ජිනවංසදීපය
ජිනවංසදීපය-. මොරටුවේ ආභිධම්මික මේධානන්ද නම් හිමිවරයකු විසින් ලියන ලදුව 1917 දී මුද්‍රණයෙන් පළ කරනු ලැබූ පාලි මහාකාව්‍ය ග‍්‍රන්ථයකි. කතුවරයා ජිනවංසදීපය ප‍්‍රබන්ධ ශිරෝමණී යන අපර නාමයකින් ද හඳුන්වා ඇත. පාලි බසින් මෙරටෙහි ලියා ඇති පතපොත පිළිබඳ තොරතුරු හා මේ කෘතිය ලිවීම සඳහා තමන් පෙළඹී ගිය කරුණු හෙළි කරමින් සමකාලීන ශාසනික තොරතුරු දැක්වෙන හැඳින්වීමක් පොතට ඇතුළත් කර තිබේ.
සර්ග තිහකින් යුතු මෙම කෘතියෙහි ගාථා 2,000ක් ඇතුළත් වෙයි. මෙය ලියා ඇත්තේ ගෞතම බුද්ධචරිතය විෂය කොට ගැනීමෙනි. ඒ විෂය පිළිබඳව ලියැවී ඇති විශාල ම පාලි පද්‍ය කාව්‍යය මෙයයි. මුල් සර්ග පහෙන් සුමේධ කතා පුවතෙන් ඇරඹෙන විවරණ කථා හා ඇතැම් ජාතක කථා දැක්වෙයි. බුද්ධචරිතයට අයත් කථාව පටන් ගනු ලබන්නේ හය වන සර්ගයෙනි. බුදුසිරිත දැක්වෙන අනෙක් කාව්‍යයන්ට වඩා පරිපූර්ණතාවක් මෙහි දක්නට ලැබෙන බව කිව යුතු ය. නව අරහාදි බුදු ගුණ විස්තර කිරීමේ දී එක එක ගුණය සඳහා සර්ගය බැගින් යොදාගෙන ඇත. තිස්වන පරිච්ෙඡ්දයෙහි බුදු සිරුර පිළිබඳ ආදාහන පූජාවත්, ධාතු පූජා, ධාතු අරගල හා ධාතු පරිනිර්වාණයත් විස්තර වෙයි.
සංස්කෘතයෙහි එන පද්‍යචූඩාමණිය, බුද්ධ චරිතය වැනි බුද්ධ චරිතය විෂය කොටගත් මහාකාව්‍යයක් පාලි භාෂාවෙන් ලිවීම කතුහිමියන්ගේ මහත් අභිලාෂය විය. වස්තු විෂයයට මෙන් ම බෞද්ධ භික්ෂුවකගේ කාරියට ද තරම් නොවන හෙයින් මධුපාන හා රති ක‍්‍රීඩා වර්ණනා බැහැර කොට මහා කාව්‍ය සම්ප‍්‍රදාය සඳහා අදාළ වන අංග නිසි පරිදි ඇතුළත් කිරීමට පරිශ‍්‍රමයක් ගෙන ඇත. පසු කාලයෙහි සංස්කෘත කාව්‍යයන්හි ප‍්‍රියත්වයට පත් දුෂ්කර බන්ධන, ශ්ලේෂ බන්ධන විශේෂ ආදිය ඇතුළත් කිරීමෙහි ද මහත් සැලකිල්ලක් දක්වා තිබේ. සංස්කෘත මහාකාව්‍ය සම්ප‍්‍රදාය ගුරු කොට ගැනීමෙන් ඒ පිළිබඳ ප‍්‍රවීණත්වය දැක්වීමෙහි කතුවරයා බෙහෙවින් සමත් ව ඇති බව කිය යුතු ය.
කාව්‍යය සඳහා වචන මාලාව සකසා ගැනීමේ දී සංස්කෘත භාෂාවෙන් මහත් සේ පිටුවහල ලද බව පැහැදිලි ය. සංස්කෘත කවීන්ගේ කාව්‍ය සංකල්පනා හා පද්‍ය ආකෘති අනුකරණයෙහි කතුවරයා බලවත් කැමැත්තක් දක්වා ඇති බව පෙනේ. පැරණි සංස්කෘත කවීන්ගේ කවියෙහි නව්‍ය පාලි මුහුණුවර මේ කාව්‍යයෙහි මැනවින් දක්නට ලැබෙයි. පූර්විකාවක් වශයෙන් මුලට යොදා ඇති ගුණානුස්මරණය සංස්කෘත ශ්ලෝක දහයකින් ලිවීමෙන් කවියා සංස්කෘත භාෂාව කෙරෙහි දක්වන මහත් අභිරුචිය පැහැදිලි වෙයි. ජිනචරිතය වැනි පාලි බුද්ධ චරිත කාව්‍යයකට වඩා මෙහි අර්ථාවබෝධය පිණිස කතු හිමියන් විසින් ම ලියන ලද සන්නය මගින් පිටුවහලක් ලැබෙන බව කිව යුතු ය.
හර්බට් පතිරණ
