීමට ගතවන කාලය අතින් මෙන් ම ඉඩකඩ අතින්ද ලොකු පිරිමැස්මක් ඇති වේ. සමාන ස්වරූපයෙන් යුත් අක්ෂර දෙකකින් හෝ ඊට වැඩි ගණනකින් හෝ සෑදුණු අක්ෂර පන්ති ඊට උඩින් හෝ යටින් යොදනු ලබන තිත් නිසා වෙසෙසා හැඳිනගත හැකි වෙයි. ස්වර දැක්වෙන්නේ පෙළේ එන අක්ෂරවලට උඩින් හෝ යටින් සලකුණු කරනු ලබන සංකේත මගින් පමණකි. ඉස්ලාම් භක්තිය වැලඳ ගැනීමට කලින් අරාබිහු ලියන කලාව උසස් කොට නොතැකූහ. එහෙයින් ආගමික කාව්‍ය මගින් ලේඛන කලාවෙහි මහඟු ගුණ හුවා දැක්වීමට ද එසේම ඉස්ලාම් ධර්මය අදහන්නවුන් අතරෙහි එම කලාව දියුණු කිරීම අරභයා ක්‍රියාත්මක වැඩපිළිවෙළක් යෙදීමට ද ඉස්ලාම් භක්තිකයනට සිදු විය. ආදි ඉස්ලාමික සමයෙහි ලිවීමට ගැනුණු අකුරු වර්ග දෙකක් විය. සාමාන්‍ය ව්‍යවහාරය සඳහා වූ නෂ්ඛි හෙවත් වැල් අකුරු එක් වර්ගයකි. කල් පැවතිය යුතු වටිනා ග්‍රන්ථ ඉතා සැලැකිල්ලෙන් ලිවීම සඳහා වූ කුෆික් නොහොත් කෝණාකාර අකුරු අනෙක් වර්ගයයි. සුලේඛනය නියම ඉස්ලාමික ලලිත කලාවක් වූ පසු කාලයේ දී වෙනත් අලංකාර අක්ෂර ප්‍රභේද ද නිර්මාණය විය.
