ඩැමොයින්
(Des Moines). ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ අයෝවා රාජ්‍යයේ අගනගරයයි. එම රාජ්‍යයයේ දකුණු මධ්‍යම කොටසේ පෝලික් කවුන්ටි ආසනය ද ඩැමොයින් ය. ඩැමොයින් පිහිටියේ ඉරිගු පටියේ මධ්‍යම කොටසේ ය. බටහිර ඩැමොයින්, උර්බුන්ඩේල් සහ ජලසන්ට් හිල් යන ප්‍රදේශ ඇතුළත් නාගරික නාභිය එයයි. ඩැමොයින් යන නමේ සම්භවය පිළිබඳ මත දෙකකි. මොයින්ගනා ගංගාවට ඉන්දියානුවන් දී ඇති නාමය ප්‍රංශ බසින් එන ඩොමුවයින් යන පදය ඇසුරෙන් ඩැමොයින් සෑදුනු බව එක් මතයකි. එසේ නැතහොත් ඩ මොයන් යන ප්‍රංශ පදයේ නිරුක්ති වූවක් ද විය හැකි ය. ඩර් මොයන්වල 'මැද' යන අර්ථය වනුයේ මිසුරි සහ මිසිසිපි ගංගා දෙක මැදින් යන්නයි.
1858දී අයෝවා රාජ්‍යයේ අගනගරය අයෝවා සිටී යන ස්ථානයෙන් ඉවත් කර ඩැමොයින් අගනුවර වූ පසු එහි වර්ධනය ඇති විය. ඩැමොයින් කොටුව 1843දී පිහිටුවන ලද්දේ රැකෝන් සහ ඩෙ මුවයින් යන ගංගා දෙක සම්බන්ධ වන ස්ථානයේ දී ය. ඒ පිහිටුවීමට එක් හේතුවක් වූයේ එහි දේශීය ඉන්දියන්වරුන්ගේ අයිතිවාසිකම් රැක ගැනීම උදෙසා ය. නැගෙනහිර ඩැමොයින් සංවර්ධනය වී 1856 දී ඩැමොයින් කොටුව සමඟ ඒකාබද්ධ වී වර්තමාන නගරය බිහි විය. 1857දී අයෝවා සිටීවල පිහිටි අයෝවා රාජ්‍යයේ අගනගරය ඩැමොයින් නගරයට ගෙනගිය පසු එහි වර්ධනය ස්ථාපිත විය. එහි අක්කර 80ක හෙවත් හෙක්ටයාර 32ක විහිදෙන උද්‍යානයක, අගනගරයක (1871- 1896) සම්භාව්‍යය රෝමානු ශෛලිය අනුව පිහිටා තිබේ.
1910 සිට 1920 දක්වා කාලය තුළ ප්‍රදේශයේ පිහිටි ගල් අඟුරු නිධි දියුණු කිරීමෙන් ඩැමොයින් නගරය වර්ධනයක් ඇති විය. අයෝවා ප්‍රාන්ත රාජ්‍යයේ විශාලතම නගරයක් වූ ඩැමොයින් ප්‍රවාහන පද්ධතියක නාභිය වශයෙන් දියුණු විය. එහි ප්‍රධාන රක්ෂණ සමාගම්, තොග හා සිල්ලර වෙළෙඳාම පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානයක් ද විය. නගරයේ දියුණු වී ඇති කර්මාන්ත වනුයේ කෘෂිකාර්මික උපකරණ හා රජයේ මුද්‍රණ කටයුතු ය.
1896 දී ඩැමොයින්වල ග්රෑන්ඩ් විව් කොලීජිය ද 1881 දී ඩ්රේක් විශ්ව විද්‍යාලය ද 1898 දී ඔස්ටියෝපති වෛද්‍ය හා ශල්‍යකර්ම පිළිබඳ කොලීජිය ද පිහිටුවන ලදී. එහි ඇති අනෙක් සංස්කෘතික මධ්‍යස්ථාන නම් අයෝවා රාජ්‍ය පොළ භූමිය, කෘෂිකර්මය පිළිබඳ අයෝවා කෞතුකාගාරයයි. අර්ලැන්ඩේල්හි පිහිටි 'ලිවින් හිස්ට්රි' ගොවිපලෙහි 1840 වර්ෂයේ ඇති වූ පුරෝගාමී ගොවිපොළ ද 1900 අශ්ව ගොවිපළ ද නූතන ගොවිපළක් ද විදහා පෙන්වයි. 1980 දී එහි ජනසංඛ්‍යාව 191,003ක් විය.
(කර්තෘ: ජේ. පින්නගොඩ)
(සංස්කරණය නොකළ)
