"ඇපලේචියන් කඳු" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

16:00, 5 දෙසැම්බර් 2025 වන විට නවතම සංශෝධනය

උතුරු ඇමෙරිකාවේ නැගෙනහිර වෙරළාසන්නව පිහිටි කඳු පඞ්ක්තියකි. කැනඩාවේ ගැස්පේ අර්ධද්වීපයෙහි සහ සාන්ත ලෝරන්ස් තැනිතලා ප්‍රදේශයෙහි සිට ඇලබාමා ජනපදය තෙක් නිරිත දිගට විහිදෙන මේ කඳු පඞ්ක්තිය සැතැපුම් 1,500ක් පමණ දිගය. සාමාන්‍යයෙන් උතුරු දිග ප්‍රදේශවල කඳු වැටියෙහි පළල සැතැපුම් 80-100ක් පමණ වන අතර දකුණු දිග ප්‍රදේශවල සැ. 300-350 දක්වා පළල තැන් ද වෙයි.

භූ විද්‍යානුකූලව ඇපලේචියන් කඳු පඞ්ක්තිය පැරැණි සහ අලුත් යයි කොටස් දෙකකට බෙදිය හැකිය. මෙයින් නැගෙනහිර පාවුල් බිම් සහ බ්ලූ රිජ් කඳුවැටිය පැරණි ඇපලේචියන් කොටසට ඇතුළත් වන අතර ඊට බටහිරින් පිහිටි වැටිය සහ නිම්න ප්‍රදේශය අලුත් ඇපලේවියන් කොටසට අයත් වේ. ප්‍රොටරොසොයික සහ මුල් පේලියසොයික යුගවල දී ඇති වී යයි සලකනු ලබන පැරැණි ඇපලේචියන් කඳු ඛාදනය වීම නිසා ඊට බටහිරින් තැන්පත් වූ අවසාදිත පාෂාණ සහිත ප්‍රදේශය පේලියසොයික යුගයේ දී භූ චලනවලට භාජන වීමෙන් අලුත් ඇපලේචියන් පඞ්ක්තිය ඇති වි යයි පිළිගනු ලැබේ. මුළු ඇපලේචියන් කඳු පඞ්ක්තිය ම ඛාදන චක්‍ර කීපයකට ම භාජන වී ඇත. උතුරු දිග ප්‍රදේශය මහාද්වීපික ග්ලැසියර ඛාදනයට ද භාජන විය.

උතුරේ පිහිටි ෂික්ෂොක් කඳුකරය අඩි 4,000ක් පමණ උසට නඟින අතර මේන් පළාතෙහි අඩි 5,000කට වඩා උස් ශිඛර ඇත. නිව් හැම්ප්ෂයර් පළාතෙහි වයිට් කඳුකරය අඩි 5,000කට වඩා උසය. ඇපලේචියන් වැටියේ ඉතා උස කොටස නම් අඩි 6,400කට අධික වූ ශිඛර හයක් සහිත, උතුරු කැරොලයිනාවෙහි පිහිටි බ්ලූ රිජ් කඳු පඞ්ක්තියට අයත් බ්ලැක් කඳුකරයයි. ඒ අසල ම පිහිටි ස්මෝකි කඳුකරයෙහි ද අඩි 6,000කට වඩා උස් ශිඛර රැසකි. බ්ලූ රිජ් වැටියට බටහිරින් එයට සමාන්තරව පිහිටා ඇති ඇලගේන් වැටිය අඩි 2,000 සිට 4,000 දක්වා උසය.

අත්ලන්තික් සාගරය සහ බ්ලූ රිජ් කඳු පඞ්ක්තිය අතර වූ පාවුල් පෙදෙස ජනාකීර්ණ වූත් කෘෂිකර්මය බොහෝ සේ දියුණුව පවත්නාවූත් කොට්ඨාසයකි. පිස්ගා වැටිය, බෝල්ඩ්, ස්ටෝන්, අයන්, ග්‍රේට් ස්මෝකි සහ බ්ලැක් කඳු සහිත බ්ලූ රිජ් පෙදෙස සාමාන්‍යයෙන් ජනශූන්‍ය යයි කිව හැකියි. බ'ච්, බීච්, ඕක්, හෙම්ලොක් ආදි ගස් බහුල මෙහි වනාන්තර කඳු බෑවුම් වසා සිටී. ඇඩිරොන්ඩැක් හා කැට්ස්කිල් කඳු ද ඇලගේනි හා කම්බර්ලන්ඩ් මොහොර ද සහිත වැටි සහ නිම්න ප්‍රදේශය ඇපලේචියන් කාර්මික පළාත යයි කිව හැකිය. යකඩ, ගල් අඟුරු, හුනුගල් සහ ශල්ක ආදි ඛනිජ වර්ග රාශියක් ලබා ගන්නා ආකර මෙහි ඇත. උතුරේ සාන්ත ලෝරන්ස්, නිව් යෝක්හි හඩ්සන්, නිව් ජ’සිහි කිටාටිනි, පෙන්සිල්වේනියාවේ ලෙබනන් සහ කම්බර්ලන්ඩ්, ව'ජිනියාහි ෂෙනන්ඩෝ, ටෙනසි පළාතෙහි ටෙනසි, ජෝර්ජියාවේ සහ ඇලබාමාවේ කූසා යන ගංගා නිම්නවලින් සමන්විත මහා ඇපලේවියන් නිම්නය හා ඛනිජ ආකර කර්මාන්තය කෙරෙන කඳුකර පළාත් ද මේ ප්‍රදේශයෙහි ජනාකීර්ණ කොට්ඨාසයි. ප්‍රපාතාකාර භූ නිර්මාණය නිසා ජනාවාස බවට පත් නොවී ඇති විශාල කඳු පෙදෙස් මෙහි නැත්තේ නොවේ. බටහිර ඔහායෝ නිම්නයට සහ මධ්‍ය තැනි තලාවට බෑවුම්ව පිහිටි ඇපලේචියන් සානුබිම් ද යකඩ, ගල් අඟුරු හා ඛනිජ තෙල් බහුල ප්‍රදේශයකි. නිරිත දිග පෙන්සිල්වේනියාවේ පිට්ස්බ'ග් නගරය අවට පිහිටි ප්‍රදේශය ලෝකයේ ප්‍රධාන කාර්මික මධ්‍යස්ථානයකි. ඇමෙරිකානු ජනාවාස බටහිර දෙසට ව්‍යාප්ත වීමෙහි ලා මේ කඳුකරය බාධකයක් වූ බවට ඉතිහාසය දෙස් දෙයි.

(සංස්කරණය: 1967)