අනන්තගුම්ඵ
නැගෙනහිර ඉන්දියාවේ ඔරිස්සා ප්‍රෙද්ශයට අයත් ඛණ්ඩගිරි කඳුවැටියෙහි පිහිටි ලෙන් විහාරයකි. නිර්මාණය හා කැටයම් ශෛලිය අනුව මෙය ක්‍රිස්තු පූර්ව පළමුවන සිය වසින් ඔබ්බෙහි කරන ලද්දක් බව පෙනේ.
අනන්තගුම්ඵ ලෙන ශාලාවකින් හා කුලුනු සහිත ආලින්දයකින් යුක්ත ය. ආලින්දයේ අභිමුඛය විසිතුරු ගල්කැටයමින් ගහනය. මීට ස්වල්ප කාලයකට පූර්වයෙහි හෝ සමකාලිකව හෝ කරන ලද හර්හුත් හා සාංචි ස්තූපවල දක්නා බෞද්ධ සංකේත රාශියක් අනන්තගුම්ඵ කැටයම් අතර ද වේ. ඉන් චක්‍රය, චෛත්‍යය, බෝධිවෘක්ෂය ත්‍රිරත්නය, ගරාදි වැට, ලක්ෂ්මී යන සංකේත ප්‍රධාන වේ.
ඛණ්ඩගිරි ලෙන් අතුරෙහි පිහිටි එක ම බෞද්ධ ලෙන අනන්තගුම්ඵය යනු fප’ගසන් මතයයි. මෙය බෞද්ධ භික්ෂූන්ගේ රැස්වීම් ශාලාවක් වන්නට ඇත යනු තවත් මතයකි. ඉහත සඳහන් සංකේතයන් බෞද්ධ, ජෛන යන ආගම් දෙකට ම පොදුව යොදන ලද හෙයින් මෙය ජෛන විහාරයක් ලෙස ද සැලැකේ. (ඛණ්ඩගිරි බ.)
(සංස්කරණය:1963)
