අඹකහ

(බොයෙසෙන්බෙර්ගියා පන්ඩුරාටා - Boesen bergia pandurata Schlechter). සින්ගිබෙරාසේ කුලයට අයත් මේ ශාකය ලංකාව, බටහිර ඉන්දියාව, බුරුමය, මලයාව හා ඉන්දුනීසියාව යන ප්‍රදේශවල වැවේ.

අඹකහවල රෛසෝමයේ හෙවත් පොළොව යට පිහිටි ක‍ඳේ ඇතුළ කහපාටය. එහි මනා සුවඳක් ඇත. ඝන මුල් මාංසලය. කොළ ඇත්තේ ස්වල්පයකි. අග්‍රස්ථ පුෂ්ප මංජරීවල මඳක් රතු වූ මල් ඇත. නිපත්‍ර (bracts) අඟල් දෙකක් පමණ දිගය. මුකුට නාලය (corolla tube) අඟල් දෙකක් පමණය. මලෙහි වඳ රේණු තුනක් තිබේ. පාර්ශ්වික වඳ රේණු දෙක වඩා පැහැපත්ය. ශාකයේ පොළොව යට පිහිටි කඳ ඖෂධයක් ලෙස පාවිච්චි කරනු ලැබේ.

ආයුර්වේද මතය: අඹකහ තිත්ත ඇඹුල් කසට රසය; රුචිප්‍රදය; ලඝුය; කුසගිනි වඩයි; උෂ්ණ වීර්‍ය්‍යයි; සමහරු ශීත වීර්‍ය්‍ය යයි ද කියති. සෙම, දරුණු වණ, කාස, ශ්වාස, හික්කා, ජ්වර, මුඛ රෝග, රක්තදෝෂ, වායු හා ශූල රෝග නසයි.

(සංස්කරණය:1963)