"ඩෝමියෙර්, හොනෝරෙ" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්

14:04, 11 ඔක්තෝබර් 2023 තෙක් සංශෝධනය

මාසේයිහි (Marseille) පාරම්පරික ව ජනේලවලට වීදුරු ඇල්ලීම කර්මාන්ත කොට ගත් ශිල්පී පවුලක උපත ලැබී ය. මොහුගේ පඤ්ඤා චිත‍්‍රශිල්පියෙක් විය. මොහුට වයස අවු.7ක් වූ තැන මොහුගේ පියා සිය ව්‍යාපාරය අතහැර පැරිසියට සංක‍්‍රමණය වූයේ කවියකු ලෙස ජීවිතය අත්හදා බැලීමට ය. පහළ මධ්‍යම පාන්තික අධ්‍යාපනයක් ලැබී ය. එහෙත් ඉගෙනුමට සිත් ඇදී නොගියේ ය. කුඩා කල සිට චිත‍්‍ර ශිල්පයට ඇලූම් කෙළේ ය. අලෙක්සැන්ඩර් ලෙනෝ (Alexandre Lenoir) නමැති ප‍්‍රකට චිත‍්‍ර ශිල්පියාගේ ඇසුරට පත් කෙරිණ. ඔහු චිත‍්‍ර ශිල්පියකුට වඩා සෞන්දර්යවේදියෙක් විය. ඔහු හරහා ජැක් ලූවී ඩේවිඩ් (Jacques-Louis David) නමැති ප‍්‍රධාන පෙළේ සම්භාව්‍ය ශෛලියේ චිත‍්‍රශිල්පියාගේ ඇසුරට පත් විය. ඔහු විසින් විප්ලවවාදීන්ගේ විනාශයෙන් ආරක්ෂා කරගෙන තිබූ මධ්‍යකාලීන යුගයේ සහ සමකාලීන මූර්ති දුටු මොහුගේ සිත යළි නොවෙනස් වන පරිදි කලාව කෙරේ නැඹුරු වී ගිය බැව් පැවසේ. එනමුත් විධිමත් චිත‍්‍ර අධ්‍යාපනයක් නොලත් මොහු ස්වයං-අධ්‍යයනයෙන් නිපුණත්වයට පත් ශිල්පියකු වශයෙන් 19-20 සිවයස්හි කලා විචාරකයෝ හැඳින්වූහ. එහෙත් තම පවුලේ කලාකාමියෝත් ඇසුර ලැබූ චිත‍්‍ර ශිල්පියෝත් නිසා තම සමකාලීනයින්ට වඩා හොඳ කලා අධ්‍යාපනයක් මොහුට ලැබිණ. මුද්‍රණ ග‍්‍රැෆික් චිත‍්‍ර කලාවෙහි නිපුණත්වයක් ලබාගත්තේ ය. වයස අවු. 13 දී සිදු වූ පියාගේ වියොවෙන් පසු ඇපකරුවකුගේ පණිවිඩකරුවකු ලෙසත් පොත් වෙළෙන්ඳෙකුගේ ලිපිකරුවකු ලෙසත් වෘත්තීන්හි නිරත විය. වයස අවු. 15 සිට ආරම්භයේ දී සංගීත සහ දැන්වීම් ප‍්‍රකාශන සඳහා මුද්‍රණ ග‍්‍රැෆික් චිත‍්‍ර නිර්මාණය කිරීමෙන් ආදායම් උපයා ගත්තේ ය. ප‍්‍රංසයේ පළමු ලූවී ෆිලිප් (Louis Philippe I) රජතුමා පරිභවයට ලක්කරමින් නිර්මිත 'සද්ධන්තයා' යනරුතැති 'ගාගැන්ටුවා' (Gargantua) (1831) නමැති කාටූන් චිත‍්‍රය නිසා 1832 දී මෙතෙමේ අඩ වසරක් සිරගත ව සිටියේ ය. එයින් මාස දෙකක් සිරගෙයිද හතරක් මානසික රෝහලක ද ගත කිරීමට මොහුට සිදු විය. 1848-1871 දී මොහු සාර දහසකට නොඅඩු ග‍්‍රැෆික් චිත‍්‍ර සංඛ්‍යාවක් ද ඒ හා සමාන ප‍්‍රමාණයක් පැන්සලෙන් නිර්මිත දීපක චිත‍්‍ර (illustrations) ද මොහු අතින් නිර්මාණය විය. තවද, කාලීන දේශපාලන සිද්ධීන් ද එකල ප‍්‍රංසයේ විසූ පිළිගැනීමට පත් පුද්ගලයින්ගේ සමාජ සහ පෞද්ගලික ජීවිතය ද තේමා කොටගෙන නිර්මිත කාටූන් චිත‍්‍ර නිසා ඉමහත් කීර්තියට පත්විය. එකල ප‍්‍රංසයේ විසූ ආණ්ඩු විරෝධී අදහස් දැරූ තවත් ප‍්‍රකට කාටූන් චිත‍්‍ර ශිල්පයෙක් වූ චාල්ස් ෆිලිපන් (Charles Philipon) විසින් ආරම්භ කරන ලද La Caricature ('කාටූනය') නමැති උපහාසාත්මක සතිපතා සඟරාවට සම්බන්ධ වී කටයුතු කිරීමට පටන් ගත්තේ ය. මොහුගේ චිත‍්‍ර වියලි, රළු ස්වභාවයක් ගත්තේ වී නමුත් ඔහු විසින් නිරූපණය කරන ලද මානව රූපකායයන් සහ දර්ශන තල සජීවීබවින් ද සිත කම්පනය කරන්නා වූ සත්‍යවාදීබවින් ද තියුණු සෝපාහාසීබවින් ද පිරුණේ වී යැයි දැක්වේ. ඉක්බිති 'රොබට් මැකයර්ගේ (Robert Macaire) වික‍්‍රම' නමැති මොහුගේ උපහාසාත්මක කාටූන් චිත‍්‍ර මාලාව La Charivari ('ශරිවරි') නමැති ප‍්‍රංස කාටූන් පුවත්පතෙහි පළවන්නට වූයේ ෆිලිපන්ගේ නමිනි. ඉනික්බිති Les Actualités ('ප‍්‍රවෘත්ති'), Les Divorceuses ('දික්කසාද'), Les Femmes socialistes ('සමාජවාදී කාන්තාවෝ'), Les Philanthropes du jour ('දවසේ දානපතියෝ'), Les Grecs ('ග‍්‍රීකයෝ'), Les Gens de justice ('සාධාරණ මිනිස්සු'), Les Pastorales ('දේවගැතිවරු'), Locataires et propriétaires ('කුලී නිවැසියෝ සහ නිවෙස් හිමියෝ'), Les beaux jours de la vie ('ජීවිතයේ හොඳම දවස්') යන නාමයන්ගෙන් තවත් කාටූන් චිත‍්‍ර මාලා පළවිය. Idylles parlementaires ('පාර්ලිමේන්තු කවි') සහ Les Représentants représentés ('නියෝජිතයෝ නියෝජනය කළහ') නමැති අතිශයින් ම කුතුහලය දනවන මොහුගේ පින්තූර ඇල්බම දෙකෙහි සාරය සැපයෙනුයේ 1848 ප‍්‍රංස විප්ලවයෙනි. 1871 දී මොහු පැරිස් කොමියුනයේ (බ.) සාමාජිකයකත්වය පවා ලබා ගත්තේ ය. 'කැරැල්ල', 'මෝල්කාරයා, ඔහුගේ පුතා සහ බූරුවා', 'විවාහ මංගල්‍යය සඳහා පිටව යන දොන් කුහෝටි', 'රෙදි අපුල්ලන්නිය', 'චෙස් ක‍්‍රීඩකයෝ' යනාදිය ඔහුගේ ස්වාභාවික ශෛලියේ චිත‍්‍ර අතර සම්භාවනාවට පාත‍්‍ර වෙයි. ජීවිතාවසානය දක්වා ම මොහු සිතුවම් නිර්මාණයේ නිරතවිණැයි දැක්වේ. අන්ධභාවයට පත්වීම හෝ එයට බාධාවක් නොවී ය. විකාර රූපී ව චිත‍්‍ර වටා යෙදූ, අතිශයෝක්තිය ද සවිඥානික ව රළුබව ද ගැබ්කර මොහු විසින් නිර්මාණය කරන ලද චිත‍්‍ර එඩුවාර්ඞ් මනේ (Édouard Manet) සහ එඩ්ගාර් ඩේගස් (Edgar Degas) යන චිත‍්‍ර ශිල්පීන්ගේ ආහ්ලාදයට හේතු විය. මොහු උපස්ථිතිවාදය (impressionism) හඳුන්වා දුන් පළමු සිත්තරා යැයි මතයෙක් ද වෙයි. ඔහුගේ නිර්මාණ ජීවිතය යුග දෙකකට බෙදන විචාරකයෝ 1830-47 කාලය මොහු ග‍්‍රැෆික් චිත‍්‍ර ශිල්පියකු, කාටූන් ශිල්පියකු සහ මූර්ති ශිල්පයකු ලෙස හඳුන්වන අතර 1848-71 කාලය මොහුගේ උපස්ථිතිවාදී අවධිය යැයි හඳුන්වනු ලැබේ. දෙවන අවධියේ දීත් ඔහුගේ ග‍්‍රැෆික් කලාවේ සෙවණැල්ල නිර්මාණයන්ට පතිතව තිබූ බව පිළිගැනේ.

මොහු එකල ක‍්‍රියාත්මක වූ මහත් සංඛ්‍යාවක් වූ කලා හෝ සාහිත්‍ය කිසිදු කවයක සාමාජිකයෙක් නොවී ය. ඔහු මහත් සේ ඇලූම් කළ ඇඳුම් මසන්නියක වූ ඔහුගේ බිරිඳ ලියෝපොල්ඞීන් ද ඒ සඳහා අනුබලයක් නොදුන්නී ය. ඔහුගේ සමීපත ම මිතුරන් වූවෝ මූර්ති ශිල්පියෝ ය. රොමෑන්තිකවාදී දිළිඳු පුද්ගලයින් වූ ඔවුහු දැඩි වාමාංශික අදහස් දරන්නෝ වූහ. ඔහු විසින් නිර්මාණය කළ මූර්ති තැන්පත් කර තිබුණේ පැරිසියේ සෙන් ලූවී දිවයිනේ පිහිටි ඩි’ඇන්ජෝ සිටුඩියෝවේ ය. තවද, ජූනි රාජාණ්ඩු පාලනයට (1830-48) (ප‍්‍රංසය. ඉතිහාසය බ.) සම්බන්ධ ව සිටි දේශපාලනඥයින් තිස් දෙනකුගේ පමණ විකට රූපී උඩුකය පිළිම නිර්මාණය කෙළේ ය. ඒවා පිළිම කලා ඉතිහාසයේ වැදගත් ස්ථානයක් දරයි. ඒ සියල්ල ආරක්ෂා වී නැතත් තමන් විසින් ම සඟවා තබන ලද ලුවී ෆිලිප් රජතුමාගේ රූපයක් ද ඒ අතර විය. සමහර මූර්ති ප‍්‍රවාහනයේ දී විනාශයට පත්විය. 20 සියවසේ දී සමහර පිළිම ලෝකඩින් නිර්මාණය කෙරිණ. එකල පැවති සෙසු මූර්ති හා සසැඳීමේ දී ඒවායෙහි විශිෂ්ටත්වය වඩාත් ඉස්මතු වී පෙනේ. එහෙත් ඒ පිළිබඳ නිසි අධ්‍යයනයක් මේ දක්වා සිදු වී නොමැති බැව් පැවසේ.

ප‍්‍රංස සහ ලෝක සාහිත්‍යයේ මහා කිවියකු ලෙස සම්භාවනාවට පාත‍්‍ර වන චාල්ස් බර්ඩලෑ (Charles Baudelaire) පැහැදිලි කරන පරිදි, 19 වන සියවසේ යුරෝපයේ ශාස්ත‍්‍රාලීයවාදී ගුරුකුලයේ පෙරටුගාමියා ව සැලකුණු ජීන් ඕගස්ට් ඩොමිනික් එන්ග‍්‍ර (Jean Auguste Dominique Ingres) සහ යුරෝපයේ රොමෑන්තිකවාදී චිත‍්‍ර කලා ගුරුකුලයේ පුරෝගාමියා ව සැලකෙන ඉව්ජීන් ඩෙලකුවා (Eugène Delacroix) (බ.) යන චිත‍්‍ර ශිල්පීන් හා සම තත්ත්වයෙහි ලා සලකමින්, කාටූනය බැරෑරුම් චිත‍්‍ර කලා ෂානරයකට පෙරළුෑ මොහු ශ්‍රේෂ්ඨ කාටූන චිත‍්‍ර ශිල්පියෙකි යැයි හැඳින්වී ය. මොහුගේ චිත‍්‍ර කලාව පිළිබඳ නිසියාකාර ඇගැයීමක් ලබා දිය හැක්කේ, ශිල්පීය දක්ෂතාව සහ හරය යන දෙයාකාරයෙන් ම එය අගය කිරීමෙනැයි බර්ඩලෑ පෙන්වා දෙයි. ඔහුගේ චිත‍්‍රයේ ගැබ්වන විශ්වසනීයත්වය මෙම චිත‍්‍ර ශිල්පියාගේ සුවිශේෂිත්වය යැයි මෙම විචාරකයා සඳහන් කරයි. මොහුගේ චිත‍්‍ර වනාහි මහා චිත‍්‍ර ශිල්පියකුගේ චිත‍්‍ර වේ. ඒවා ත්‍යාගශීලීබවින් ද නිදහසින් ද පිරිපුන් ය. එය කිසියම් ආකාරයක අඛණ්ඩ ආවස්ථික නිර්මාණයකැයි (improvisation) බර්ඩලෑ හඳුන්වයි. එහෙත් ඒවායෙහි යාන්ත‍්‍රික පුහුණුවක සලකුණකුදු නොමැත්තේ යැයි හෙතෙම සඳහන් කරයි.

තමන් විසි වසරක් පුරා දිනා ගැනීමට සටන් කළ සමාජ සාධාරණත්වයේ යුගය එළඹුණු බව 1848 දී මෙතෙමේ විශ්වාස කෙළේ ය. ප‍්‍රංසයේ සියලූ නාගරික ගොඩනැඟිලිවල එල්ලා තිබූ රජුගේ ආලේඛ්‍ය චිත‍්‍රය වෙනුවට ජනරජය නියෝජනය කරන චිත‍්‍රයක් නිර්මාණය කිරීම පිණිස පැවැති නිල තරගයට මොහු පෙනී සිටියේ ය. සිය අලංකාර දළ චිත‍්‍රය නිම කළේ නම් ඔහුට ත්‍යාගය හිමි වන්නට තිබිණ. මරණයෙන් පසු වැල්මොන්ඩෝ සුසාන භූමියෙහි මිහිදන් කරනු ලැබූ මොහුගේ දෙන පැරිසියේ පැරි ලේශේයිස් (Père-Lachaise) සුසාන භූමියෙහි පසුකලෙක යළි මිහිදන් කෙරිණ.

කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත‍්‍ර සේනාසිංහ

(සංස්කරණය නොකරන ලද-2022)