වැලිපටන්විල දීපංකර හිමි
පිරුවන් කීපයෙක ආචාර්‍ය්‍යව ගිහි පැවිදි ශිෂ්‍ය සමූහයකට ධර්‍ම ශාස්ත්‍ර ඉගැන්වීමෙන් හා ග්‍රන්ථකරණ, ග්‍රන්ථ සංශෝධන වශයෙන් සිංහල, පාලි, සංස්කෘත යන භාෂාත්‍රයට ම විශිෂ්ට සේවයක් ඉටු කළා වූ ද ශාසනයේ උද්දීප්තිය සඳහා මහඟු සේවයක් කළා වූ ද පණ්ඩිත ජනයාගේ සම්භාවනාවට පාත්‍ර වූ සංඝ පිතෘවරයෙකි. නැගෙනහිර ගිරිවාපත්තුවේ වැලිපටන්විල මැදගොඩ පියසෙහි 1872 දී මේ හිමියෝ උපන්හ. එගම පුලිනතලාරාමාධිපති ව සිටි සරණතිස්ස මහා ස්ථවිරයන්ගෙන් මඳ කලෙක උසස් අධ්‍යාපනයකුත් ලැබුණේ ය. දොඩන්දූවේ සරස්වතී මණ්ඩප පිරුවන් හිමි වූ අලුත්ගම ශ්‍රී සීලක්ඛන්ධ මහනාහිමි (බ.) වෙතින් ඉගෙනීම සම්පූර්‍ණ කරගත් දීපඞකර සාමණේරයන් වහන්සේ ශෛලබිම්බාරාම උදකුකෙඛප සීමාවෙහි දී උපසම්පන්නභාවය ලැබූහ. විචාරබුද්ධියත්, පළාත්වාසීන්ගේ ගෞරවාදරයට පාත්‍ර වී සිටීමත් හේතුකොට ගෙන සරස්වතී මණ්ඩප පිරුවන්හි ආචාර්‍ය්‍ය පදවියක් ද එහිමියනට ලැබුණේ ය. 1915 දී දෙවුන්දර ආරම්භ කළ ගලතුරු මුල පිරුවන්හි අට වසක් උපාචාර්‍ය්‍යව ජීවිතාන්තය සිටියහ. ඉක්බිති ස්වකීය ජන්මභූමියට ආසන්න තංගල්ලේ ගෞතම විද්‍යාලයාධිපති ව ධර්‍මශාස්ත්‍ර දානයෙහි දක්වා යෙදී සිටියහ. දීපංකර හිමියන් නිසා පහළ වූ වියත් පඬිවරයෝ ද කීපදෙනෙක් වෙත්.
සාහිත්‍ය පොෂණයට හේතුවන, සිය පාණ්ඩිත්‍යයේ මහිමය පිළිබිඹු වන වැදගත් ග්‍රන්ථ කීපයක් උන්වහන්සේගේ පරිශ්‍රමයෙන් එළිදැක තිබේ. එළි නොදක්නා ලද ග්‍රන්ථ ගණනක් ද ඇති බව පළ ය. පුවත්පත් සඟරාදියට ලියූ ධර්‍ම ශාස්ත්‍රීය නිබන්ධ ද බොහෝයි. ජිනාලංකාර නම් පාලි පද්‍යයට කළ සන්නය, ජිනාලංකාර වර්‍ණනා ටීකා සංස්කරණය, පරිවාරපාලිය හා ධම්ම පදට්ඨ කථා ප්‍රථම භාගය, මයුර සන්දේශ සන්නය, පාරමී ශතක සන්නය, වෘත්තොදය වර්‍ණනා, සඳැස් ලකුණු වර්‍ණනා සහ සිධාන්ත දීපිකා නම් හිතොපදේශ සන්නය මේ පඬිහිමියන් අතින් සංශෝධිත වී එළි දැක ඇති ග්‍රන්ථ සංඛ්‍යාවෙහි ඇතුළත් වෙයි. මෙයින් ඉතා උසස් කෘත්‍යය වශයෙන් සැලැකෙන්නේ හිතොපදේශ සන්නයයි.
එය පිළිගන්වන ලදින් ප්‍රසන්න වූ කාම්බෝජ රජුගෙන් 'ප්‍රාබට් සොමදිට් ප්‍රාසිසොවත් වොම් චක්‍ර පොන්ස් රොඩි වූ' නමැති පණ්ඩිතාචායඥා උපාධිය සහිත සන්නසක් ද පදක්කමක් ද තවත් පූජ්‍ය වස්තූන් ද පුද වශයෙන් ලත් බව සඳහන් වේ. නෛෂධ කාව්‍ය ව්‍යඛ්‍යාව, සුශ්‍රැත ව්‍යඛ්‍යාව, ශක්ති ශතක වර්‍ණනා, උපදේශරත්නාකර, කව්මිණ රුවන සන්නය, ද්‍රව්‍යගුණ ශතක සන්නය, බෞද්ධොපදේශය, ගාථා දහසකින් බුධචරිතය ප්‍රකාශිත බුධචරිත මකරන්දය, මේ දක්වා ම මුද්‍රණයට නොපැමිණ සිටී. දුර්‍ලභ ග්‍රන්ථයක් වූ ජිනබොධාවලිය ද සංශොධනය කරන ලද්දේ ය. වැලිපටන්විල දීපංකර පණ්ඩිතාචායඥායන් වහන්සේ 1944 දී අපවත් වී වදාළෝ ය.
හිතොපදේශ සන්නය තත්කාල කාම්බෝජ රජුට පිළිගැන්විණි. එහෙත් සංස්කෘත පොතකට සිංහලෙන් කළ සන්නයක් සිංහල නොදත් රජකු පිළිගෙන එහි අගය මිනුමෙහි ඔහු සමත්විණැ'යි කවරෙක් අදහත්ද? මෙහි එන මේ ටයිටලය වැලිපටන්විල හිමියනට පිදුණක් නොවේ. ඒ එරජුගේ සිරි නමයි.
එය එසේ වග හිතොපදේශ සන්නයෙහි පළ වී ඇති කාම්බෝජ රජුගේ පිළිරුවට යටින් ලියැවී ඇති වාක්‍යයෙන් ඔප්පු වේ.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක: 1956)
(සංස්කරණය නොකළ)
