"ඉඹුල්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

10:11, 2 ජූනි 2025 වන විට නවතම සංශෝධනය

මේ නමින් හැඳින්වෙන ශාක විශේෂ තුනක් ලංකාවේ දක්නට ලැබේ. සල්මාලියා මලබාරිකා [Salmalia malabarica (DC.) Schott & Endl.] හා සල්මාලියා ඉන්සිග්නිස් [S. insignis (Wall) Schott & Endl.] නම් විශේෂ දෙකට කටු ඉඹුල් යන නම ද කයිබා පෙන්ටන්ඩ්රා [Ceiba pentandra (L.) Gaertn.] නම් විශේෂයට එළ ඉඹුල් හෝ පුළුන් ඉඹුල් යන නම ද ව්‍යවහාර වේ.

සල්මාලියා මලබාරිකා ශාකය අඩි 100ක් පමණ උසට වැඩෙන ඍජු කඳක් ඇති ශාකයකි. එහි කඳ කරුමුල් සහිතය. හරස් අතට වලයයන් (whorls) ලෙස පිහිටා තිබෙන ශාඛා මේ ශාකයෙහි විශේෂ ලක්ෂණයකි. ගස පරිණත වනතුරු පොත්තේ තන්හි තන්හි කටු තිබේ. සංයුක්ත කොළයෙහි පත්‍රිකා 5 සිට 8 දක්වා ඇත. පත්‍රිකා නිර්වෘන්තය. පෙබරවාරි සිට අප්‍රේල් දක්වා කාලයේ කටු ඉඹුල් ගසේ කොළ වැටේ. අඟල් 3ක් පමණ විෂ්කම්භයක් ඇති මල් ළා රතු පාටය. මල් පිපෙන්නේ ජනවාරි සහ පෙබරවාරි මාසවල දීය. කොළපාට තර්කුරූපී ඵලය අඟල් 6 සිට 10 දක්වා දිගය. සියුම් පුළුන්වලින් වැසී තිබෙන කළු ඇට බොහොමයක් ඵලයෙහි තිබේ. මේ පුළුන් සෑදෙන්නේ අණ්ඩපයන්ගේ බිත්තිවල ප්‍රසරයක් වශයෙනි. ලංකාවේ පාතරට පෙදෙස්වල මේ ශාකය බහුලය. කලින් මේ ශාකය බොම්බක්ස් මලබාරිකුම් යන නමින් හැඳින්විණි.

සල්මාලියා ඉන්සිග්නිස් වූකලි අඩි 40ක් පමණ උසට වැඩෙන ඍජු කඳක් ඇති ගසකි. මේ විශේෂය කලින් කී විශේෂයට වඩා කුඩාය. ගසේ පොත්තේ කටු තිබේ. සංයුක්ත කොළයේ පත්‍රිකාවලට ළා රතු පාට දිග වෘන්ත තිබේ. මල් ළා රතු පාටය. මේ ශාකයේ ඇටත් පුළුන්වලින් වැසී තිබේ. සුදු පාට මෘදු ලීය පෙට්ටි, කුඩා ඔරු හා ගිනිකූරු සෑදීමට පාවිච්චි කරනු ලැබේ. බලංගොඩ හා දඹුල්ල වැනි ප්‍රදේශවල ද විශේෂයෙන් ම පතනවල ද මේ ශාකය දක්නට ලැබේ.

කයිබා පෙන්ටන්ඩ්රා ශාකය සාමාන්‍යයෙන් අඩි 50ක් පමණ උසට වැඩේ. අඩි 100ක් පමණ උස ගස් ද දක්නට ලැබේ. ගසේ හරස් අතට විහිදී යන ශාඛා එක් එක් වලයක 3 බැගින් ඇත. ගස පතනශීලය. ශාකය පරිණත වන තුරු එහි පොත්තෙහි කටු තිබේ. පොත්තෙහි වාසිදුරු (lenticels) බොහොමයක් ඇත. පොත්තෙන් සුදු පාට මැලියම් වර්ගයක් පිට වේ. කොළ සංයුක්තය. මල් සුදු පාටය. මලක විෂ්කම්භය අඟල් 2ක් පමණ වේ. මලේ කීලය (style) බෙදී නැත. අඟල් 4ක් පමණ දිග ඵලය කොළපාටය. ඇට සියුම් පුළුන්වලින් වැසී තිබේ. මේ පුළුන් ස්ඵෝටිකාවේ අභ්‍යන්තර බිත්තියෙන් හටගන්නා ප්‍රසරයකි. ලංකාවේ පාතරට වියළි ප්‍රදේශයේ මේ ශාකය දක්නට ලැබේ. කලින් මෙය එරියොඩෙන්ඩ්රොන් අන්ප්‍රක්චුවෝසුම් යන නමින් හැඳින්විණි.

ඉන්දියාව, බුරුමය, ජාවා, සුමාත්‍රා සහ පිලිපයින් යනාදි රටවලත් මේ ඉඹුල් විශේෂ වැවේ. ඉඹුල් ගෙඩිවලින් ලැබෙන පුළුන් කොට්ට හා මෙට්ට පිරවීමට ගනු ලැබේ. පැරචූට් සෑදීමටත් මේ පුළුන් කෙඳි පාවිච්චි කරනු ලැබේ. ඉඹුල් පුළුන් විශාල ප්‍රමාණයක් පිලිපයින් දූපත්වලින් පිටරට යවනු ලැබේ. ඉඹුල් ඇටවලින් ලබාගන්නා තෙල් සබන් සෑදීමට ද කපු ඇට තෙල් වෙනුවට ද පාවිච්චි කරනු ලැබේ. ඉඹුල් විශේෂවල දළු පිලිපීන් දූපත්වල එළවළුවක් වශයෙන් පාවිච්චි කරනු ලැබේ. මේ දළුවල කැල්සියම් සහ යකඩ සැලකිය යුතු ප්‍රමාණයක් ඇති බැව් වාර්තා කොට තිබේ.

මේ ඉඹුල් විශේෂ තුන ම බොම්බකාසේ (Bombacaceae) කුලයට අයත්ය.

ආයුර්වේද මතය

ඉඹුල් දෙවර්ගයකි. රතු මල් හටගන්නා ඉඹුල් විශේෂයට කටු ඉඹුල් යන නම ද සුදු මල් හටගන්නා ඉඹුල් විශේෂයට එළ ඉඹුල් යන නම ද ව්‍යවහාර වේ. රෝහිතක (රෝහිත) නමින් හැඳින්වෙන ඉඹුල් විශේෂයක් ද ඇත. ඊට කූට ශාල්මලි යන නම ද ව්‍යවහාර කරති. කටු ඉඹුල් හා එළ ඉඹුල් ශීතලය; ස්නිග්ධය; ශුක්‍ර, ශ්ලේෂ්ම වර්ධනය කරයි; වීර්‍ය්‍ය වඩයි; තර කරයි; රත්පිත නසයි; රස පැසීමෙහි යහපත් වෙයි. ඒවායේ මැලියම් (ලාටු) කසට රසයෙන් යුක්තය; මලබද්ධය ඇති කරයි; බල වඩයි; තර කරයි; ධාතු, වර්ණ හා නුවණ වඩයි; ශීතලයි; සේවනය කරන්නා වයස් නොගියාක් මෙන් පෙන්වයි; සෙම් වඩයි; වාතය නසයි; අතීසාර, ප්‍රවාහිකා, රක්ත රෝග, පිත් දාහ, ආමාතිසාර, රක්තාතිසාර නැති කරයි. ඒවායේ පුෂ්ප හා ඵල ද යථෝක්ත ගුණ ඇත්තේය.

ඉඹුල් පොතු ව්‍රණ නිර්වාපණයට ද සර්පවිෂට ද ඉඹුල් නැටි පංචාතිසාර, රක්තපිත්ත, ප්‍රවාහිකාදි රෝගයන්ට ද ඉඹුල් මුල් ශුක්‍ර විවර්ධනයට ද ඉඹුල් මල් ප්ලිහ, රක්තපිත්ත හා ප්‍රදර රෝගයන්ට ද ඉඹුල් පුළුන් අග්නිදග්ධාදියෙන් ඇති වන ව්‍රණයන්ට ද ඉඹුල් කටු ව්‍යඞ්ගාබාධයන්ට ද ප්‍රතිකාර වශයෙන් යොදනු ලැබේ.

රෝහිතක නමින් හැඳින්වෙන ඉඹුල් විශේෂය ශීතලය; මලශෝධනය කෙරෙයි; යකෘත්, ප්ලීහ, ගුල්මෝදර නසයි; වියළීමෙන් පසු කටූෂ්ණ ගුණ ඇත්තේය; එයින් කර්ණරෝග හා විෂවේග නසයි. සුදු පැහැයෙන් යුත් මල් හටගන්නා ශ්වේත රෝහිත අතිශයින් ශීතලය; ස්නිග්ධය; කටුකය; කසට රසයෙන් යුක්තය; කෘමිදෝෂ, ව්‍රණ, ප්ලීහ හා නේත්‍රරෝග නසයි.

(සංස්කරණය: 1970)