අගහස්
සස්‍යයකින් හෙවත් අස්වැන්නකින් වෙන් කරනු ලබන ප්‍රථම භාගය අග්‍රසස්‍ය නමි. ඊට අගහස් හෝ අගස් යී ද ව්‍යවහාරයි. (අක්යාළ ද බලනු.) ඒ ප්‍රථම භාගය සාමාන්‍යයෙන් වෙන් කරනු ලබන්නේ දෙවියන්, මහණ බමුණන්, කුල දෙටුවන්, සිල්වතුන් වෙනුවෙනි. මෙසේ අස්වැන්නකින් පළමුකොට පිස අනුභව කරන්නා වූ හෝ දානමුඛයෙහි දෙනු ලබන්නා වූ හෝ බත අගස්බත යී ද එසේ දෙනු ලබන දන් අගස්දන් යී ද කියනු ලැබේ. අලුත් අස්වැන්නකින් මංගල ආහාර පිළියෙල කොට අනුභව කිරීම හෝ පූජා පැවැත්වීම ලෝකයේ නොයෙක් රටවල කෘෂි ජනයා අතර පවත්නා සිරිතකි (අලුත් සහල් මංගල්‍යය බ.).
කිසි විටෙක අගහස් බත යනු අලුත් අස්වැන්නකින් හාපුරා පිළියෙල කළ බතක් ම නොව අග්‍රසස්‍යයක් නිමිත්තෙන් වී ගොවිතැනේ නොයෙක් අවස්ථාවන්හි දී දෙනු ලබන මංගල බතක් ය යන අරුතෙහි ද ව්‍යවහාර වූ බව සද්ධර්මරත්නාවලියේ අගසවුවතෙහි එන ඒ ගොයම් නොදන තෙක් දුටු සතුටේ අගහස් බතක් දුන්හ. දන දවසුත් බතක් දන් දුන්හ. උස්පිඬි කරන දවසුත් දනක් දුන්හ. කඳු කරන දාත් දනක් දුන්හ. කළ විටි ලන දාත් දනක් දුන්හ. වී මිරිකා රාසි කරන දාත් දනක් දුන්හ. අටුවේ ලන දාත් දනක් දුන්හයි නව වාරයෙක නව අගහස් බතක් දුන්හ" යන පාඨයෙන් පෙනේ.
අස්වැන්නකින් අන්‍ය වූ යම්කිසි පලදාවකින් හෝ පරිභෝග වස්තුවකින් හෝ දෙවියන් නමින් වෙන්කරනු ලබන්නා වූ හෝ බුත්ති විඳිනු ලබන්නා වූ හෝ ප්‍රථම භාගය හෙවත් නෑඹුල් ඵල ද අගහස් නොහොත් අගස් යන ශබ්දයාගේ අර්ථයක් වශයෙන් උපචාරයෙන් ව්‍යවහාර වූ බව සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථයන්හි දක්නා අගස්පල", ජීවිතයෙහි අගහස් රසය" යනාදි ප්‍රයෝගයන්ගෙන් ඔප්පු වේ. අග්‍රසස්‍යයක් වේවා, නෑඹුල් ඵලයක් වේවා, ඉහත සඳහන් කළ පරිදි සිල්වතුන්ට පිදීමේ චාරිත්‍රයක් පැවති බවට යානි තානි නවසස්සානි නවඵලා තානි පඨමං සීලවන්තෙසු පතිට්ඨාපෙති" යන කාලදාන සූත්‍ර පාඨය සාක්ෂි දරයි.
(සංස්කරණය:1963)
