අග්නිමිත්‍ර
මොහු වනාහි ශුංග රාජවංශයට අයත් වූ දක්ෂ, ප්‍රතාපවත් පාලකයෙකි. මහාකවි කාලිදාසයන්ගේ මාලවිකාග්නිමිත්‍ර නාට්‍යයෙහි කථානායකයා වූයේ මොහුය. පිරිහෙමින් තිබුණු මෞර්‍ය්‍ය අධිරාජ්‍යය බිඳහෙළා ශුංග රාජවංශය ඇති කළ පුෂ්‍යමිත්‍ර රජ මොහුගේ පියාය. පුෂ්‍යමිත්‍රයන්ගේ අධිරාජ්‍යය පැරණි මෞර්ය අධිරාජ්‍ය‍යේ පාටලීපුත්‍ර අයෝධ්‍යා විදිසා ආදි ප්‍රදේශයන්ගෙන් සමන්විත විය. දිව්‍යාවදානයට හා තාරානාථයන්ට අනුව ජාලන්ධර හා පන්ජාබ්හි සාකල යන ප්‍රදේශ ද ශුංග අධිරාජ්‍යයට අයත් විය. පුෂ්‍යමිත්‍රයන්ගේ ඇවෑමෙන් (ක්‍රි. පූ. 151 දී පමණ) රජ බවට පත් අග්නිමිත්‍රයන්ගේ රාජ්‍යය ද ඉහත සඳහන් ප්‍රදේශයන්ගෙන් සමන්විත වී යැයි සිතිය හැකිය. පාටලී පුත්‍ර නගරය මොහුගේ රාජ්‍යයේ අගනුවර විය.
කාලිදාසයන් මාලවිකාග්නිමිත්‍ර නැමැති නාට්‍යය ලියා ඇත්තේ මොහු ප්‍රධාන නාට්‍ය පාත්‍රයා කොටගෙනය. එහි දැක්වෙන්නේ මොහු බයිම්බික පෙළපතට අයත් වූවකු ලෙසය. එහෙත් මොහු ශුංග වංශිකයකු බව සාමාන්‍යයෙන් පිළිගෙන තිබේ. සිය පියරජුගේ පාලන සමයේ දී මොහු විදිසාහි (වර්තමාන බේස්නගර්) ප්‍රතිරාජයා වශයෙන් සේවය කළේය. ක්‍රි. පූ. 151 පමණ කාලයේ දී පිය රජුගේ ඇවෑමෙන් මොහු රජකමට පත් වී අවුරුදු අටක් පමණ රජ කළ බව පෙනේ. විදිසාහි ප්‍රතිරාජයා වශයෙන් කටයුතු කළ හෙයින් පාලනය පිළිබඳ මනා අත්දැකීමක් මොහුට තිබිණ. මොහු විදිසාහි ප්‍රතිරාජයාව සිටිය දී අසල පිහිටි විදර්භ රාජධානිය පරාජය කොට ශුංග ආධිපත්‍යය පිළිගැනීමට සැලැස්වීය. මෙකල ශුංග බලය නර්මදා නදියෙන් දකුණු දිග ප්‍රදේශය තෙක් පැතිරිණ. මාලවිකාග්නිමිත්‍රයෙහි දැක්වෙන පරිදි විදර්භ රාජ්‍යය හා සටන් කිරීමට අග්නිමිත්‍රයන් පෙලඹුණේ තමා හා සරණ ගිවිස ගෙන සිටි මාලවිකාවන්ගේ සොහොයුරු වූ මාධවසේන විදර්භ රජු විසින් අල්ලා සිර කර තබන ලද හෙයිනි. සින්ධු නදී ප්‍රදේශයේ දී යවනයන් පරාජය කළ වසුමිත්‍ර අග්නිමිත්‍රගේ පුත්‍රයාය.
අග්නිමිත්‍ර යන නම ඇත්තාවූ, ක්‍රි. පූ. දෙවැනි ශතවර්ෂයට අයත් තඹ කාසි ගණනාවක් රෝහිල් ඛාන්ද් ප්‍රදේශයේ තිබී සොයාගෙන තිබේ. ඒවා නිකුත් කරන ලද්දේ මෙම අග්නිමිත්‍රයන් විසින් යයි ඇතැමෙක් සිතත්.
(සංස්කරණය:1963)
