දෙතිස් කුණප වරුණ
කායානුපස්සනා සතිපඨනයෙහි එක් පුරුකක් වූ ද්වතිංසාකාරයෙහි කෙස් - ලොම් ආදී දෙතිස් කුණපයන් විස්තර කළ පිළිකුල් සන්නය සිංහල බෞද්ධයන් අතර ඉතා ප්‍රකට ය. සන්න පාඩම් කොට සිත්හි දැරීම දුෂ්කර හෙයින් එය සිවුපදයෙන් දක්වාලීම මැනවැයි කවියා තුළ උපන් අදහස මේ කව ලිවීමට හේතු විය.
මේ ග්‍රන්ථය රචනා කරන ලද්දේ උඩුමල්වත්තේ කළුවා නමැති කවියකු විසිනි. උඩුමල්වත්තේ කිවිඳා ජීවත් වූ කාලය හෝ මෙය රචනා කළ කාලය ගැන කිසි සටහනක් නැත ද, රචනා විලාසය වාක්සම්ප්‍රදාය ආදිය අනුව මහනුවර සමයෙහි ලියැවුණු කාව්‍යයක් බව ඉඳුරා කිව හැකි ය. කළුවාගේ දෙතිස් කුණපවරුණ එක ම ග්‍රන්ථයෙහි පරිච්ඡේද දෙකක් වශයෙන් ද වෙන වෙන ම ග්‍රන්ථ දෙකක් වශයෙන් ද ගිණිය හැකි කාණ්ඩ දෙකකින් යුක්ත ය. එහි පළමුවන කොටස අටළොස් : 18: මත් පද්‍ය දෙතිසකින් පිළිකුල් සන්නයෙහි එන විස්තරය අළලා දෙතිස් කුණප වර්‍ණනා කරන ලද්දේ ය. අනතුරුව කවි පසළොසකින් අනිත්‍යාදි ධර්‍මස්වරූප දක්වා අවසානයෙහි දෙකවියෙන් කවියාගේ නම - ගම පවසා නිගමනය කළේ ය. නිගමනය මෙහි දැක් වූ සැටියෙන් ග්‍රන්ථය අවසාන වූ බවක් ද පෙනේ. මේ පද්‍යය මුළුල්ල ම සාන්ද්‍රෂ්ටක යමකයෙන් බැඳුණේ ය. අර්ත ව්‍යක්ත්‍යයෙන් හා මාධූර්‍ය්‍ය ගුණයෙන් ද අනූන විය. තැනින් තැන යෙදුණු උපමා හේතු කොට ගෙන කාව්‍යය වඩාලාත් රස එළවයි. පිළිකුල් සන්නය හා සතිපඨාන සූත්‍ර නිදානය ඇසුරු කොට කාව්‍යය රචනා කළ උඩුමල්වත්තේ කිවිඳාට ද එකල රටේ පැවැති ශාස්ත්‍ර පරිහාණියට මුහුණ පාන්නට නොවී නම් මේ කෘතියෙහි අගය අතිශයින් වැඩි විය හැකි ය.
දෙතිස් කුණප සින්දුව : උඩුමල් වත්තේ කළුවා ගේ අනිත් කෘතියක් සැටියට හෝ මේ ග්‍රන්ථයෙහි ම දෙවැනි කොටස හැටියට හෝ පෙනෙන මේ රචනාව අතිශයින් චමත්කාරජනකය. මෙහි පi සූවිස්ස උතුසඳසෙහි වසත්, විරිතින් බැඳුනු සිවුපද දොළසක් හා ඒ පiයන් අතරින් අතරට වැටුණු ඌනපාද විරිතින් බැඳුණු සිවුපද දොළසක් ද වෙයි. දෙතිස් කුණපයන් හා සිරුරෙහි අනිත්‍යභාවය ද ඇරපාන මේ නිබන්ධය මධුර වූ වෘත්තයෙන් හා කෝමලපදයෙන් ද යුක්ත ය.
පන්තේරු උඩැක්කි ආදී උඩරට කලාකරුවන් ගේ වාදනය සමඟ යෙදුණු විට රසවතුන්ට පවා මෙයින් ලැබිය හැකි ආස්වාදය මහත් වෙයි. මීයෙහි ගලා වළඳවන කුළු බෙහෙදක් සෙයින් විනෝදයත් සමඟ ම විරාගයට ද උපදෙස් දෙන මේ නිබන්ධය අවිශේෂයෙන් සියලු දෙනාට ම පත්‍ය වන්නේ ය. මුගලන් රජුගේ ධර්‍ම කාව්‍යයන්ට ඉඟි පාන කළුවා කිවිඳා ගේ මේ කාව්‍යයෙහි අගය පමණ කළ නොහැකි බව වැටහෙනුයේ මිනිස් සිත අනුරාගයෙන් කුල්මත් කරන නෘත්‍යාදි කලා විෂයෙහි පවා දහම් සේයාව ඇදී යන සේ මෙය පිළියෙල වී ඇති සැටි සිතන විටය. සිංහල ජාතික සංස්කෘතික ගැන උනන්දු වන සත්පුරුෂයන් ගේ විචාරාක්ෂිය මෙවැනි රචනාවන් දෙසට ද යොමුවිය යුතුය.
(කර්තෘ: ලබුගම ලංකානන්ද හිමි: 1956)
(සංස්කරණය නොකළ)
