අයික්, වැන්
(Eyck,van) යනු තුදුස්වන සියවස හා පසළොස්වන සියවස අතර ෆ්ලෙමිෂ් චිත්‍ර සම්ප්‍රදායේ ඉමහත් දියුණුවක් ඇති කළ චිත්‍ර ශිල්පීන් දෙදෙනකුන්ගේ පෙළපත් නාමයකි. එම චිත්‍ර ශිල්පීන් දෙදෙන නම් හොයිබ්‍රෙඃට් (හියුබට්) වැන් අයික් ද, යාන් වැන් අයික් ද වෙති. මොවුන් දෙදෙන ෆ්ලෙමිෂ් චිත්‍රසම්ප්‍රදායේ ආරම්භකයන් ලෙස ඇතැමෙක් සලකති.
හොයිබ්‍රෙඃට් වැන් අයික් (1370-1426): වැන් අයික් සොහොයුරන් දෙදෙනා අතරින් වැඩිමලා වූ හොයිබ්‍රෙඃට් ගැන අප දන්නා තොරතුරු ඉතා අල්පය. ගෙන්ට්හි ශාන්ත ජෝන් දෙව්මැදුරේ හෙවත් වර්තමාන බැවන් ආසන දෙව්මැදුරේ අල්තාරය සැරසූ විශාල සිතුවම හොයිබ්‍රෙඃට් විසින් ආරම්භ කරන ලද බව සිතුවම් රාමුවේ සඳහන් වේ. මෙම අල්තාර සිතුවම පිහිටි දෙව්මැදුරේ ම හොයිබ්‍රෙඃට් වෙනුවෙන් සොහොන් ගලක් පිහිටුවා තිබේ. අල්තාර සිතුවම හැරුණුවිට හොයිබ්‍රෙඃට් විසින් නිමවන ලදැයි සලකනු ලබන තවත් චිත්‍ර කිහිපයක් නිව්යෝක් හි මෙට්‍රොපොලිටන් කෞතුකාගාරය, ඕලන්දයේ වියර්හව්ටන් කෞතුකාගාරය යනාදි තන්හි තැන්පත් කොට තිබේ.
යාන් වැන් අයික් (1380/90-1441): මාසයික් ප්‍රදේශයේ උපනැයි කියන යාන් අයික් සිය සොහොයුරු හොයිබ්‍රෙඃට් වෙත චිත්‍ර කලාව හැදෑරීය. අනතුරුව 1422 දී හේග් නගරයේ වෙසෙමින් ඕලන්දයේ ජෝන් ආදිපාදතුමන් යටතේ ග්‍රන්ථ අලංකරණයෙහි යෙදුණේය. 1425 දී බ’ගන්ඩියේ ආදිපාදතුමාගේ රාජකීය චිත්‍රශිල්පියා බවට පත් යාන් මිය යන තුරු ම එම පදවිය ඉසුලූ බව ප්‍රකාශ වේ. මේ කාලයේ දී යාන්ට සිය ස්වාමියාගේ රහස් දූත මෙහෙවර සඳහා පෘතුගාලය, ස්පාඤ්ඤය වැනි රටවල ඇවිදීමට පවා සිදු විය. ආදිපාදතුමාට පෘතුගාලයේ ඉසබෙලා කුමරිය සිය දේවිය වශයෙන් තෝරා ගැනීමට හැකි වූයේ යාන් විසින් අඳින ලද ඇගේ ප්‍රතිරූපය නිසාය. 1430 දී බ’ජස් නගරයේ පදිංචි වූ යාන් උසස් ම පෙළේ චිත්‍ර ශිල්පියකු බවට පත් විය.
යටකී පරිදි ගෙන්ට්හි අල්තාරය සැරසූ සිතුවම් ඇඳීම ආරම්භ කළේ හොයිබ්‍රෙඃට් වුව ද එය නිමාවට පැමිණවූයේ යාන්ය. යාන් වැන් අයික් අතින් නිමවුණු විශිෂ්ටතම කලාකෘතිය ද මෙය වේ. මේ හැර මෙම චිත්‍රශිල්පියාගේ අත්සන සහිත වූ ද රහිත වූ ද සිතුවම් රාශියක් බර්ලින්, වියානා, ලන්ඩන්, වොෂිංටන්, ෆිලඩෙල්ෆියා ආදී කෞතුකාගාරයන්හි සුරක්ෂිතව ඇත.
විශිෂ්ට බුද්ධියක් හා පෘථුල අවබෝධයක් පළ කරන මෙම චිත්‍ර ස්වාභාවික අලංකාරය ඉක්මවන නමුත් තාත්විකත්වයෙන් තොර නොවේ. යාන්ගේ සිතුවම් ප්‍රමාණයෙන් එතරම් විශාල නොවූවත් නිරූපිත වස්තූන්ගේ සියලු විස්තර සියුම් ලෙස ඒවායින් පිළිබිඹු වේ. දේශාටනයෙන් ලත් අත්දැකීම නිසා තම සිතුවම්වල පසුබිම විවිධ ස්වාභාවික දර්ශනයන්ගෙන් අලංකාර කිරීමට ඔහු සමත් විය. හොයිබ්‍රෙඃට් මෙන්ම යාන් ද පර්‍ය්‍යාලෝක විධීන් අනුගමනය නොකළ බව පෙනේ. ප්‍රතිරූප ඇඳීමෙහි ප්‍රසිද්ධියක් ඉසුලූ යාන් ඒ ප්‍රතිරූපයන්හි ඒ ඒ පුද්ගලයන්ගේ ජීවමාන ස්වරූපය මූර්තිමත් කොට දැක්වීමෙහි මහත් දක්ෂතාවක් පෙන්වීය.
හොයිබ්‍රෙඃට් සහ යාන් සොහොයුරන් විසින් තෙල්සායම් චිත්‍රකර්මය ආරම්භ කරනලදැයි විශ්වාසයක් පැවැති නමුත් දැන් ඒ මතය නොපිළිගැනේ. කෙසේ වුව ද, චිත්‍ර ඇඳීම පිණිස තෙල් සායම් මාධ්‍යය කොටගත් යාන් අයික් එය ක්‍රමවත් ලෙස පාවිච්චි කිරීමේ පිළිවෙළ ලොවට විදහාපෑවේය. සිතුවම් වලිත්ති දැමීම නිසා සායම්වල වර්ණවත් භාවය ආරක්ෂා විය. යාන්ගේ චිත්‍ර ක්‍රමයෙහි නියම ෆ්ලෙමිෂ් සම්ප්‍රදාය පිළිබිඹුව ඇත.
යාන් වැන් අයික්ගේ ශිෂ්‍යයන් අතර පෙට්රස් ක්‍රිස්ටස් ප්‍රධානය. යාන් මිය යෑමට මාස කිහිපයකට පෙර ඇඳීමට ආරම්භ කළ "දේවමාතාව සහ බිළිඳා" නමැති සිතුවම ක්‍රිස්ටස් විසින් නිමකරන ලද බව සැලකේ.
(සංස්කරණය:1963)
