අග මුල නැති වැල්
අගමුල නැති වැල්වල කොළ හෝ හරිතප්‍රද (chlorophyll) හෝ නොමැත. මේ ශාකයේ ඉතා හීන් කඳන් බොහෝ අතුවලට බෙදී ධාරක ශාකය වෙළා ගෙන පටලැවී එක ගොඩට වැවේ. මල් තනිව හෝ කුඩා පොකුරු වශයෙන් හෝ තිබේ. මලේ මුකුටය ඝණ්ටාකාර (campanulate)ය. ඵලය වියළි ස්ඵෝටිකාවකි (capsule) ඇට කළු පාටය; කුඩාය.
මේ ශාකයේ ඇට පසෙහි පැළ වේ. පස යටට මුල ඇදී ප්‍රරෝහය (shoot) උඩට පැමිණ සුදුසු ධාරකයක් අල්ලා ගනී. එවිට කඳ ධාරක ශාකය වටේ වෙළෙමින් ධාරක ශාකයේ ප්ලෝයම හා ශෛලම පටකයන්ට කාවදින ශෝෂකයන් (haustoria) වර්ධනය කරයි. අගමුල නැති වැල් මේ ශෝෂකයන්ගේ ආධාරයෙන් කාබනික (organic) ආහාර, ජලය හා ලවණ යන මේවා ධාරක ශාකයෙන් ලබා ගනී. ඒ අතර පරපෝෂිත පැළෑටියේ මුල මැරේ. එවිට පැළෑටිය පස සමඟ කිසි සම්බන්ධතාවක් නොපෙන්වන නිසා පැළෑටියේ අග හෝ මුල සොයා ගැනීමට නුපුළුවන. එබැවින් මේ පැළෑටියට අගමුල නැති වැල් යයි කියනු ලැබේ.
මේ ශාකය කොන්වොල්වුලාසේ (බ.) හෙවත් ගිරිතිල්ල කුලයට අයත්ය. සමහරවිට පරපෝෂිත කසිතා විශේෂවලටත් අගමුල් නැති වැල් යයි කියනු ලැබේ.
ආයුර්වේද මතය: ආකාශවල්ලි නමින් ආයුර්වේදයේ හැඳින්වෙන අගමුල නැති වැල් වනෞෂධයෙකි. මෙහි සියලු ම කොටස් බලකාරකයි. ජ්වරනාශක ගුණයකින් ද යුක්තය. කාමොද්දීපක ඖෂධයක් වශයෙන් ද සලකනු ලැබේ. අගමුල නැති වැල් හෙවත් ආකාශවල්ලි ක්වාථය පක්වාශයෙහි රෝග වැළැක්වීමට උපකාරී වේ. ගණ්ඩමාල රෝගයට ද ප්‍රශස්තයි. අගමුල නැති වැල් සහමුලින් ගෙන කොටා වියළා චූර්ණ කොට තලතෙල් සමඟ යොදා සිඳ ගනු ලබන තෙල හිසකෙස් ගැළවෙන රෝගීන්ගේ හිස ගැල්වීමට ගනු ලැබේ. පිත් රෝග සෙම් රෝග හෘදයාබාධ හා නේත්‍ර රෝග යන මේවාට ද හිතකරය.
(සංස්කරණය:1963)
