අකුසල
අකුශලය කර්මපථ වශයෙන් දස වැදෑරුම් වෙයි : පාණාතිපාත, අදින්නාදාන, කාමේසුමිච්ඡාචාර, මුසාවාද, පිසුණාවාච, ඵරැසාවාචා, සම්ඵප්පලාපා, අභිජ්ඣා, ව්‍යාපාද, මිච්ඡාදිට්ඨි යනු මොහුයි. 1. සත්වයා යයි කියන ලද ජීවිතේන්ද්‍රිය නැසීම "පාණාතිපාත" නමි. එනම් වධක චේතනාවයි. පාණාතිපාතය හෙවත් සත්ව ඝාතනය කරන්නේ වධක චේතනාව - මරණ චේතනාව - කරණකොටගෙනය. වධක චේතනාව පාණාතිපාත නමින් හඳුන්වනු ලැබෙන්නේ ඒ නිසාය. 2. අනුන් අයත් නුදුන් දෙය සොර සිතින් ගැනීම "අදින්නාදාන" නම් සොරකම යි. 3. මෙවුන්දම්හි ඒකාන්තයෙන් නින්දිත වූ ලාමක හැසිරීම "කාමේසුමිච්ඡාචාර" නමි. 4. ඇති සැටි වළහා කථාකිරීම හෝ කයින් හැඟැවීම "මුසාවාද" නමි. 5. අනුන්ගේ සිත්හි ප්‍රියබව නැති කරන වචනය "පිසුණාවාචා" නමි. කේළාම් කීම යි. 6. අන්‍යයාගේ මර්මච්ඡේදක වූ ඒකාන්තයෙන් පරුෂ වූ බස "ඵරුසාවාචා" නමි. රළු වචනය යි. 7. නිෂ්ඵල වූ අනර්ථ උපවන තෙපුල "සම්ඵප්පලාප" නමි. 8. අනුන් අයත් දැය තමහට වේවායි සිතන දැඩි ලෝභය "අභිජ්ඣා" නමි. 9. හිතසුව නැති කොට අනුන් වැනැසීමේ සිත "ව්‍යාපාද" නමි. ක්‍රෝධය යි. 10. විපරීත දෘෂ්ටිය "මිච්ඡාදිට්ඨි" නම් වේ. මොවුනතුරෙහි පාණාතිපාතාදි තුන්දෙන කායද්වාරයෙහි ද මුසාවාදාදී සතර වාග් ද්වාරයෙහි ද අභිජ්ඣාදි තුන්දෙන මනෝද්වාරයෙහි ද උපදනාහ. මොවුන්ගේ ලක්ෂණාදිය ද සාවද්‍යඅනවද්‍යතාදි ප්‍රභේද ද අත්ථසාලිනී අටුවාවේ ද්වාරකථායෙහි ද විනයට්ඨ කථාදියෙහි ද විස්තරයෙන් දතයුතුය.
සියලු බෞද්ධ ප්‍රතිපත්ති පුරන්නවුන් විසින් දස අකුසලින් වැළකිය යුතුය. තවද අකුශලයන් අතුරෙහි කය වචනය හිත යන තුන් දොරින් දශප්‍රකාරයෙකින් උපදනාහු දශඅකුශලකර්මපථයෝ යයි කියනු ලැබේ. පඤ්චදුශ්චරිතය, පඤ්චානන්තරීයය, ආර්යෝපවාදය ආදි විශේෂ ප්‍රභේද ඇති නොයෙක් නාමයන්ගෙන් දැක්වෙන අකුශලයෝ ද යට කී දශඅකුශලයෙහි ම සංග්‍රහ වෙති. එහි සතුන් මැරීම, සොරකම් කිරීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම, මුසවා බිණීම, රහමෙර පීම යන මොහු පඤ්ච දුශ්චරිත නම් වෙති. පස්පව් නමුදු මොහු ම ය. මවුන් මැරීම, පියන් මැරීම, රහතුන් නැසීම, බුදුන් ඇඟ ලේ සෙලැවීම, සඟුන් බිඳවීම යන මේ ආනන්තරිය කර්ම නම් වේ. අනතුරු අත්බැව්හි ම විපාක දෙන හෙයින් මේ ආනන්තරිය නම් විය. අකුසල් අතුරෙහි මෙය මහාසාවද්‍යකර්ම නම්වෙයි. මෙයින්යුත් පද්ගලයා කෙතෙක් කුසල් කළ ද නිරය දුකින් නොමිදියැහෙයි. ආනන්තරියකර්මයන් අතුරෙහි දු සංඝ භේදයක් කල්පයක් මැ නිරයෙහි දුක් විඳුනා බලවත් කර්මය ලෙස දක්වන ලද්දේ ය. බුද්ධාදි ආර්‍ය්‍යයනට උපවාද කිරීම (නුගුණ කීම) ආර්යෝපවාද නමි. හෙද ආනන්තරිය වැනි මහාසාවද්‍යකර්මයෙකි. ආර්යයන් ක්ෂමා කැරැවීමෙන් ආයෝපවාදයෙන් මිදියැ හැකි බව එහි ඇති වෙ‍නසෙකි.
(සංස්කරණය:1963)
