"ජෝසෆ් ඇඩිසන්" හි සංශෝධන අතර වෙනස්කම්
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) |
Senasinghe (කතාබහ | දායකත්ව) |
||
| 1 පේළිය: | 1 පේළිය: | ||
| − | [[ගොනුව:3-60.jpg|150px|right]] | + | [[ගොනුව:3-60.jpg|150px|right]](1672-1719). ඉංග්රීසි ජාතික ගද්ය රචකයෙකි, කිවියෙකි, නාට්ය රචකයෙකි. |
| + | |||
| + | පහළොස් වියෙහි දී ඔක්ස්ෆඩ් විශ්වවිද්යාලයට ඇතුළුව උසස් උපාධි දිනාගත් ඇඩිසන් එහි විශිෂ්ට සම්මාන සාමාජිකත්වයක් ද දැරීය. රටේ දේශපාලන තත්ත්වය පිළිබඳව රචනය කළ කාව්යයන් නිසා ලත් රාජප්රසාදයේ වරමින් යුරෝපයේ රටවල සංචාරය කළ මොහු එම ගමන් ආශ්රිත ප්රබන්ධ කිහිපයක් පළ කළේය. මාල්බරෝ ආදිපාදතුමා බ්ලෙනිම්හි දී ලත් විශිෂ්ට ජයග්රහණය සමරනු සඳහා අනිකකුගේ ඇණවුමෙන් කළ ‘හටන’ (The Campaign) නම් කාව්යය ඔහුට ජනප්රසාදය ගෙන දුන් ප්රථම කෘතිය විය. එහෙත් ඉංග්රීසි සාහිත්යයෙහි අමරණීය නාමයක් ඇඩිසන්ට හිමි වනුයේ සිය හිතමිත්ර රිචඩ් ස්ටීල් නම් ගද්ය රචකයා විසින් පවත්වාගෙන එනු ලැබූ ‘ටැට්ලර්’ පත්රය මගින් ද පසුව තමන්ගේ ම ප්රධානත්වයෙන් ඇරඹුණු ‘ස්පෙක්ටේටර්’ පත්රය මගින් ද ඔහු පළ කළ ලිපි පෙළ කරණ කොටගෙනය. | ||
| + | |||
| + | එවක ‘කෝපිහල්’ (coffee houses) නමින් හැඳින්වුණු විනෝදශාලාවන්හි රැස් වී රටේ දේශපාලන තත්වය, ලෝක ප්රවෘත්ති, දෘශ්යකාව්ය, සාහිත්යය යනාදිය පිළිබඳව සාකච්ඡා පැවැත්වීම එදා එංගලන්තයේ උසස් සමාජ චාරිත්රයක් විය. ‘ටැට්ලර්’ පත්රයේ බොහෝ දුරට ම පළ වූයේ එවැනි කරුණු පිළිබඳව ලන්ඩනයේ නොයෙක් ‘කෝපිහල්වලින්’ ලියා එවන ලද සේ දැක්වුණු රසමුසු ලිපිය. පසුව මිනිසුන්ගේ සාමාන්ය ගතිගුණ, ඇඳුම්පැලඳුම්, සිරිත්විරිත් ආදිය පිළිබඳ උපදේශාත්මක අදහස් ද එහි පළ විය. විග් හෙවත් ලිබරල්වාදී අදහස් නොරිස්සූ ටෝරි හෙවත් කොන්සර්වටිව් පාක්ෂිකයන්ගේ විරෝධය නිසා දෝ විසිමසක් ඇවෑමෙන් පත්රය පළ කිරීම නැවතිණ. | ||
| + | |||
| + | ඉන් දෙමසක් ඇතුළත අරඹා විසිඑක් මසක් කල් දිනපතා පළ කරන ලද ‘ස්පෙක්ටේටර්’ පත්රයේ අරමුණ වූයේ දේශපාලන කරුණු බැහැර ලා “දර්ශනය ඇතුළුගෙයින් හා පොත්ගුලින් ද විදුහලින් හා සරසවියෙන් ද එළියට වඩම්මා එය සමාජශාලාවේ හා රැස්වීම් ශාලාවේත් තේ මේසයේ හා කෝපිහලේත් පදිංචි කරවීම” ය. මෙසේ මෙම පත්රයේ පළ වූ ලිපි සමාජශාලාවක සාමාජිකයන් රැසකගේ ප්රබන්ධ රැසක මුහුණුවර ගත්තේය. ඇඩිසන් මවා පෑ මෙම කල්පිත සාමාජිකයන් අතුරෙහි මූලිකයා වූකලි උගත්, නැණවත්, හාස්යරසය දත් ‘ස්පෙක්ටේටර්’ මහතායි. ඔහු මිත්ර ‘සර් රොජර් ඩි කවලි’ මහලු ගම්බද මහතෙකි. ‘සර් ඇන්ඩ්රෑ ෆ්රීපෝට්’ ලන්ඩනයේ මහා වෙළෙඳ ව්යාපාරික කොට්ඨාසය පිළිබිඹු කරයි. තුටුපහටු සිතැති ‘කැප්ටන් සෙන්ට්රි’ වරක් සෙබළකුව සිටියෙකි. ‘විල් හනිකෝම්’ අලුත් පන්නෙට අඳින පලඳින ජේත්තුකාරයෙකි. ‘ටෙම්ප්ලර්’ කීමෙහි බිණීමෙහි දක්ෂ උගතෙකි. මේ ආදි විවිධ චරිත ආශ්රයෙන් ඇඩිසන් කළ සමාජ විවේචන හාස්ය රසය මුසු වූ ශිෂ්ට සරදමින් හා හිත් නොරිදවන උපහාසයෙන් ද සරල, ඍජු ශෛලියකින් ද යුක්ත වූයෙන් බොහෝ ජනප්රිය විය. “කිසිවකුට තුවාළයක් නොකොට ම මහා සමාජ සංශෝධනයක් කළ” කෙනකු හැටියට මැකෝලේ සාමි විසින් මොහු හඳුන්වන ලදි. සමකාලීන එංගලන්තයේ මහජන මතය හැඩ ගැස්වීමෙහි ලාත් පුවත්පත් කලාව දියුණු කිරීමෙහි ලාත් නවකථාවල චරිත නිරූපණය හැඩගැස්වීමෙහි ලාත් ඇඩිසන්ගේ මේ ප්රබන්ධ මහෝපකාරී විය. | ||
| + | |||
| + | මනා ඉංග්රීසි රචනා ශෛලියක් පතන්නකු ඇඩිසන්ගේ කෘති දිවාරෑ දෙක්හි පරිශීලනය කටයුතු යයි සැමුවෙල් ජොන්සන් කියයි. ඇරිස්ටෝටල්ගේ විවේචන මූලධර්මවලට අනුව මිල්ටන් කිවියාගේ කෘති විවේචනය කරමින් ‘ස්පෙක්ටේටර්’ පත්රයේ ඇඩිසන් පළ කළ ලිපි පෙළ එංගලන්තයේ පමණක් නොව ප්රංසයේ හා ජර්මනියේත් සාහිත්ය විවේචනය කෙරෙහි දිගු කලක් බලපෑවේය. | ||
| + | |||
| + | 1716 දී ධනවත් ආදිපාද දේවියක හා විවාහප්රාප්ත වූ ඇඩිසන් 1719 ජූනි මස 17 වැනි දා පරලෝ සැපත් විය. | ||
| + | |||
| + | (සංස්කරණය: 1970) | ||
| + | |||
| + | [[ප්රවර්ගය: පුද්ගල චරිත-සාහිත්යධරයෝ]] | ||
| + | |||
| + | [[ප්රවර්ගය: ඇ]] | ||
10:30, 5 දෙසැම්බර් 2025 තෙක් සංශෝධනය
පහළොස් වියෙහි දී ඔක්ස්ෆඩ් විශ්වවිද්යාලයට ඇතුළුව උසස් උපාධි දිනාගත් ඇඩිසන් එහි විශිෂ්ට සම්මාන සාමාජිකත්වයක් ද දැරීය. රටේ දේශපාලන තත්ත්වය පිළිබඳව රචනය කළ කාව්යයන් නිසා ලත් රාජප්රසාදයේ වරමින් යුරෝපයේ රටවල සංචාරය කළ මොහු එම ගමන් ආශ්රිත ප්රබන්ධ කිහිපයක් පළ කළේය. මාල්බරෝ ආදිපාදතුමා බ්ලෙනිම්හි දී ලත් විශිෂ්ට ජයග්රහණය සමරනු සඳහා අනිකකුගේ ඇණවුමෙන් කළ ‘හටන’ (The Campaign) නම් කාව්යය ඔහුට ජනප්රසාදය ගෙන දුන් ප්රථම කෘතිය විය. එහෙත් ඉංග්රීසි සාහිත්යයෙහි අමරණීය නාමයක් ඇඩිසන්ට හිමි වනුයේ සිය හිතමිත්ර රිචඩ් ස්ටීල් නම් ගද්ය රචකයා විසින් පවත්වාගෙන එනු ලැබූ ‘ටැට්ලර්’ පත්රය මගින් ද පසුව තමන්ගේ ම ප්රධානත්වයෙන් ඇරඹුණු ‘ස්පෙක්ටේටර්’ පත්රය මගින් ද ඔහු පළ කළ ලිපි පෙළ කරණ කොටගෙනය.
එවක ‘කෝපිහල්’ (coffee houses) නමින් හැඳින්වුණු විනෝදශාලාවන්හි රැස් වී රටේ දේශපාලන තත්වය, ලෝක ප්රවෘත්ති, දෘශ්යකාව්ය, සාහිත්යය යනාදිය පිළිබඳව සාකච්ඡා පැවැත්වීම එදා එංගලන්තයේ උසස් සමාජ චාරිත්රයක් විය. ‘ටැට්ලර්’ පත්රයේ බොහෝ දුරට ම පළ වූයේ එවැනි කරුණු පිළිබඳව ලන්ඩනයේ නොයෙක් ‘කෝපිහල්වලින්’ ලියා එවන ලද සේ දැක්වුණු රසමුසු ලිපිය. පසුව මිනිසුන්ගේ සාමාන්ය ගතිගුණ, ඇඳුම්පැලඳුම්, සිරිත්විරිත් ආදිය පිළිබඳ උපදේශාත්මක අදහස් ද එහි පළ විය. විග් හෙවත් ලිබරල්වාදී අදහස් නොරිස්සූ ටෝරි හෙවත් කොන්සර්වටිව් පාක්ෂිකයන්ගේ විරෝධය නිසා දෝ විසිමසක් ඇවෑමෙන් පත්රය පළ කිරීම නැවතිණ.
ඉන් දෙමසක් ඇතුළත අරඹා විසිඑක් මසක් කල් දිනපතා පළ කරන ලද ‘ස්පෙක්ටේටර්’ පත්රයේ අරමුණ වූයේ දේශපාලන කරුණු බැහැර ලා “දර්ශනය ඇතුළුගෙයින් හා පොත්ගුලින් ද විදුහලින් හා සරසවියෙන් ද එළියට වඩම්මා එය සමාජශාලාවේ හා රැස්වීම් ශාලාවේත් තේ මේසයේ හා කෝපිහලේත් පදිංචි කරවීම” ය. මෙසේ මෙම පත්රයේ පළ වූ ලිපි සමාජශාලාවක සාමාජිකයන් රැසකගේ ප්රබන්ධ රැසක මුහුණුවර ගත්තේය. ඇඩිසන් මවා පෑ මෙම කල්පිත සාමාජිකයන් අතුරෙහි මූලිකයා වූකලි උගත්, නැණවත්, හාස්යරසය දත් ‘ස්පෙක්ටේටර්’ මහතායි. ඔහු මිත්ර ‘සර් රොජර් ඩි කවලි’ මහලු ගම්බද මහතෙකි. ‘සර් ඇන්ඩ්රෑ ෆ්රීපෝට්’ ලන්ඩනයේ මහා වෙළෙඳ ව්යාපාරික කොට්ඨාසය පිළිබිඹු කරයි. තුටුපහටු සිතැති ‘කැප්ටන් සෙන්ට්රි’ වරක් සෙබළකුව සිටියෙකි. ‘විල් හනිකෝම්’ අලුත් පන්නෙට අඳින පලඳින ජේත්තුකාරයෙකි. ‘ටෙම්ප්ලර්’ කීමෙහි බිණීමෙහි දක්ෂ උගතෙකි. මේ ආදි විවිධ චරිත ආශ්රයෙන් ඇඩිසන් කළ සමාජ විවේචන හාස්ය රසය මුසු වූ ශිෂ්ට සරදමින් හා හිත් නොරිදවන උපහාසයෙන් ද සරල, ඍජු ශෛලියකින් ද යුක්ත වූයෙන් බොහෝ ජනප්රිය විය. “කිසිවකුට තුවාළයක් නොකොට ම මහා සමාජ සංශෝධනයක් කළ” කෙනකු හැටියට මැකෝලේ සාමි විසින් මොහු හඳුන්වන ලදි. සමකාලීන එංගලන්තයේ මහජන මතය හැඩ ගැස්වීමෙහි ලාත් පුවත්පත් කලාව දියුණු කිරීමෙහි ලාත් නවකථාවල චරිත නිරූපණය හැඩගැස්වීමෙහි ලාත් ඇඩිසන්ගේ මේ ප්රබන්ධ මහෝපකාරී විය.
මනා ඉංග්රීසි රචනා ශෛලියක් පතන්නකු ඇඩිසන්ගේ කෘති දිවාරෑ දෙක්හි පරිශීලනය කටයුතු යයි සැමුවෙල් ජොන්සන් කියයි. ඇරිස්ටෝටල්ගේ විවේචන මූලධර්මවලට අනුව මිල්ටන් කිවියාගේ කෘති විවේචනය කරමින් ‘ස්පෙක්ටේටර්’ පත්රයේ ඇඩිසන් පළ කළ ලිපි පෙළ එංගලන්තයේ පමණක් නොව ප්රංසයේ හා ජර්මනියේත් සාහිත්ය විවේචනය කෙරෙහි දිගු කලක් බලපෑවේය.
1716 දී ධනවත් ආදිපාද දේවියක හා විවාහප්රාප්ත වූ ඇඩිසන් 1719 ජූනි මස 17 වැනි දා පරලෝ සැපත් විය.
(සංස්කරණය: 1970)
