ආශුර්බානිපාල්
(අසුර්බනිපාල්) (ක්‍රි.පූ. 669-626). ඇසිරියානු රාජාවලියෙහි අන්තිම ශ්‍රෙෂ්ඨ ප්‍රජා පාලකයා වූ මොහුගේ රාජ්‍යෝදය තුළ දී ඇසිරියානුහු ලෝකයෙහි ප්‍රබලතම ජාතිය බවට පත් වූහ.
රජ පැමිණි ආශුර්බානිපාල් පළමුවෙන් ම මිසරය යටත් කරගත්තේය. අනතුරුව හේ මන්නා දේශය, ඊලාම් රාජ්‍යය, බැබිලෝනියාව ආදි රටවල් කිහිපයක් යටත් කරගත්තේය. මෙසේ දිග්විජයෙහි යෙදුණු ආශුර්බානිපාල්ගේ අන්තඃපුරයට සෛලීසියා සහ තබල් යන රටවල රජවරු සිය දූවරුන් පරිත්‍යාග කළහ. අරරට්, ලිබියා ආදි රටවලින් අධිරාජයාගේ අනුග්‍රහය අපේක්ෂා කරමින් තානාපතිවරු එවනු ලැබූහ.
එහෙත් රටවල් ආක්‍රමණය කිරීමේ බලවත් සංග්‍රාමවල ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ආශුර්බානිපාල්ගේ ප්‍රබල අධිරාජ්‍යය හදිසියේ ම දුර්වල වන්නට විය. මිසරය ඇසිරියාවට සදහට ම නැතිව ගියේය (ක්‍රි.පූ. 620). බැබිලෝනියාව ද අධිරාජ්‍යයට විරුද්ධව නැඟී සිටියේය. ආශුර්බානිපාල් මිය යනවිට පිරිහෙමින් පැවති ඔහුගේ අධිරාජ්‍යය එයින් තුදුස් අවුරුද්දක් ඇතුළත අතුරුදන් වූයේය. මීඩ්වරුන් සහ බැබිලෝනියන්වරුන් විසින් ඇසිරියාව යටත් කර ගන්නා ලද බැවිනි.
කලාවන්හි ද සාහිත්‍යයෙහි ද මහත් අභිරුචියක් ඇතිව සිටි ආශුර්බානිපාල් ඒවායේ අභ්‍යුදයට අනුබල දුන්නේය. මොහුගේ රාජ්‍යකාලය ඇසිරියානු රාජ්‍යෝදයන් අතර විශිෂ්ටතම රාජ්‍ය යුගය වශයෙන් සලකනු ලැබේ. සිය රාජධානිය වූ නිනවේ නුවර සහ තමාගේ රාජ්‍යයට අයත් අනෙකුත් නගරවල රජු විසින් ඉදි කරවන ලද අලංකාර ගොඩනැඟිලි විය. ඔහුගේ සුප්‍රකට පුස්තකාලයෙහි ඇසිරියානු සහ බැබිලෝනියානු ලියවිලි ඇතුළත් දහස් ගණනක් මැටි පුවරු වූයේය. මෙම මාළිගයෙන් සොයා ගන්නා ලද නටබුන්, ඇසිරියානු සහ බැබිලෝනියානු ඉතිහාසය අතින් වර්තමාන ලෝකයාට ලැබී ඇති අනර්ඝ වස්තූන් ලෙස සලකනු ලැබේ. එම නටබුන් දැනට බ්‍රිතාන්‍ය කෞතුකාගාරයෙහි තැන්පත් කොට තිබේ.
ග්‍රීකයන් 'සාර්ඩනපාලස්' නමින් හඳුන්වනු ලබන්නේ ආශුර්බානිපාල් රාජයා යයි සලකත්.
(සංස්කරණය: 1965)
