අනිත්ත
[රිනකන්තුස් නසුටුස්-Rhinacanthus nasutus (L.) Kuntze]. අකන්තාසේ කුලයට අයත් ශාකයෙකි. ලංකාව, ඉන්දියාව, මලයාව, ජාවා, මැඩගස්කරය සහ නිවර්තන අප්‍රිකාව යනාදි ප්‍රදේශවල මේ ශාකය වැවේ.
අනිත්ත අඩි 4 ක් පමණ උසට වැඩෙන කුඩා පඳුරකි. කොළ තරමක් ලංසාකාරය; අඟල් 4 ක් පමණ දිගය. මල් හටගැනෙනුයේ සාමාන්‍යයෙන් තනි තනිවය. ඇතැම්විට මල් දෙකක් හෝ තුනක් එක් ව තිබේ. නිපත්‍රිකා (bracteoles), නිපත්‍ර (bracts) හා මණිපත්‍ර (sepals) ග්‍රන්ථි සහිත වූ බූවකින් යුක්තය. මුකුටය (corolla) සුදුය; ද්වි-ඕෂ්ඨි (bilabiate) ය. පිටත බූ සහිතය. කීලය (style) ද බූ සහිතය. ඵලය ස්ඵෝටිකාවකි (capsule); අඟල් ¾ක් පමණ දිගය; උල්ය; විල්ලුද වැනි බූවකින් යුක්තය.
ආයුර්වේද මතය: කිටීභ හෙවත් කඩුවේගන් රෝගයට ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධයක් වශයෙන් මේ ශාකය සලකනු ලැබේ.
අනිත්ත සර්පවිෂ නාශකය. කල්ගිය හොරි, දද, පණු කැවිලි, කඩුවේගන්, සුදුකබර ආදි චර්ම රෝග හා රක්තදෝෂ පහකිරීම සඳහා යොදනු ලැබේ. යුනානි වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි මෙය පණු කැවිලිවලට ද, උඳුගොව්වන් කෑමට හා චර්ම රෝගයන්ට ද හිතකර ඖෂධයක් වශයෙන් දැක්වේ. සින්ධ් ප්‍රදේශවාසීහු කාමෝද්දීපක ඖෂධයක් වශයෙන් මෙය භාවිත කරති. චර්මරෝග හා ඉදිමුම් සුවකිරීම සඳහා මැඩගස්කර් ප්‍රදේශවාසීහු මෙය යොදති.
(සංස්කරණය:1963)
