අයිබීරියානු අර්ධද්වීපය
යුරෝපා මහාද්වීපයේ නිරිතදිග කෙළවර උත්තර අක්ෂාංශ 36° සහ 44° ද, බටහිර දේශාංශ 10° සහ නැගෙනහිර දේශාංශ 4° ද අතර පිහිටි අර්ධක්වීපයයි. ඉංග්‍රීසි ඕඩය, අත්ලන්තික් සාගරය සහ මධ්‍යධරණී මුහුද යන මේවායින් වට වූ මෙම අර්ධද්වීපය ප්‍රංසයෙන් වෙන් වී ඇත්තේ පිරනීස් කඳුවැටියෙනි. ජිබ්‍රෝල්ටර් සමුද්‍රසන්ධිය නිසා අප්‍රිකා මහාද්වීපයෙන් වෙන් වේ. මේ අර්ධද්වීපය වර්ග සැතපුම් 2,28,000ක් පමණ විශාලය. පෘතුගාලය එහි බටහිර පාර්ශ්වයෙහි පිහිටා තිබේ. ඉතිරි විශාල ප්‍රදේශය වර්තමාන ස්පාඤ්ඤ දේශයයි. මුළු අයිබීරියානු අර්ධද්වීපය ම "අකියානු" කබොලුවලින් නිමියේය යනු භූගර්භ විද්‍යාඥයන්ගේ පිළිගැනීමයි. විශාල සානුවක් වැනි වූ මෙම අර්ධද්වීපය හරහා දැඩිව ඛාදනය වී ඇති කැන්ටබ්‍රියානු කඳුවැටිය සහ සියෙරා දෙ ගාතා, සියෙරා දෙතොලේදෝ, සියෙරා මොරේනා ආදී කඳුවැටි රාශියක් ඇත. දකුණු වෙරළබඩ සියෙරා නෙවාදා කඳුවැටියෙහි අඩි 11,420ක් උස මූලාසේන් මෙහි ඇති උස් ම ශිඛරය වන අතර උසින් අඩි 7,500ක් පමණ වූ තවත් කඳු කුළු හතක් වෙයි. ගිනිකොනට ගලන එද්රෝ (සැ.480), නිරිතට ගලන ග්වාදාල් කිවීර් (සැ.374), බටහිරට ගලන දුවෙරෝ (සැ.485), තේගස් (සැ.566) සහ ග්වාද්‍යාන (සැ.515) යන මේවා අර්ධද්වීපයේ ප්‍රධාන ගංගායි. අයිබීරියා අර්ධද්වීපයෙහි රිදී, ඊයම්, තඹ, රසදිය ආදි ඛනිජ වර්ග බහුලව ලැබේ. අර්ධද්වීපය මධ්‍යයෙහි ස්පාඤ්ඤයේ අගනුවර වූ මැඩ්රිඩ් නගරය පිහිටා තිබේ. ග්‍රීක සමයේ දී පවා ප්‍රසිද්ධියක් ඉසුලූ නගර සහ වරායවල් මෙහි මධ්‍යධරණී වෙරළේ ඇත. බාර්සිලෝනා, වලෙන්ෂියා, කාර්තජිනා සහ මැලගා වැදගත් වර්තමාන තොටුපළවල්ය. පෘතුගාලයේ අගනුවර වූ ලිස්බන් සහ ඔපෝටෝ බටහිර වෙරළේ පිහිටි ප්‍රධාන නගරයි.
(ස්පාඤ්ඤය; පෘතුගාලය යන ලිපි ද බලන්න)
(සංස්කරණය:1963)
