"උජ්ජයිනී" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) ('(උදේනි). පැරණි දඹදිව අවන්ති දේශයේ අගනුවරව පැවත...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි) |
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) |
||
| 1 පේළිය: | 1 පේළිය: | ||
| − | (උදේනි). පැරණි දඹදිව අවන්ති දේශයේ අගනුවරව පැවතියේය. දැනට මධ්ය ප්රදේශයේ කොටස් හතෙන් එකක් වූ ඉන්දුර් (බ.) ප්රදේශයේ පාලන දිස්ත්රික්කයක් හා එහි ප්රධාන නගරයත් උජ්ජයිනී නමින් හැඳින්වේ. ව.සැ. 2,360ක් විශාල වූ උජ්ජයිනී පාලන දිස්ත්රික්කයෙහි තහ්සී කොට්ඨාස හතක් ඇත. මෙහි ජනගහනය (1961) 662,850කි. අලංකාර රාජ්ජුත් නගරයක් වූ උජ්ජයිනිහි ජනගහනය (1961) 144,161කි. මෙම නගරය විශේෂයෙන් ම පේශකාර්මික මධ්යස්ථානයකි. ඉන්දියාවේ ඉතා ම නවීන පේශ කර්මාන්ත ශාලාවක් ද යකඩ හා වානේ කම්හල් කීපයක් ද රසායන කම්හලක් ද මෙහි වේ. අනුබද්ධ විද්යාලයන් කීපයකින් යුත් උජ්ජයිනිහි වික්රම විශ්වවිද්යාලය 1955 දී පිහිටුවන ලද්දකි. ඉන්දියානු භාෂාවලින් ලියවී ඇති පැරණි අත් ලියවිලි දහතුන් දාහක් පමණ ද රාජ්පුත්, මෝගල් හා තන්ජෝර් ශෛලියට අයත් චිත්ර රාශියක් ද ඇති සින්දියා ප්රාචීන ආයතනය (Scindia Oriental Institute) මෙහි පිහිටා ඇත. | + | (උදේනි). පැරණි දඹදිව අවන්ති දේශයේ අගනුවරව පැවතියේය. දැනට මධ්ය ප්රදේශයේ කොටස් හතෙන් එකක් වූ [[ඉන්දුර්]] (බ.) ප්රදේශයේ පාලන දිස්ත්රික්කයක් හා එහි ප්රධාන නගරයත් උජ්ජයිනී නමින් හැඳින්වේ. ව.සැ. 2,360ක් විශාල වූ උජ්ජයිනී පාලන දිස්ත්රික්කයෙහි තහ්සී කොට්ඨාස හතක් ඇත. මෙහි ජනගහනය (1961) 662,850කි. අලංකාර රාජ්ජුත් නගරයක් වූ උජ්ජයිනිහි ජනගහනය (1961) 144,161කි. මෙම නගරය විශේෂයෙන් ම පේශකාර්මික මධ්යස්ථානයකි. ඉන්දියාවේ ඉතා ම නවීන පේශ කර්මාන්ත ශාලාවක් ද යකඩ හා වානේ කම්හල් කීපයක් ද රසායන කම්හලක් ද මෙහි වේ. අනුබද්ධ විද්යාලයන් කීපයකින් යුත් උජ්ජයිනිහි වික්රම විශ්වවිද්යාලය 1955 දී පිහිටුවන ලද්දකි. ඉන්දියානු භාෂාවලින් ලියවී ඇති පැරණි අත් ලියවිලි දහතුන් දාහක් පමණ ද රාජ්පුත්, මෝගල් හා තන්ජෝර් ශෛලියට අයත් චිත්ර රාශියක් ද ඇති සින්දියා ප්රාචීන ආයතනය (Scindia Oriental Institute) මෙහි පිහිටා ඇත. |
උජ්ජයිනී නගරය පිළිබඳව ඉන්දියානු ඉතිහාසයේ මුලින් ම සඳහන් වන්නේ ක්රි.පූ. සවන සියවසේ මහජනපද සමයේ දීය. බෞද්ධ කාලයේ උතුරු ඉන්දියාවේ තිබුණු මහජනපද දහසය අතුරින් ප්රධාන පෙළේ රාජ්ය සතරින් එකක් වූ අවන්තියේ අගනුවර වූයේ උජ්ජයිනී නගරයයි. ක්රි.පූ. හවැනි සියවසේ සිට ඉන්දියාව හා ලංකාව සම්බන්ධ කළ මාර්ග තුනෙන් එකක් ගොඩබිම් මාර්ගයක් වූ අතර, එය උතුරු ඉන්දියාවෙහි ඉන්ද්රප්රස්ථ (වත්මන් දිල්ලි) නගරයෙහි සිට උදේනී (වත්මන් උජ්ජයිනී) නගරය, කිෂ්කින්ධ හා මහිෂ්මතී ප්රදේශ හරහා අවුත් දකුණු ඉන්දියාවට වැටිණි. මෙම මාර්ගය ඔස්සේ පැමිණි අය ලංකාවට ගොඩබැස්සේ මහාතිත්ථයෙන් හෙවත් මාතොටිනි. එහි රජ කළ ප්රතාපවත් නරපතියකු වූ චණ්ඩප්රද්යෝත රජතුමාත් උතුරු ඉන්දියාවේ අනෙක් වැදගත් රජුන් වූ බිම්බිසාර හා උදේනි යන අයත් අතර වූ දේශපාලන සම්බන්ධතා පිළිබඳ කරුණු බෞද්ධ සාහිත්යමය මූලාශ්රයන්හි සඳහන් වේ. මෞර්ය සමය උදා වන විට ද උජ්ජයිනී නගරය වැදගත් තැනක් ඉසිලීය. බින්දුසාර රජතුමා යටතේ පැවති අවන්ති දේශයේ පාලකයා වශයෙන් අශෝක කුමරා උජ්ජයිනී නගරයේ සිට පාලනය ගෙන ගියේය. අශෝක කුමරු මෙහි දී විදිසා නගරයේ සිටු දුවක සමඟ විවාහ වූ බවත් ඔහුට දාව මහින්ද සහ සංඝමිත්තා යන දරු දෙදෙන ලැබුණේ උජ්ජයිනීහි දී බවත් බෞද්ධ ග්රන්ථවල සඳහන් වේ. අශෝක රජතුමා මෞර්ය්ය අධිරාජ්යය ඉදි කිරීමෙන් පසු පාලන පහසුව තකා අධිරාජ්යය ප්රධාන කොටස් සතරකට බෙදන ලද බව ඔහුගේ ශිලා ලිපිවලින් පෙනේ. මෙයින් එක් පාලන ප්රදේශයක මධ්යස්ථානය වූයේ උජ්ජයිනී නගරය බවත් එහි පාලනය රාජ කුමාරයකු (අයපුත) යටතේ පැවතුණු බවත් ශිලාලිපිවලින් සනාථ වේ. උජ්ජයිනී නගරය මුල් කාලයේ සිට ම ආගමික අතින් ද වැදගත් වූ ස්ථානයකි. ලංකාගමනයට පෙර මිහිඳු මහරහතන්වහන්සේ උජ්ජයිනියෙහි වූ දක්ෂිණගිරි විහාරයෙහි සමසක් නතරව සිටි බව සඳහන් වේ. දුටුගැමුණු රජතුමා මහා චෛත්ය කර්මාන්තය ආරම්භ කළ අවස්ථාවේ දී ඉන්දියාවේ බෞද්ධ මධ්යස්ථාන අතුරින් උජ්ජයිනියෙන් ද මහා සංඝරක්ඛිත මහතෙරුන් ඇතුළු 40,000ක් භික්ෂු සංඝයා ලක්දිවට වැඩිය බව මහාවංසයේ දැක්වේ. | උජ්ජයිනී නගරය පිළිබඳව ඉන්දියානු ඉතිහාසයේ මුලින් ම සඳහන් වන්නේ ක්රි.පූ. සවන සියවසේ මහජනපද සමයේ දීය. බෞද්ධ කාලයේ උතුරු ඉන්දියාවේ තිබුණු මහජනපද දහසය අතුරින් ප්රධාන පෙළේ රාජ්ය සතරින් එකක් වූ අවන්තියේ අගනුවර වූයේ උජ්ජයිනී නගරයයි. ක්රි.පූ. හවැනි සියවසේ සිට ඉන්දියාව හා ලංකාව සම්බන්ධ කළ මාර්ග තුනෙන් එකක් ගොඩබිම් මාර්ගයක් වූ අතර, එය උතුරු ඉන්දියාවෙහි ඉන්ද්රප්රස්ථ (වත්මන් දිල්ලි) නගරයෙහි සිට උදේනී (වත්මන් උජ්ජයිනී) නගරය, කිෂ්කින්ධ හා මහිෂ්මතී ප්රදේශ හරහා අවුත් දකුණු ඉන්දියාවට වැටිණි. මෙම මාර්ගය ඔස්සේ පැමිණි අය ලංකාවට ගොඩබැස්සේ මහාතිත්ථයෙන් හෙවත් මාතොටිනි. එහි රජ කළ ප්රතාපවත් නරපතියකු වූ චණ්ඩප්රද්යෝත රජතුමාත් උතුරු ඉන්දියාවේ අනෙක් වැදගත් රජුන් වූ බිම්බිසාර හා උදේනි යන අයත් අතර වූ දේශපාලන සම්බන්ධතා පිළිබඳ කරුණු බෞද්ධ සාහිත්යමය මූලාශ්රයන්හි සඳහන් වේ. මෞර්ය සමය උදා වන විට ද උජ්ජයිනී නගරය වැදගත් තැනක් ඉසිලීය. බින්දුසාර රජතුමා යටතේ පැවති අවන්ති දේශයේ පාලකයා වශයෙන් අශෝක කුමරා උජ්ජයිනී නගරයේ සිට පාලනය ගෙන ගියේය. අශෝක කුමරු මෙහි දී විදිසා නගරයේ සිටු දුවක සමඟ විවාහ වූ බවත් ඔහුට දාව මහින්ද සහ සංඝමිත්තා යන දරු දෙදෙන ලැබුණේ උජ්ජයිනීහි දී බවත් බෞද්ධ ග්රන්ථවල සඳහන් වේ. අශෝක රජතුමා මෞර්ය්ය අධිරාජ්යය ඉදි කිරීමෙන් පසු පාලන පහසුව තකා අධිරාජ්යය ප්රධාන කොටස් සතරකට බෙදන ලද බව ඔහුගේ ශිලා ලිපිවලින් පෙනේ. මෙයින් එක් පාලන ප්රදේශයක මධ්යස්ථානය වූයේ උජ්ජයිනී නගරය බවත් එහි පාලනය රාජ කුමාරයකු (අයපුත) යටතේ පැවතුණු බවත් ශිලාලිපිවලින් සනාථ වේ. උජ්ජයිනී නගරය මුල් කාලයේ සිට ම ආගමික අතින් ද වැදගත් වූ ස්ථානයකි. ලංකාගමනයට පෙර මිහිඳු මහරහතන්වහන්සේ උජ්ජයිනියෙහි වූ දක්ෂිණගිරි විහාරයෙහි සමසක් නතරව සිටි බව සඳහන් වේ. දුටුගැමුණු රජතුමා මහා චෛත්ය කර්මාන්තය ආරම්භ කළ අවස්ථාවේ දී ඉන්දියාවේ බෞද්ධ මධ්යස්ථාන අතුරින් උජ්ජයිනියෙන් ද මහා සංඝරක්ඛිත මහතෙරුන් ඇතුළු 40,000ක් භික්ෂු සංඝයා ලක්දිවට වැඩිය බව මහාවංසයේ දැක්වේ. | ||
11:52, 26 නොවැම්බර් 2025 වන විට නවතම සංශෝධනය
(උදේනි). පැරණි දඹදිව අවන්ති දේශයේ අගනුවරව පැවතියේය. දැනට මධ්ය ප්රදේශයේ කොටස් හතෙන් එකක් වූ ඉන්දුර් (බ.) ප්රදේශයේ පාලන දිස්ත්රික්කයක් හා එහි ප්රධාන නගරයත් උජ්ජයිනී නමින් හැඳින්වේ. ව.සැ. 2,360ක් විශාල වූ උජ්ජයිනී පාලන දිස්ත්රික්කයෙහි තහ්සී කොට්ඨාස හතක් ඇත. මෙහි ජනගහනය (1961) 662,850කි. අලංකාර රාජ්ජුත් නගරයක් වූ උජ්ජයිනිහි ජනගහනය (1961) 144,161කි. මෙම නගරය විශේෂයෙන් ම පේශකාර්මික මධ්යස්ථානයකි. ඉන්දියාවේ ඉතා ම නවීන පේශ කර්මාන්ත ශාලාවක් ද යකඩ හා වානේ කම්හල් කීපයක් ද රසායන කම්හලක් ද මෙහි වේ. අනුබද්ධ විද්යාලයන් කීපයකින් යුත් උජ්ජයිනිහි වික්රම විශ්වවිද්යාලය 1955 දී පිහිටුවන ලද්දකි. ඉන්දියානු භාෂාවලින් ලියවී ඇති පැරණි අත් ලියවිලි දහතුන් දාහක් පමණ ද රාජ්පුත්, මෝගල් හා තන්ජෝර් ශෛලියට අයත් චිත්ර රාශියක් ද ඇති සින්දියා ප්රාචීන ආයතනය (Scindia Oriental Institute) මෙහි පිහිටා ඇත.
උජ්ජයිනී නගරය පිළිබඳව ඉන්දියානු ඉතිහාසයේ මුලින් ම සඳහන් වන්නේ ක්රි.පූ. සවන සියවසේ මහජනපද සමයේ දීය. බෞද්ධ කාලයේ උතුරු ඉන්දියාවේ තිබුණු මහජනපද දහසය අතුරින් ප්රධාන පෙළේ රාජ්ය සතරින් එකක් වූ අවන්තියේ අගනුවර වූයේ උජ්ජයිනී නගරයයි. ක්රි.පූ. හවැනි සියවසේ සිට ඉන්දියාව හා ලංකාව සම්බන්ධ කළ මාර්ග තුනෙන් එකක් ගොඩබිම් මාර්ගයක් වූ අතර, එය උතුරු ඉන්දියාවෙහි ඉන්ද්රප්රස්ථ (වත්මන් දිල්ලි) නගරයෙහි සිට උදේනී (වත්මන් උජ්ජයිනී) නගරය, කිෂ්කින්ධ හා මහිෂ්මතී ප්රදේශ හරහා අවුත් දකුණු ඉන්දියාවට වැටිණි. මෙම මාර්ගය ඔස්සේ පැමිණි අය ලංකාවට ගොඩබැස්සේ මහාතිත්ථයෙන් හෙවත් මාතොටිනි. එහි රජ කළ ප්රතාපවත් නරපතියකු වූ චණ්ඩප්රද්යෝත රජතුමාත් උතුරු ඉන්දියාවේ අනෙක් වැදගත් රජුන් වූ බිම්බිසාර හා උදේනි යන අයත් අතර වූ දේශපාලන සම්බන්ධතා පිළිබඳ කරුණු බෞද්ධ සාහිත්යමය මූලාශ්රයන්හි සඳහන් වේ. මෞර්ය සමය උදා වන විට ද උජ්ජයිනී නගරය වැදගත් තැනක් ඉසිලීය. බින්දුසාර රජතුමා යටතේ පැවති අවන්ති දේශයේ පාලකයා වශයෙන් අශෝක කුමරා උජ්ජයිනී නගරයේ සිට පාලනය ගෙන ගියේය. අශෝක කුමරු මෙහි දී විදිසා නගරයේ සිටු දුවක සමඟ විවාහ වූ බවත් ඔහුට දාව මහින්ද සහ සංඝමිත්තා යන දරු දෙදෙන ලැබුණේ උජ්ජයිනීහි දී බවත් බෞද්ධ ග්රන්ථවල සඳහන් වේ. අශෝක රජතුමා මෞර්ය්ය අධිරාජ්යය ඉදි කිරීමෙන් පසු පාලන පහසුව තකා අධිරාජ්යය ප්රධාන කොටස් සතරකට බෙදන ලද බව ඔහුගේ ශිලා ලිපිවලින් පෙනේ. මෙයින් එක් පාලන ප්රදේශයක මධ්යස්ථානය වූයේ උජ්ජයිනී නගරය බවත් එහි පාලනය රාජ කුමාරයකු (අයපුත) යටතේ පැවතුණු බවත් ශිලාලිපිවලින් සනාථ වේ. උජ්ජයිනී නගරය මුල් කාලයේ සිට ම ආගමික අතින් ද වැදගත් වූ ස්ථානයකි. ලංකාගමනයට පෙර මිහිඳු මහරහතන්වහන්සේ උජ්ජයිනියෙහි වූ දක්ෂිණගිරි විහාරයෙහි සමසක් නතරව සිටි බව සඳහන් වේ. දුටුගැමුණු රජතුමා මහා චෛත්ය කර්මාන්තය ආරම්භ කළ අවස්ථාවේ දී ඉන්දියාවේ බෞද්ධ මධ්යස්ථාන අතුරින් උජ්ජයිනියෙන් ද මහා සංඝරක්ඛිත මහතෙරුන් ඇතුළු 40,000ක් භික්ෂු සංඝයා ලක්දිවට වැඩිය බව මහාවංසයේ දැක්වේ.
කිතු වසින් 1 වන සියවසේ දී උජ්ජයිනී ප්රදේශය ඩෙකානයේ සාතවාහන වංශය යටතේ පැවතුණි. 2 වන සියවස වන විට උජ්ජයිනිය කාර්දමක නම් ශක ක්ෂත්රප වංශයේ අගනුවර වූ බව 2 වන සියවස මැද භාගයට අයත් ටොලමිගේ භූමි ශාස්ත්ර ග්රන්ථයේ සඳහන් වේ. එහි උජ්ජයිනී දැක්වෙන්නේ ‘ඔසීනී’ යනුවෙනි. මේ ශක ක්ෂත්රප සම්බන්ධතා නිසා උජ්ජයිනිය වටා ගෙතුණු නොයෙක් වෘත්තාන්ත ඇත. ශක ජාතිකයන් පලවා හැර උදේනී පුරයෙහි රජ කළ වික්රමාදිත්ය නම් යහපත් රජකු පිළිබඳව ජෛන සාහිත්යයේත් ජනකථාවන්හිත් සඳහන් වේ. මෙම වික්රමාදිත්ය රජු ඓතිහාසික පුද්ගලයෙක් ද යන්න විවාදයට භාජන වූ කරුණකි. මෙම රජ වික්රම වර්ෂයේ ආරම්භකයා ලෙස සලකනු ලැබේ.
7 වන සියවසේ දී ද උජ්ජයිනී ප්රදේශයේ නිදහස් රාජ්යයක් වූ බැව් හියුං සාංගේ ගමන් විස්තරයේ සඳහන් වේ. 8 වන සියවස අවසානයේ දී උජ්ජයිනී මුල් කරගෙන අලුත් රාජවංශයක් බලයට පත් විය. ගුර්ජර ප්රතීහාර යනුවෙන් හැඳින්වෙන මෙම රාජවංශය සිද්ධියට පත් වූයේ උජ්ජයිනී ප්රදේශයට සින්ධි ප්රදේශයෙන් එල්ල වූ අරාබි ආක්රමණ මැඩපැවැත්වීමෙනි. මුල් ගුර්ජර ප්රතීහාර රජවරුන්ගේ කාලවල දී එම රාජ්යයෙහි අගනුවර වශයෙන් පැවතියේ උජ්ජයිනී නගරයයි. 11 වන 12 වන සියවස්වල දී මෙම පෙදෙස මාල්වාහි බලයට පත් පරමාරවරුන් යටතේ විය. පරමාරවරුන්ගේ කලා සම්ප්රදායට අයත් නටබුන් උජ්ජයිනී නගරයෙන් සොයාගෙන ඇත. මුස්ලිම් යුගයේ දී උජ්ජයිනී නගරය කීප විටක් ම ආක්රමණයන්ට ගොදුරු විය. 1233 දී ඉල්තුත්මිෂ් උජ්ජයිනී නගරය කොල්ලකෑ බවත් අලාඋද්දීන් ඛල්ජි හා මුහම්මද් බින් තුග්ලුක් යන දෙදෙන ද මෙම නගරය ආක්රමණය කළ බවත් සඳහන් වේ.
උදේනි නුවර දේශපාලන වශයෙන් පමණක් නොව වෙළෙඳ මධ්යස්ථානයක් වශයෙන් ද පෙර පටන් ම ප්රසිද්ධව තිබුණු බව ගුත්තිල ජාතකයෙන් පෙනේ. භාරුකච්ඡ, බරණැස් හා පාටලිපුත්ර යන නගරයන් සම්බන්ධ කරන වෙළෙඳ මාර්ගය වැටී තිබුණේ උජ්ජයිනිය ඔස්සේය. ආගමික අතින් ද උජ්ජයිනිය වැදගත් වූ බව යට සඳහන් කරන ලදි. 6 වන 7 වන සියවස්වල දී එය මූලසර්වාස්තිවාදීන්ගේ මධ්යස්ථානයක් විය.
ලංකාවට පැමිණි ප්රථම බෞද්ධ ධර්මදූතයන් වහන්සේලාගේ භාෂාවෙහි මව්බිම උජ්ජයිනී වීම සැලකිය යුතු කරුණකි.
පැරණි ඉන්දියානු නක්ෂත්ර විද්යාඥයන්ට ද උදේනී පුරය වැදගත් වූ ස්ථානයකි. පැරණි ඉන්දියානු භූමි ශාස්ත්රයට අනුව මධ්යාහ්න රේඛාව වැටී තිබුණේ උජ්ජයිනී නගරය ඔස්සේය. මෙහෙයින් උජ්ජයිනිය පෘථිවියේ මධ්ය ලක්ෂය ලෙස සලකනු ලැබුවේය. මුල් යුගයේ දී අරාබි ජාතිකයන් පෘථිවි මධ්ය ලක්ෂ්යයක් පිළිබඳ අදහස ලබාගන්නා ලද්දේ ඉන්දියාවෙනි. උජ්ජයිනී නගරයේ ඈත අතීතයේ පටන් ම තාරකා පරීක්ෂණාගාර පැවති බවට සාධක ලැබී ඇත. ජය සිං (1699-1743) නම් නක්ෂත්ර විද්යාඥ රාජකුමාරයා විසින් ගොඩනඟන ලද පරීක්ෂණාගාරයක නටබුන් වත්මන් පුරාවිද්යාඥයන්ට හමු වී තිබේ.
(සංස්කරණය: 1970)
