අග්නිමානය (Pyrometer)
කාර්මික ඌෂ්මකයන්හි පවත්නා උෂ්ණත්ව වැනි අධික උෂ්ණත්ව මැනීම පිණිස යොදන උපකරණයකි. නිදසුන් වශයෙන් එයින් වර්ග තුනක් මෙහි ලා විස්තර කරනු ලැබේ. (1) තාප විද්‍යුත් (thermoelectric) හෙවත් තාප විද්‍යුත් යුග්ම (thermocouple) අග්නි මානය (2) ප්‍රකාශ (optlcal) අග්නිමානය හා (3) විකිරණ (radiation) අග්නිමානයයි. සිවුවැනිව සඳහන් කළ යුතු වූ ප්‍රතිරෝධ (resistance) අග්නිමානය අධික උෂ්ණත්වය උපදවන කාර්මික වැඩ කටයුතුවල දී සාමාන්‍යයෙන් පාව්චිචි නොකෙර්.
තාප විද්‍යුත් යුග්ම අග්නිමානය අධික උෂ්ණත්ව යන් මැනීමට ඉතා යෝග්‍ය උපකරණයකි. රුපයේ පෙන්වා ඇති ස්විච්චියේ උපකාරයෙන් තාප විද්‍යුත් යුග්ම (බ.) කිහිපයක් මිලිවෝල්ට් 50 සිට 70 දක්වා විශාලතවයක් ඇති විද්‍යුත් ගාමක බල (E.M.F) මනින ගැල්වනොමීටරයකට මාරුවෙන් මාරුවට සම්බන්ධ කළ හැකිය. තාප විද්‍යුත් යුග්මය සියුම් දෙයකි. එබැවින් එය ආරක්ෂක නළයක බහා ආවරණය කර තිබේ.
ප්‍රකාශ අග්නිමානය නිර්මාණය අතින් සරලය. මෙය පාවිච්චි කරනු ලබන්නේ උෂ්ණ වස්තුවකින් විමෝචනය කෙරෙන යම්කිසි වර්ණයක විකිරණයේ ඇති වෙනත් වස්තුවකින් විමෝචනය කෙරෙන එම වර්ණයේ ම විකිරණයේ තීව්‍රතාව හා සසඳා බැලිමෙනි. ප්‍රකාශ අග්නිමානවලට වර්ණාවලී (spectral) අග්නිමාන යයි ද කියනු ලැබේ. මේවා භාවිත කරන්නේ කිසියම් තරංග ආයාමයක (wave length) විකිරණ සම්බන්ධයෙන් පමණකි.
එක්තරා ප්‍රකාශ අග්නිමානයකින් උෂ්ණත්වය මනිනු ලබන්නේ එම අග්නිමාන නළයේ තබා විද්‍යුත් ධාරාවකින් රත් කළ සූත්‍රිකාවකින් නිකුත් වන විකිරණය, උෂ්ණත්වය මනින්නට වුවමනා තාපදීප්ත (incandescent) වස්තුවෙන් නිකුත් වන විකිරණය සමග සසඳා බැලීමෙනි. ඇසත් උෂ්ණ වස්තුවත් අතර රතු වීදුරුවක් තැබූවිට ඇස කරා පැමිණෙන්නේ ඒකවර්ණ (monochromatic) ආලෝකයයි. සූත්‍රිකාවෙන් සිදුවන විමෝචනයේ තීවත්‍රාව සහ ආලෝක උත්පත්ති ස්ථානයෙහි විමෝචනයේ තීවත්‍රාව හරියට ම සමාන වනතුරු සූත්‍රිකාවට යන විද්‍යුත් ධාරාව ධාරානියාමකයක් (rheostat) මගින් අඩු වැඩි කරනු ලැබේ. වස්තුවේ උෂ්ණත්වය සූත්‍රිකාවේ උෂ්ණත්වයට වැඩි නම් එම සූත්‍රිකාව කළුපාටට ද අඩු නම් සුදට ද පෙනේ. මේ උෂ්ණත්ව දෙක එක සමාන වූ විට සූත්‍රිකාව නොපෙනී යයි. සූත්‍රිකාව තිබෙන පරිපථයේ මේ අවස්ථාවේ දී ඇති විද්‍යුත් ධාරාව මැනීමට ඉතා සියුම් ඇමීටරයක් (බ.) යොදනු ලැබේ. එක්වරට ම උෂ්ණත්ව අංශක පෙන්වන පරිදි එය ලකුණු කොට ඇත. මේ ක්‍රමය පදනම් කොට ඇති අග්නිමාන සූත්‍රිකාව "නොපෙනී යන අග්නිමාන" යනුවෙන් හැඳින්වේ. මේ අග්නිමානවල සිදුවනුයේ වස්තුවෙන් විමෝචනය වන ආලෝකයේ තීවත්‍රා සමග එක සමාන වන තුරු සම්මත ආලෝකයේ තීව්‍රතාව දන්නා ප්‍රමාණයකින් වෙනස් කිරීමකි. ධ්‍රැවණ (polarising) වර්ගය නමැති තවත් ප්‍රකාශ අග්නිමාන වර්ගයක් ඇත. එහි සම්මත ආලෝකය නියත ලෙස තබා උත්පත්තිස්ථානයේ ආලෝකය වෙනස් කරන්නේ ය. මේ වෙනස වනුයේ උපකරණය ඇතුළේ තිබෙන ධ්‍රැවණය ඇති කරන ක්‍රමයක් මගින්ය.
විකිරණ අග්නිමානය උත්පත්තිස්ථානයේ විකිරණයෙන් ලැබෙන ශක්තිය තාප විද්‍යුත් යුග්මයකට යොමුකරන දර්පණයකින් යුක්තය. තාප විද්‍යුත් අග්නිමානයක තිබෙන තාප විද්‍යුත් යුග්මය මිනුම් උපකරණයකට සම්බන්ධ කර තිබෙන ආකාරයට ම විකිරණ අග්නිමානයෙහි ද තාප විද්‍යුත් යුග්මය සම්බන්ධ කර ඇත.
විකිරණ හා ප්‍රකාශ අග්නිමානවල කිසිදු කොටසක් උෂ්ණ වස්තුව සමග කෙළින් ම ස්පර්ශ වීම අවශ්‍ය නොවේ. එසේ ම කිසිදු කොටසක් අධික උෂ්ණත්වයකට භාජන වන්නේ ද නැත. මේ පහසුව තාප විද්‍යුත් අග්නිමානවලට නැත්තේය.
(සංස්කරණය:1963)
