අන්දර
නමින් දන්නා ශාක කීපයක් ලංකාවෙහි වැවේ. මෙරට වියළි ප්‍රදේශවල කටුළැහැප් සහිත කැළෑවල ඩික්‍රොස්ටකිස් සිනෙරෙයා (Dichrostachys cinerea) නමැති අන්දර විශේෂය බහුලය. ඉන්දියාව, ජාවා දූපත් හා උතුරු ඕස්ට්‍රේලියාව ආදි රටවල ද මේ ශාකය දක්නට ලැබේ.
බොහෝ අතු සහිත විශාල පඳුරක් හෝ කුඩා ගසක් ලෙස වැවෙන ඩික්‍රොස්ටකිස් සිනෙරෙයා නම් අන්දර විශේෂය ලෙගුමිනාසේ කුලයේ මිමොසොයිඩෙ උපකුලයට අයත්ය. මේ ශාකයෙහි කඳ බොහෝවිට ගැට සහිතය. බොහෝ වූ කුඩා අතු කෙළවර වන්නේ කටුවලිනි. කොළ ද්විපක්ෂවත්ය; කුඩා චර්මල පත්‍රිකා සහිතය. පාතට නැමෙන ශූවල කුඩා මල් බොහෝ ගණනක් තිබේ. සමහර මල් විඵලය, දම් පාටය. සඵල මල් කහ පාටය. එබැවින් ශූකිය විවිධ වර්ණවලින් යුක්තය. අඟල් දෙකක් හෝ තුනක් දිග ඇති ඵලය නොපැළෙන වියළි සිනිඳු රනිලයකි. ඇට ගණන සාමාන්‍යයෙන් හයේ සිට දහය දක්වායි. මල් වැටවල් වශයෙන් වවනු ලබන පිතෙසොලෝබියුම් ඩුල්කෙ නමැති ඇමෙරිකානු ශාකයක් ද අන්දර නමින් ලංකාවෙහි හැඳින්වේ. එය ද මිමොසොයිඩෙ උපකුලයට අයත් කටු සහිත කුඩා ගසකි. විශාල ගස් වශයෙන් වැවෙන මහ අන්දර (බ.) නම් විශේෂයක් ද ලංකාවෙහි තිබේ.
අන්දර ගසේ කෝටුවලට ලාක්ෂා කෘමියා හොඳින් වැඩේ.
ආයුර්වේද මතය: අන්දර (ඩික්‍රොස්ටකිස් සිනෙරෙයා) මුල උෂ්ණය, තික්තය, බඩගිනි වඩයි, මලබද්ධය ඇති කරයි. අන්දර ජ්වරනාශක ඖෂධයකි. එහි කොළ සහ පොතු සර්ප විෂ නසයි. ඇසේ රුදාවට අන්දර දලු අඹරා ගානු ලැබේ. අන්දර මුල් වකුගඩු රෝගවලට ද මූත්‍රාශ්මරී රෝගයට ද රක්ත වාතයට ද යෝනියේ සහ ගර්භාෂයේ රෝගවලට ද හිතය. ශරවීරතරු සහ දීර්ඝමූලා යන නම්වලින් හැඳින්වෙන්නේ අන්දර විශේෂයකි.
(සංස්කරණය:1963)
