"උඩවලවේ" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

16:03, 21 නොවැම්බර් 2025 වන විට නවතම සංශෝධනය

ලංකාණ්ඩුව මඟින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද දෙවැනි බහුකාර්‍ය්‍ය ජලාශ යෝජනා ක්‍රමය මෙනමින් හැඳින්වේ. පළමුවැන්න ගල්ඔයයි. ගංගාධාරයන්හි සංවර්ධන කාර්‍ය්‍යයන් සාකල්‍යයෙන් සිදු කොට පාලනය කිරීම උදෙසා ලංකා පාර්ලිමේන්තුව මගින් පිහිටුවන ලද නීතිගත සංස්ථාවක් වන ගංගා නිම්න භූමි සංවර්ධන මණ්ඩලය විසින් උඩවලවේ යෝජනා ක්‍රමයෙහි සංවර්ධන කටයුතු මෙහෙයවනු ලැබේ.

සමනළ අඩවියෙන් පටන් ගෙන බෙලිහුල් ඔය, කටුපත් ඔය, තිඹොල්කැටිය ගඟ, හුලන්දා ඔය හා මවු ආර යන ශාඛාවන්ගෙන් පෝෂණය වෙමින් සැතැපුම් 85ක දුර ගෙවා අම්බලන්තොටින් මුහුදට වැටෙන වලවේ ගඟේ ද්‍රෝණිය ව.සැ. 956ක් විශාලය. උග්ගල්කල්තොට හා ලියන්ගහතොට අමුණු ද රිදියගම වැව ද වලවේ ගඟේ නව සංවර්ධන සැලැස්මට පෙර සිට ම ක්‍රියාත්මක කරන ලද වාරි කර්මාන්තයෝය. විශේෂයෙන් ම වලවේ ගංගා නිම්නයෙහි පහළ කොටස පුරාණයේ දීත් ඉතා දියුණු වාරිමාර්ග හා ජලසම්පාදන ක්‍රම සහිතව සංවර්ධිතව පැවැති ප්‍රදේශයක් බව මෙතෙක් ජරාවාසව හෝ පවත්නා මාගම වැව, බිසෝකොටු වැව ආදිය ප්‍රමුඛ ඒ අවට වූ ලොකු කුඩා වැව් ඇළමාර්ගයන්ගෙන් පැහැදිලි වේ.

බහුකාර්ය ජලාශ යෝජනා ක්‍රමයක් යටතේ කවර හෝ ගංගාධාරයක් සංවර්ධනය කිරීම උදෙසා එම ගංගා ජලය වාරිමාර්ග හා ජලසම්පාදනය, ජල විදුලි බලය නිපදවීම, ගංවතුර වැළැක්වීම, පාංශු සංරක්ෂණය, වන සංරක්ෂණය, ධීවර ආදි කර්මාන්ත සංවර්ධනය, ගමනාගමන පහසුකම් සැලැසීම, සංචාරක සේවා සංවර්ධනය යනාදිය සඳහා යොමු කළ යුතු වේ. මෙම පරමාර්ථයන් අරමුණු කරගෙන වලවේ නිම්නය කවර අන්දමකින් දියුණු කළ හැකි වේ දැයි මූලික පරීක්ෂණ පැවැත්වූ ලංකා වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුවේ නිගමනය වූයේ මෙම ගංගාධාරයේ සංවර්ධන කටයුතු උදෙසා සමනළ වැව, උඩවලවේ, චන්ද්‍රිකා වැව, මවු ආර හා වැලිඔය යන වශයෙන් ජලාශ පහක් ඉදි කළ හැකි බවය. හුලන්දා ඔය හරහා ඉදි කිරීමට යෝජනා කරන ලද චන්ද්‍රිකා වැව වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ම 1957 දී ඉදිකරනු ලැබීය. වලවේ ගඟට තිඹොල්කැටිය ගඟ එක් වන ස්ථානයට සැතැපුම් 2 ½ක් උතුරු දිගින් උඩවලවේ ජලාශය උදෙසා වූ වේල්ල ඉදි කර ඇත. රත්නපුර-ඇඹිලිපිටිය පාරේ 27 වැනි සැතැපුමට සැතපුමක් පමණ නැගෙනහිර දිගින් ජලාශය පිහිටියේය. උඩවලවේ ජලාශය ඉදි කිරීමේ කාර්‍ය්‍යයන් ආරම්භ වීමෙන් පසුව මෙම 27 වැනි සැතැපුම අවට ප්‍රදේශයට ග්‍රාම නාමයක් වශයෙන් ද උඩවලවේ නාමය ව්‍යවහාර වේ.

උඩවලවේ ජලාශය ඉදි කිරීම සඳහා අවශ්‍ය වූ සැලසුම්, කෙටුම්පත් ආදිය වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුවේ ඉල්ලීම පිට ‘ඇමෙරිකාවේ කොලරාඩෝහි ඩෙන්වර් නගරයේ සීමාසහිත එංජිනියරිං කොන්සල්ටන්ට්ස්’ නම් වූ ඇමෙරිකානු සමාගමක් මගින් 1962 දී නිම කරන ලද නමුත් 1963 දී දේශපාලන හේතූන් නිසා ලංකාවට ඇමෙරිකානු ආධාර දීම අත්හිටවූයෙන් එම සැලසුම්, කෙටුම්පත් ආදියට අනුකූලව කටයුතු කිරීමට ලංකාණ්ඩුවට නොහැකි විය. මීට අනතුරුව උඩවලවේ ජලාශයෙහි පස් වේල්ල ලාංකික ඉංජිනේරුවන් විසින් සැලසුම් කරනු ලැබූ අතර කොන්ක්‍රීට් නිර්මාණ ‘ටෙක්නොඑක්ස්පෝට්’ (පසුව ‘ස්කෝඩා එක්ස්පෝට්’) නම් වූ චෙකොස්ලොවේකියානු සමාගමක් විසින් සැලසුම් කරන ලදි. ලාංකික පෞද්ගලික සමාගමක් වන ‘සිලෝන් ඩිවෙලප්මන්ට් එන්ජිනියරිං සමාගම’ හා සම්බන්ධව ස්කෝඩා එක්ස්පෝට් සමාගම විසින් උඩවලවේ ජලාශය හා සම්බන්ධ විදුලිබල නිෂ්පාදනාගාර සහිත වම් හා දකුණු ඉවුරු සොරොවු, ගඟ හැරවීමේ සොරොව්ව, දොරටු සහිත වාන, වම් ඉවුරු සයිෆනය ආදි කොන්ක්‍රීට් නිර්මාණ ඉදි කරන ලදි. මේ ජලාශය ඉදි කිරීමේ කටයුතු එවක ඉඩම්, වාරිමාර්ග හා විදුලිබල ඇමති වූ සී.පී. ද සිල්වා මහතා විසින් අරඹන ලද්දේ 1963 ජූනි මස 12 වැනි දින දීය. වම් ඉවුරු වේල්ලේ හා එහි වූ ගඟ හැරවීම උදෙසා වූ සොරොව්වේ වැඩ බොහෝ දුරට නිම කොට එතෙක් ගඟ ගලාගිය කොටස හරහා වේල්ලේ පස් පිරවීම පිණිස වලවේ ගඟ ඉහත සඳහන් සොරොව්ව ඔස්සේ හරවා යවන ලද්දේ 1967 ජූනි මස 11 වැනි දින දීය. වේල්ලේ වැඩ සම්පූර්ණයෙන් නිම කර ගඟ හැරවීම උදෙසා වූ සොරොව්වෙහි දොරටු වසා උඩවලවේ ජලාශය පිරීයෑමට ගඟ දිය බඳින ලද්දේ 1968 පෙබරවාරි මස 4 වැනි දාය.

උඩවලවේ ජලාශය ඉදි කිරීම සඳහා වලවේ ගඟ හරහා බැඳ ඇති වේල්ල සැතැපුම් 2 ½ක් දිගය. සොරොව් හා වාන් ඉදි කිරීම පිණිස නවීන විද්‍යානුකූලව කොන්ක්‍රීට් හා වානේ භාවිතා කර ඇති නමුත් ගංගාව ගලාගිය කොටස ද ඇතුළුව වේල්ලේ වැඩි කොටස ලංකාවේ පැරණි වැව්වල මෙන් පසින් ම ඉදි කර ඇත. මෙම වේල්ල උසින් අඩි 130ක් වේ. මෙම ජලාශයෙහි පෝෂක ප්‍රදේශය වැ.ස. 455ක් විශාලය. ජලාශය සම්පූර්ණයෙන් පිරුණු කල්හි අක්කර 8,400ක් විශාල ප්‍රදේශයක පැතිර සිටී. මෙහි ධාරිතාව අක්. අඩි 217,000කි. වේල්ලේ වම් කෙළවර වූ ස්වාභාවික වානක් හා දොරටු සහිත වානක් ද මඟින් කියුසෙක් 222,000ක පිටාර ජලයට ඉඩ සලසා ඇත. විදුලි බලයෙන් ක්‍රියා කරන 62´ 2´´×20´ ප්‍රමාණයේ අරීය දොරටු (radial gates) පහකින් කෘත්‍රිම වාන සකසා ඇති අතර ඉන් පිට කළ හැකි ජල ප්‍රමාණය කියුසෙක් 174,500කි. ස්වාභාවික වානෙන් කියුසෙක් 47,500ක ජල ප්‍රමාණයක් පිට කළ හැකිය.

උඩවලවේ ජලාශයේ ජලය ජල සම්පාදන කටයුතු සඳහා පිට කරන ඇළවල් දෙකකි. ඉන් එකක් ගඟේ වම් ඉවුර ඔස්සේ ද අනෙක දකුණු ඉවුර ඔස්සේ ද වේ. මෙම ඇළවලට ජලය නිකුත් කරන සොරොවු සමඟ විදුලිබල නිෂ්පාදනාගාර දෙකක් පිහිටුවා තිබීම මෙහි විශේෂ ලක්ෂණයකි. වම් ඉවුරේ විදුලිබල නිපදවීමේ යන්ත්‍ර මඟින් කි.වො. 3,600ක් ද දකුණු ඉවුරේ විදුලිබල ස්ථානයෙන් කි.වො. 1,800ක් ද උපදවනු ලැබේ. මෙය ජාතික ජාලකය (national grid) හා සම්බන්ධ කොට ඇත.

උඩවලවේ ජලාශ යෝජනා ක්‍රමය යටතේ සංවර්ධන කටයුතු බටහිරින් ඌරුබොක්ක ඔය හා නැගෙනහිරින් මලල ඔය දක්වා තිඹොල්කැටියෙන් පහළ වලවේ ද්‍රෝණියට සීමා වී ඇත. ජල සම්පාදන කටයුතු සඳහා උඩවලවේ ජලාශයෙන් පිට වී වම් ඉවුර ඔස්සේ මලල ඔය දක්වා යොදා ඇති ඇළ සැතැපුම් 41ක් දිගය. ලියන්ගහතොට අමුණ මඟින් දැනට ජලය ලබන අක්කර 15,000ට අමතරව තවත් අක්කර 36,000කට වාරිමාර්ග පහසුකම් සැලසීමට ඉන් හැකි වේ. සැතැපුම් 26ක් දිග දකුණු ඉවුරු ඇළෙන් අලුතින් අක්කර 24,000කට ජලය සැපයෙන අතර දැනට චන්ද්‍රිකා වැව යටතේ ජල සම්පාදනය වන අක්කර 5,000කට ද අතිරේක වාරිමාර්ග පහසුකම් සැලසේ. උඩවලවේ සංවර්ධන ප්‍රදේශය තුළ ජල සම්පාදන පහසුකම් දියුණු කරලීම උදෙසා සංවර්ධිත කුඩා වැව් අතර කිරිඉබ්බන්වැව, ගල්වැව, හබරලු වැව හා මහගමවැව ප්‍රධාන වේ. ගොවිතැන්වලට පමණක් නොව සූරියවැව නව නගරයට ද ජලය සැපයෙනුයේ ගල්වැවෙනි.

උඩවලවේ සංවර්ධන ප්‍රදේශයෙහි වී ගොවිතැන සඳහා අක්කර 28,000ක් පමණ යෙදවීමට අවකාශ ඇත. ඒ ඒ ප්‍රදේශයන්හි පසෙහි යෝග්‍යතාව අනුව උක් සඳහා අක්කර 15,000ක් ද කපු වැවීමට අක්කර 15,000 ක් ද දෙහි, දොඩම් ආදිය වගාව සඳහා අක්කර 2,000ක් ද වෙන් වී ඇත. මිරිස්, ලූනු, රටකජු, සෝයා බෝංචි ආදි අතුරු ආහාර බෝග විශාල වශයෙන් වගා කිරීම සඳහා ද මෙහි ගොවිබිම් යොදවා ඇත. කුකුළන්, එළුවන් හා ගවයන් ඇති කිරීම ගොවිපළවල මෙන් ම ජනපදවාසීන් අතර ගෘහ කර්මාන්තයක් වශයෙන් ද දියුණු කරගෙන යනු ලැබේ.

මේ ව්‍යාපාරය යටතේ වී අක්කර 50,000ක් ද උක් අක්කර 20,000ක් ද කපු අක්කර 15,000ක් ද දෙහි, දොඩම් ආදිය අක්කර 5,000ක් ද වෙනත් ආහාර ද්‍රව්‍ය අක්කර 15,000ක් ද වගා කිරීමට අරමුණු කොට තිබේ.

කර්මාන්ත සංවර්ධනය උදෙසා සීනි, මද්‍යසාර, කඩදාසි හා උළු ගඩොල් නිපදවන කර්මාන්තශාලා උඩවලවේ සංවර්ධන ප්‍රදේශයෙහි ඉදි කිරීමට නියමිතය. නූල් කටින කම්හලක් ද පලතුරු ටින්වල ඇහිරීම සඳහා වූ කම්හලක් ද මේද හා තෙල් කම්හලක් ද මෙහි පිහිටුවීමට නියමිතය. සංවර්ධන ප්‍රදේශය තුළ වූ උස්වැව නම් ස්ථානයෙහි උළු ගඩොල් කම්හලෙහි හා ඛන්දසාරි වර්ගයේ සීනි කම්භලෙහි ද වැඩ කටයුතු බොහෝ දුරට අවසන්ව ඇත. හබුරුගල නම් ස්ථානයෙහි ඉදි කරනු ලබන විශාල ගල්මෝලෙන් සංවර්ධන ප්‍රදේශ තුළ සියලු මංමාවත් සඳහා අවශ්‍ය ගල් සපයාගැනීමට ද බලාපොරොත්තු වේ.

උඩවලවේ වම් ඉවුරු හා දකුණු ඉවුරු සොරොවුවලට අනුබද්ධව ඇති විදුලිබල නිෂ්පාදන ස්ථානයන්ගෙන් කි.වො. 5,400ක ජල විදුලිබලය නිපදවනු ලැබේ. මෙය ජාතික ජාලකය හා සම්බන්ධය. විදුලිබලය යොදා සංවර්ධන ප්‍රදේශය තුළ වඩු කර්මාන්තය ආදි කර්මාන්ත රාශියක් ද දියුණු කිරීමට හැකි වේ යැයි බලාපොරොත්තු වනු ලැබේ.

උඩවලවේ සංවර්ධන ව්‍යාපාරය නිසා මෙම ප්‍රදේශයෙහි මංමාවත් ද දියුණු වී ඇත. තිඹොල්කැටියෙන් පටන් ගෙන උඩවලවේ මහවේල්ල ඔස්සේ තනමල්විල දක්වා ඉදි කැරුණු මහාමාර්ගය මෙම ව්‍යාපාරය නිසා ඇති වූ ප්‍රධාන මාර්ගයයි. උඩවලවේ සිට හම්බන්තොට, කිරිඉබ්බන්වැව, මොරකැටිය, වැලිවැව හා බුරුතකන්ද දක්වා වූ මාර්ග ද රන්න සිට සියඹලන්ගොඩ දක්වා වූ මාර්ගය ද මෙම ව්‍යාපාරය නිසා දියුණු වූ වෙනත් මාර්ගයෝය. ඇඹිලිපිටිය, සූරියවැව හා තිඹොල්කැටිය යන ස්ථානයන්හි ක්‍රමානුකූල නගර සංවර්ධනය ද මෙම ව්‍යාපාරයට ඇතුළත්ය.

(සංස්කරණය: 1970)