"ඉරියාන් බරාත්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) ('(බටහිර ඉරියානය) ඉන්දුනීසියානු සමූහාණ්ඩු රාජ්...' යොදමින් නව පිටුවක් තනන ලදි) |
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) |
||
| 1 පේළිය: | 1 පේළිය: | ||
| − | (බටහිර ඉරියානය) ඉන්දුනීසියානු සමූහාණ්ඩු රාජ්යයෙහි කොටසකි. නිව් ගිනි දූපතෙහි නැ. දේ. 141°ට බටහිරින් වූ මුළු ප්රදේශයෙන් ද ඒ අසල ස්කව්ටන්, යාපන්, නූම්ෆෝර්, සාලවාටි, වයිගේයෝ හා ෆ්රෙඩ්රික් හෙන්ද්රික් ආදි දූපත්වලින් ද සැදි ඉරියාන් බරාත් ව. සැ. 159,334ක් පමණ විශාලය. මෙහි විශේෂයෙන් ම වයඹදිග වෙරළ කඩතොලු සහිතය. උතුරුදිගින් ඛේල්විංක් මහා බොක්ක හා දකුණුදිගින් මක්ලුර් බොක්ක ද නිසා වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපය හා සෙසු ඉරියාන් බරාත් ප්රදේශය අතර දේශසන්ධිය ඉතා පටුය. | + | (බටහිර ඉරියානය) ඉන්දුනීසියානු සමූහාණ්ඩු රාජ්යයෙහි කොටසකි. නිව් ගිනි දූපතෙහි නැ.දේ. 141°ට බටහිරින් වූ මුළු ප්රදේශයෙන් ද ඒ අසල ස්කව්ටන්, යාපන්, නූම්ෆෝර්, සාලවාටි, වයිගේයෝ හා ෆ්රෙඩ්රික් හෙන්ද්රික් ආදි දූපත්වලින් ද සැදි ඉරියාන් බරාත් ව.සැ. 159,334ක් පමණ විශාලය. මෙහි විශේෂයෙන් ම වයඹදිග වෙරළ කඩතොලු සහිතය. උතුරුදිගින් ඛේල්විංක් මහා බොක්ක හා දකුණුදිගින් මක්ලුර් බොක්ක ද නිසා වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපය හා සෙසු ඉරියාන් බරාත් ප්රදේශය අතර දේශසන්ධිය ඉතා පටුය. |
| − | නිව් ගිනි දූපත මැදින් බටහිර - නැගෙනහිර දිශාභිමුඛව විහිදි හිම කඳු පන්තියෙහි නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් යන ප්රධාන වැටි ඉරියාන් බරාත්හි ප්රධාන භූමි ලක්ෂණයයි. මෙම කඳු වැටියෙහි උසින් අඩි 16,509ක් වූ කාර්ස්ටෙන්ස් ද අඩි 15,584ක් උස් වූ විල්හෙල්මිනා හා අඩි 15,850ක් උස් වූ ඊඩ්න්බ’ග් ද මුළු නිව් ගිනි දූපතෙහි ඉතා උස් ශිඛරවලින් කීපයකි. නිරක්ෂයෙන් සැ. 350ක් පමණ දකුණින් පිහිටි නමුත් භූමියෙහි උස නිසා මෙම කඳු මුදුන් අවුරුද්ද මුළුල්ලේ ම හිමෙන් වැසී ඇත. නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් කඳුවලින් වැඩි කොටසක් මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 12,000ක් පමණ උසය. ඛේල්විංක් බොක්කේ සිට ඉරියාන් බරාත්හි නැගෙනහිර දේශසීමාව දක්වා උතුරු වෙරළ අද්දර තැනිතලාව ඊට දකුණු දිගින් පිහිටි උත්තර භේදක කඳුවැටිය (Northern Dividing Range) දක්වා කෙමෙන් නඟී. උත්තර භේදක කඳුවැටිය එක ම තනි කඳුවැටියක් නොව අතරින් පතර විහිදි උස්බිම් කීපයකින් | + | |
| − | ඝර්මකලාපයෙහි පිහිටිය ද භූමියෙහි උස්බව නිසා ඉරියාන් බරාත්හි කඳු පෙදෙස්වල දේශගුණය සෞම්යය. එහෙත් සෙසු පෙදෙස් උෂ්ණය. මැයි සිට ඔක්තෝම්බර් දක්වා ගිනිකොනින් ද නොවැම්බර් සිට අප්රේල් දක්වා වයඹදිගින් ද හමන මෝසම් සුළංවලින් ඒ ඒ දිශාභිමුඛ ප්රදේශයන්ට වර්ෂාව ලැබේ. ඉරියාන් බරාත්හි බොහෝ පෙදෙස්වල සා.වා.ව. | + | නිව් ගිනි දූපත මැදින් බටහිර-නැගෙනහිර දිශාභිමුඛව විහිදි හිම කඳු පන්තියෙහි නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් යන ප්රධාන වැටි ඉරියාන් බරාත්හි ප්රධාන භූමි ලක්ෂණයයි. මෙම කඳු වැටියෙහි උසින් අඩි 16,509ක් වූ කාර්ස්ටෙන්ස් ද අඩි 15,584ක් උස් වූ විල්හෙල්මිනා හා අඩි 15,850ක් උස් වූ ඊඩ්න්බ’ග් ද මුළු නිව් ගිනි දූපතෙහි ඉතා උස් ශිඛරවලින් කීපයකි. නිරක්ෂයෙන් සැ. 350ක් පමණ දකුණින් පිහිටි නමුත් භූමියෙහි උස නිසා මෙම කඳු මුදුන් අවුරුද්ද මුළුල්ලේ ම හිමෙන් වැසී ඇත. නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් කඳුවලින් වැඩි කොටසක් මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 12,000ක් පමණ උසය. ඛේල්විංක් බොක්කේ සිට ඉරියාන් බරාත්හි නැගෙනහිර දේශසීමාව දක්වා උතුරු වෙරළ අද්දර තැනිතලාව ඊට දකුණු දිගින් පිහිටි උත්තර භේදක කඳුවැටිය (Northern Dividing Range) දක්වා කෙමෙන් නඟී. උත්තර භේදක කඳුවැටිය එක ම තනි කඳුවැටියක් නොව අතරින් පතර විහිදි උස්බිම් කීපයකින් සැදි කඳු මණ්ඩලයකි. මෙම කඳු හා හිම කඳු අතර පහත් භූමිය මේර්ව්ලාක්ත නමින් හැඳින්වෙන විල්ලුවකි. මාම්බෙරාමෝ ගඟෙහි අතු ගංගා වන රවුෆ්ෆේර් හා ඊඩ්න්බ’ග් මෙම පෙදෙස ඔස්සේ උතුරුදිග තැනිතලාව කරා ගලා බසී. හිම කඳුවලට දකුණින් ඉරියන් බරාත් හරහා නාරටියක් මෙන් පිහිටි ඩීගුල්-ෆ්ලයි ගංගාධාරය සාරවත් දියළු තැන්නකි. ඩීගුල් ගඟට බටහිර දෙසින් ද නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් කඳුකරයෙන් ගලා බස්නා කුඩා ගංගා කීපයක් ම ඇත. වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපයෙහි ද දකුණු කොටස කුඩා ගංගා සහිත තැන්නක් වුව ද උතුරු කොටස යමහල්කාරක කඳුකරයකි. |
| + | |||
| + | ඝර්මකලාපයෙහි පිහිටිය ද භූමියෙහි උස්බව නිසා ඉරියාන් බරාත්හි කඳු පෙදෙස්වල දේශගුණය සෞම්යය. එහෙත් සෙසු පෙදෙස් උෂ්ණය. මැයි සිට ඔක්තෝම්බර් දක්වා ගිනිකොනින් ද නොවැම්බර් සිට අප්රේල් දක්වා වයඹදිගින් ද හමන මෝසම් සුළංවලින් ඒ ඒ දිශාභිමුඛ ප්රදේශයන්ට වර්ෂාව ලැබේ. ඉරියාන් බරාත්හි බොහෝ පෙදෙස්වල සා.වා.ව. 60"කට වැඩිය. | ||
| + | |||
වර්ෂාව බහුල ඝර්මකලාපීය පෙදෙස්හි ස්වාභාවිකව වැඩෙන ශාක ඉරියාන් බරාත්හි වැඩි වශයෙන් ඇත. ජලවහනය අයහපත් පෙදෙස්හි කඩොල් වගුරු දක්නට ලැබේ. මැලේසියානු හා ඕස්ට්රේලියානු ශාක විශේෂ මෙන් ම සත්ව විශේෂ ද මෙහි ඇත. | වර්ෂාව බහුල ඝර්මකලාපීය පෙදෙස්හි ස්වාභාවිකව වැඩෙන ශාක ඉරියාන් බරාත්හි වැඩි වශයෙන් ඇත. ජලවහනය අයහපත් පෙදෙස්හි කඩොල් වගුරු දක්නට ලැබේ. මැලේසියානු හා ඕස්ට්රේලියානු ශාක විශේෂ මෙන් ම සත්ව විශේෂ ද මෙහි ඇත. | ||
| + | |||
නිව් ගිනි දූපතේ සෙසු පෙදෙස්හි ඛනිජතෙල්, රත්රන් ආදි ඛනිජ නිධි සොයාගෙන ඇති නමුදු ඉරියාන් බරාත්හි ඛනිජ නිධි දුලබය. වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපයේ වසියාන් ගංගාධාරයෙහි තෘතීයික ගල්අඟුරු නිධි තිබෙන බව හෙළි වී ඇත. 1930 පමණේ දී මක්ලුර් බොක්ක අවට ඛනිජතෙල් ළිං කැණීම ආරම්භ කරනු ලැබීය. | නිව් ගිනි දූපතේ සෙසු පෙදෙස්හි ඛනිජතෙල්, රත්රන් ආදි ඛනිජ නිධි සොයාගෙන ඇති නමුදු ඉරියාන් බරාත්හි ඛනිජ නිධි දුලබය. වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපයේ වසියාන් ගංගාධාරයෙහි තෘතීයික ගල්අඟුරු නිධි තිබෙන බව හෙළි වී ඇත. 1930 පමණේ දී මක්ලුර් බොක්ක අවට ඛනිජතෙල් ළිං කැණීම ආරම්භ කරනු ලැබීය. | ||
| − | නිව් ගිනි දූපතෙහි සෙසු පෙදෙස්වල මෙන් ඉරියාන් බරාත්හි ද ප්රධාන ජීවනෝපාය පරිභෝග කෘෂිකර්මයයි. | + | |
| − | ඉරියාන් බරාත්හි අගනුවර කෝටාබාරුය. 1962 දී ඉරියාන් බරාත්හි ජනගහනය | + | නිව් ගිනි දූපතෙහි සෙසු පෙදෙස්වල මෙන් ඉරියාන් බරාත්හි ද ප්රධාන ජීවනෝපාය පරිභෝග කෘෂිකර්මයයි. අලබතල, එළවළු, කෙසෙල්, දෙල්, පුවක්, දුම් ආදිය මෙහි ගොවිපළවල සුලබ බෝගය. ඌරන් ඇතිකිරීම හා ධීවර කර්මාන්තය ද වැදගත් ආදායම් මාර්ගයෝයි. |
| + | |||
| + | ඉරියාන් බරාත්හි අගනුවර කෝටාබාරුය. 1962 දී ඉරියාන් බරාත්හි ජනගහනය 700,000ක් පමණ විය. | ||
(සංස්කරණය: 1970) | (සංස්කරණය: 1970) | ||
| − | [[ප්රවර්ගය:]] | + | [[ප්රවර්ගය: භූගෝල විද්යාව]] |
| − | [[ප්රවර්ගය:]] | + | [[ප්රවර්ගය: ඉ]] |
10:40, 2 මැයි 2025 වන විට නවතම සංශෝධනය
(බටහිර ඉරියානය) ඉන්දුනීසියානු සමූහාණ්ඩු රාජ්යයෙහි කොටසකි. නිව් ගිනි දූපතෙහි නැ.දේ. 141°ට බටහිරින් වූ මුළු ප්රදේශයෙන් ද ඒ අසල ස්කව්ටන්, යාපන්, නූම්ෆෝර්, සාලවාටි, වයිගේයෝ හා ෆ්රෙඩ්රික් හෙන්ද්රික් ආදි දූපත්වලින් ද සැදි ඉරියාන් බරාත් ව.සැ. 159,334ක් පමණ විශාලය. මෙහි විශේෂයෙන් ම වයඹදිග වෙරළ කඩතොලු සහිතය. උතුරුදිගින් ඛේල්විංක් මහා බොක්ක හා දකුණුදිගින් මක්ලුර් බොක්ක ද නිසා වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපය හා සෙසු ඉරියාන් බරාත් ප්රදේශය අතර දේශසන්ධිය ඉතා පටුය.
නිව් ගිනි දූපත මැදින් බටහිර-නැගෙනහිර දිශාභිමුඛව විහිදි හිම කඳු පන්තියෙහි නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් යන ප්රධාන වැටි ඉරියාන් බරාත්හි ප්රධාන භූමි ලක්ෂණයයි. මෙම කඳු වැටියෙහි උසින් අඩි 16,509ක් වූ කාර්ස්ටෙන්ස් ද අඩි 15,584ක් උස් වූ විල්හෙල්මිනා හා අඩි 15,850ක් උස් වූ ඊඩ්න්බ’ග් ද මුළු නිව් ගිනි දූපතෙහි ඉතා උස් ශිඛරවලින් කීපයකි. නිරක්ෂයෙන් සැ. 350ක් පමණ දකුණින් පිහිටි නමුත් භූමියෙහි උස නිසා මෙම කඳු මුදුන් අවුරුද්ද මුළුල්ලේ ම හිමෙන් වැසී ඇත. නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් කඳුවලින් වැඩි කොටසක් මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 12,000ක් පමණ උසය. ඛේල්විංක් බොක්කේ සිට ඉරියාන් බරාත්හි නැගෙනහිර දේශසීමාව දක්වා උතුරු වෙරළ අද්දර තැනිතලාව ඊට දකුණු දිගින් පිහිටි උත්තර භේදක කඳුවැටිය (Northern Dividing Range) දක්වා කෙමෙන් නඟී. උත්තර භේදක කඳුවැටිය එක ම තනි කඳුවැටියක් නොව අතරින් පතර විහිදි උස්බිම් කීපයකින් සැදි කඳු මණ්ඩලයකි. මෙම කඳු හා හිම කඳු අතර පහත් භූමිය මේර්ව්ලාක්ත නමින් හැඳින්වෙන විල්ලුවකි. මාම්බෙරාමෝ ගඟෙහි අතු ගංගා වන රවුෆ්ෆේර් හා ඊඩ්න්බ’ග් මෙම පෙදෙස ඔස්සේ උතුරුදිග තැනිතලාව කරා ගලා බසී. හිම කඳුවලට දකුණින් ඉරියන් බරාත් හරහා නාරටියක් මෙන් පිහිටි ඩීගුල්-ෆ්ලයි ගංගාධාරය සාරවත් දියළු තැන්නකි. ඩීගුල් ගඟට බටහිර දෙසින් ද නාසෝ හා ඔරෙන්ජ් කඳුකරයෙන් ගලා බස්නා කුඩා ගංගා කීපයක් ම ඇත. වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපයෙහි ද දකුණු කොටස කුඩා ගංගා සහිත තැන්නක් වුව ද උතුරු කොටස යමහල්කාරක කඳුකරයකි.
ඝර්මකලාපයෙහි පිහිටිය ද භූමියෙහි උස්බව නිසා ඉරියාන් බරාත්හි කඳු පෙදෙස්වල දේශගුණය සෞම්යය. එහෙත් සෙසු පෙදෙස් උෂ්ණය. මැයි සිට ඔක්තෝම්බර් දක්වා ගිනිකොනින් ද නොවැම්බර් සිට අප්රේල් දක්වා වයඹදිගින් ද හමන මෝසම් සුළංවලින් ඒ ඒ දිශාභිමුඛ ප්රදේශයන්ට වර්ෂාව ලැබේ. ඉරියාන් බරාත්හි බොහෝ පෙදෙස්වල සා.වා.ව. 60"කට වැඩිය.
වර්ෂාව බහුල ඝර්මකලාපීය පෙදෙස්හි ස්වාභාවිකව වැඩෙන ශාක ඉරියාන් බරාත්හි වැඩි වශයෙන් ඇත. ජලවහනය අයහපත් පෙදෙස්හි කඩොල් වගුරු දක්නට ලැබේ. මැලේසියානු හා ඕස්ට්රේලියානු ශාක විශේෂ මෙන් ම සත්ව විශේෂ ද මෙහි ඇත.
නිව් ගිනි දූපතේ සෙසු පෙදෙස්හි ඛනිජතෙල්, රත්රන් ආදි ඛනිජ නිධි සොයාගෙන ඇති නමුදු ඉරියාන් බරාත්හි ඛනිජ නිධි දුලබය. වෝගල්කෝප් අර්ධද්වීපයේ වසියාන් ගංගාධාරයෙහි තෘතීයික ගල්අඟුරු නිධි තිබෙන බව හෙළි වී ඇත. 1930 පමණේ දී මක්ලුර් බොක්ක අවට ඛනිජතෙල් ළිං කැණීම ආරම්භ කරනු ලැබීය.
නිව් ගිනි දූපතෙහි සෙසු පෙදෙස්වල මෙන් ඉරියාන් බරාත්හි ද ප්රධාන ජීවනෝපාය පරිභෝග කෘෂිකර්මයයි. අලබතල, එළවළු, කෙසෙල්, දෙල්, පුවක්, දුම් ආදිය මෙහි ගොවිපළවල සුලබ බෝගය. ඌරන් ඇතිකිරීම හා ධීවර කර්මාන්තය ද වැදගත් ආදායම් මාර්ගයෝයි.
ඉරියාන් බරාත්හි අගනුවර කෝටාබාරුය. 1962 දී ඉරියාන් බරාත්හි ජනගහනය 700,000ක් පමණ විය.
(සංස්කරණය: 1970)
