අබාධ වෙළඳ වරාය
තීරුබදුවලින් හා තීරුබදු රෙගුලාසිවලින් නිදහස් වූ වරායක් හෝ වරායේ කොටසක් හෝ වරායට අයත් ප්‍රදේශය හෝ අබාධ වෙළඳ වරාය (නිදහස් වෙළඳ තොටමුණ) නමින් හැඳින්වේ. තීරුබදු නිසා විදේශීය වෙළඳාමට ඇතිවන බාධාවන් මඟහරවා ගන්නා ක්‍රමයකි මේ. අබාධ වෙළඳ වරායක ගොඩබානු ලබන බඩු එම වරායට අයත් ප්‍රදේශයෙහි ගබඩා කොට තැබීමට ද සමහර විට එම ප්‍රදේශය තුළ ම විකිණීමට ද ගොඩබානු ලබන අමු ද්‍රව්‍යයන් යොදා භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය කිරීමට ද අවසර දීම මෙයින් අභිප්‍රේතයි. එහෙත් මෙකී ප්‍රදේශයෙන් පිටට හෝ රට තුළට හෝ බඩු ගෙනයෑමට අවශ්‍ය වූ විටෙක දී පමණක් තීරුබදු ගෙවිය යුතු වන්නේය. අබාධ වෙළඳ වරායට අයත් ප්‍රදේශයේ නිපදවනු ලබන භාණ්ඩ එම ප්‍රදේශයෙන් පිට ගෙන යෑමේ දී තීරුගාස්තුව වශයෙන් ගෙවිය යුතු වන්නේ අමුදුව්‍ය සඳහා ගෙවිය යුතු තීරුබද්ද පමණකි. මේ ක්‍රමයෙන් වන ප්‍රධාන වාසිය නම් තීරුබදු ගෙවීමක් හෝ රේගු නිලධාරීන් විසින් කෙරෙන පරීක්ෂණයක් හෝ නැති බැවින් ලාභයටත් ඉක්මනටත් බඩුබෑමට හා පැටවීමට ද එහා මෙහා ගෙන යෑමට ද හැකි වීමයි.
අබාධ වෙළඳ වරාය ක්‍රමය ප්‍රථමවරට ඇතිවූයේ මධ්‍යතන යුගයේ දීය. වාණිජවාදය (Mercantilism) යුරෝපා රටවල ව්‍යාප්තවත් ම, අධික තීරුබදු ක්‍රමය සෑම රටක ම ඇතිවන්නට වීමෙන් විදේශීය වෙළදාම සහමුලින් ම විනාශ වී යන තැනට තත්ත්වය උග්‍ර විය. විදේශීය වෙළඳාම විනාශ වන්නට ඉඩ නොදී රුකගැනීම් වස් අබාධ වෙළඳ වරාය ක්‍රමය ඇති කරන ලද බව පෙනේ. යුරෝපා මහාද්වීපයේ මුහුදබඩ නගර රාශියක් අබාධ වෙළඳ වරායවල් වහයෙන් ප්‍රකාශයට පමුණුවන ලද්දේ එහෙයිනි. සොළොන්වන සියවසේ දී ලෙග්හෝන් සහ ජිනෝවා යන ඉතාලි නගර ද හැන්සියාතික සංගමයෙහි සාමාජික වූ (හැන්සියාතික සංගමය බ.) නගර රාශියක් ද අබාධ වෙළඳ වරායවල් බවට පමුණුවන ලදි. අටළොස් වන සියවසේ දී මාර්සේල්ස්, බයෝන් සහ ඩන්ක’ක් යන නගර ද මෙකී තත්ත්වයට පමුණුවන ලදි. නමුත් දහනවවන සියවස අග කොටසේ දී අබාධ වෙළඳ වරායවලින් බොහෝ ගණනක් වසා දමන්නට සිදුවිය. මෙම කාලපරිච්ඡේදයේ දී වැඩිදියුණු වූ ජාති රාජ්‍ය ක්‍රමය හා නොගැළපීම ද තීරු බදු නොගෙවා බඩු ගෙන යෑම් ඊම් වැඩිවීම ද රජය විසින් ලැබිය යුතු ආදායම තීරුබදු අය නොකිරීම නිසා අඩුවීම ද එම වරායවල් වසා දැමීමට හේතු වශයෙන් දැක්විය හැකියි.
ට්රියෙස්ට්, කෝපන්හේගන්, ෆ්‍යුමේ, හැම්බ’ග්, බ්රේමන්, ස්ටොක්හෝම්, එම්ඩන්, ස්ටේටින්, සූලීනා (ඩැනිය්බ් මුවදොර), ඩැන්සිග් යන ස්ථාන යුරෝපයේ පිහිටි අබාධ වෙළඳ වරායවල් ලෙස ගැණේ. මෙයින් හැම්බ’ග්, කෝපන්භේගන්, ඩැන්සිග් යන නගර තුන යුරෝපයේ ප්‍රධානතම අබාධ වෙළඳ තොටමුණුය. හොංකොං, සිංගප්පූරුව, පිනැංගුව හා මැකාවෝ යන ස්ථාන පෙරදිග ඇති නිදහස් වෙළඳ තොටමුණු වේ. 1937 දී පළමුවරට ඇමෙරිකානු අබාධ වෙළඳ වරායක් බවට පැමිණි ස්ටේපල් සහ නිව්ඕලියන්ස් යන නගරද්වය ඇමෙරිකාවට අයත් නිදහස් වෙළඳ තොටමුණු වේ.
(සංස්කරණය:1963)
