අවදානකල්පලතාපල්ලව
මහායානිකයන්ගේ මහඟු පද්‍යග්‍රන්ථයක් වූ මෙය බෝධිසත්ත්ව චරිත කථා ගැබ් කොට රචිතය. මහායානයෙහි දැක්වෙන පාරමිතා සයට නිදසුන් වශයෙන් මේ කථා තෝරා ගෙන තිබේ. මෙහි එන ඇතැම් කථා පාලි ජාතක අටුවායෙහි ද දක්නා ලැබේ. කථා වස්තූන්හි එන ඇතැම් විස්තර මහායාන පොත්වලට නොසැසඳේ යැයි කියා සමහර ටිබැට් තෙරවරු මෙම ග්‍රන්ථය නොපිළිගනිති. එහෙත් භක්ති රසයෙනුත් ශාන්ති රසයෙනුත් පරිපුෂ්ට වූ, කියවන්නාහු මනෝමය ගමනින් අමුතු ම ශාන්ත පුණ්‍ය පරිසරයකට පමුණුවන, ව්‍යක්ත අවවාද අනුශාසනයෙන් පොහොසත් මේ ග්‍රන්ථය අතිප්‍රශස්ත කෘතියකි. මෙය මුලින් ම සොයා සකස් කොට මුද්‍රණය කැරැ වූ සරත්චන්ද්‍රදාස් පඬිහුගේ ම වචනවලින් කියතොත් “ධර්ම චර්යායෙහි සිත් පුබුදුවන ගුණයෙනුත් බෝසතාණන්ගේ උසස් ගුණ මතු කොට විදහා දැක්වීමේ ශක්තියෙනුත් මෙය සංස්කෘත සාහිත්‍යයේ අන් සියලු ග්‍රන්ථ පරදවා සිටී.”
මෙහි කර්තෘ කාශ්මීර රටැ වුසූ ක්ෂේමේන්ද්‍ර (බ.) නම් පඬිවරයෙකි. පොතේ මුල ම දැක්වෙන විස්තරයෙන් ඔහු ශාක්‍ය වංශිකයකු බව පෙනේ. මන්ත්‍රී පරම්පරාවකට අයත් හෙතෙම ප්‍රකාශේන්ද්‍ර නම් මහ පඬිවරයක්හුගේ පුතෙකි. මොහු සිටි කාලය නිශ්චය කොට නොකිය හැකිය. සිල්වන් ලේවි, බියුලර් ආදි ගත්කරුවන් බැසගත් නිගමනය පරිදි මේ පඬිහු වුසූ කාලය ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් එකොළොස් වන සියවසට ඇතුළත් වේ. එසමයෙහි කාශ්මීරයෙහි අනන්තදේව රජ රජය කැරැවීය.
අවදානකල්පලතාපල්ලවයෙහි එන කථා අතුරෙන් පළමු කථා 107 ක්ෂේමේන්ද්‍ර පඬිහුගේ ම රචනාය. 108 වැන්න ඔහු පුත් සෝමේන්ද්‍රයන්ගේ රචනාවෙකි. කථාසරිත්සාගරයේ කර්තෘ වූ සෝමදේවභට්ට පඬිතුමා නම් මේ සෝමේන්ද්‍ර ම යැයි සිල්වන් ලේවි ආදීන්ගේ මතය විය. එහෙත් කථාසරිත් සාගරයෙහිත් අවදාන කල්පලතාපල්ලවයෙහිත් එන ජිමූතවාහන චරිත දෙකේ වෙනස ගැන සලකා බලන විට දෙදෙනෙක් ම යැයි හැඟේ.
මෙහි භාෂාව බොහෝ සෙයින් පාණිනීය සංස්කෘතයට අනුකූල වුව ද බොහෝ තැන එය ඉක්මැ “ගාථාසංස්කෘතයට” (බෞද්ධ සංස්කෘතියට) නැඹුරුව ගිය සේ පෙනේ.
සාමාන්‍යයෙන් අවදාන කල්පලතා'යි ව්‍යවහාර වුව ද මෙහි සම්පුර්ණ නම් බෝධිසත්ත්වාවදාන කල්පලතාපල්ලව යනුයි.
(කර්තෘ: බළන්ගොඩ ආනන්ද මෛත්‍රෙය ස්ථවිර)
(සංස්කරණය: 1965)
