අගස්ත්‍ය
මෙතෙමේ වේදකාලීන ඍෂිවරයෙකි. ඍග්වේදයෙහි කිහිප වරක් ම මොහු මෙනමින් හඳුන්වන ලද්දේය. එහි එක් තැනෙක මොහු "මාන" යයි ද වෙනත් කිහිප තැනෙක "මානගේ පුත්‍රයා" (මානස්‍ය සුනු) හෙවත් "මාන්‍ය" යයි ද සඳහන් කරනු ලැබේ. මිත්‍ර, වරුණ දෙදෙනා යාග කර්මයක් සඳහා පවිත්‍ර කොට මන්ත්‍රස්තෝත්‍ර ආදියෙන් ප්‍රසාදනය කොට කුම්භයෙක බහා ලූ ඔවුන්ගේ බීජ කොටසෙකින් මානගේ පහළ වීම සිදුවී යයි ද එහි ම සඳහන් වෙයි.
ඍග්වේදයෙහි ප්‍රථම මණ්ඩලයේ 165 වන සූක්තයෙහි සිට 191 වන සූක්තය තෙක් ඇති සූක්තයන් හා සම්බන්ධ වූ ඍෂිවරයා අගස්ත්‍යයි. 179 වන සූක්තය අගස්ත්‍යත් ඔහුගේ භාර්‍ය්‍යාව වූ ලෝපා මුද්‍රාත් අතර වූ සංවාදයෙකි. තමාගේ තුරුණු බව ඉක්ම යා දී තපශ්චර්‍ය්‍යායෙන් කල් ගෙවූ අගස්ත්‍යහට ආඩපාළි බෙණෙන්නට වූ ලෝපා මුද්‍රාව සනහමින් ඔහු ප්‍රජාව අපේක්ෂායෙන් ඇය හා කාමසම්භෝගයෙහි යෙදීමක් පිළිබඳ පුවතක් එයින් හෙළි වෙයි. මිත්‍ර වරුණ දෙදෙන හා සමඟ අගස්ත්‍ය තෙමේ වසිෂ්ඨ ඍෂිවරයා මෙලොවට පහළ කෙළේ යයි ඍග්වේදයේ එක් තැනෙක සඳහන් වෙතත් එයින් අදහස් කරන ලද්දේ කුමක් දැයි නොපැහැදිලිය. තමා මරුත්නට යාග පූජාවක් කිරීමට සූදානම් වීම නිසා කෝපයට පත් ඉන්ද්‍රයාත් ඔවුනුත් අතර සාමය ඇති කිරීම වෛදික අගස්ත්‍ය කළ මහත් දස්කමෙකි.
උර්වශී නමැති අප්සරාවගේ දර්ශනය හේතු කොටගෙන මිත්‍ර, වරුණ දෙදෙනා කෙරෙන් වගුළ බීජයෙන් අගස්ත්‍යගේ සම්භවය වූයේ යයි පශ්චාද්වෛදික ග්‍රන්ථයන්හි දක්නා ලැබේ. එහෙයින් මොහු මෛත්‍රාවරුණි, ඖර්වශේය යන නම්වලින් ද හැඳින්වෙයි. කුම්භයෙක උපන් නිසා කුම්භයෝනි, ඝටෝද්භව, කුම්භසම්භව, කලශීසුත, කලශ යෝනි යන නම් ද මොහුට ව්‍යවහාර වෙයි. උසින් වියතක් පමණ වූයෙන් මොහු "මාන" නමැයි ද කියනු ලැබේ. පුලස්ත්‍ය ඍෂිවරයා මොහුගේ පියා යයි පුරාණ ග්‍රන්ථයන්හි දැක්වෙයි. මහාභාරත, භාගවතපුරාණ ආදියෙහි ඉධ්මවාහ, දෘඪච්‍යුත යයි අගස්ත්‍යගේ පුතුන් දෙදෙනකුන්ගේ නම් සඳහන් වෙයි.
අගස්ත්‍ය විසින් කරන ලද නොයෙක් වික්‍රමයන් පිළිබඳ තොරතුරු හින්දු හා ද්‍රවිඩ දේවකථාවන්හි දක්නා ලැබේ. තමා ප්‍රදක්ෂිණා කිරීමට සූර්‍ය්‍යයා නොකැමති වූ හෙයින් රැහැණි වූ වින්ධ්‍ය පර්වතය සූර්‍ය්‍යයාගේ ගමනට බාධා පමුණුවන පිණිස උස්ව වැඩෙන්නට වූයෙන් තැති ගත් දෙවියන්ගේ අය ද මෙන් අගස්ත්‍ය තමාට දක්ෂිණ ප්‍රදේශයට යෑමට අවකාශ සැලැසීම් වස් පහත්ව හොවින්නට ද තමා එන තෙක් නොවැඩී සිටින්නට ද වින්ධ්‍ය පර්වතය ගිවිස්වා ගත් බවත් අගස්ත්‍යගේ ආගමනය අපේක්ෂා කෙරෙමින් වින්ධ්‍ය පර්වතය තවමත් නොවැඩී සිටුනා බවත් මහාභාරතයෙහි සඳහන් වෙයි. "පර්වත ප්‍රක්ෂේපකයා" යන අර්ථයෙන් මොහු "අගස්ත්‍ය" නමැයි ද කියනු ලැබේ. මොහු නහුෂ රජුහට ශාප කොට ඔහු සර්පයකු කෙළේ යයි ද එහි ම දැක්වේ. වරක් සමුද්‍රය තමාහට වරදක් කෙළෙන් පළිගැනීම සඳහාත් සුරාසුර සංග්‍රාමයෙහි දී පැරැද පලා ගොස් සමුද්‍ර පත්ලෙහි සැඟැවී සිටි අසුරයන් දක්වාලීම් වශයෙන් සුරයනට අනුග්‍රහ කිරීම සඳහාත් අගස්ත්‍ය තෙමේ සමුද්‍ර ජලය මුළුමනින්ම බී‍වේය. එහෙයින් මොහුට පීතාබ්ධි, සමුද්‍රචුලුක යන නම් යෙදේ.
අගස්ත්‍යහට ඉතා උසස් තැනක් දී ඇත්තේ රාමායණයෙහිය. මොහු වින්ද්‍ය කඳු වැටියට දකුණින් පිහිටි කුඤ්ජර නමැති කන්දෙහි ආශ්‍රමයක වෙසෙමින් දක්ෂිණාපථයෙහි සියලු ඍෂීන්හට අගතැන් දැරූ බව ද එහි වුසූ රකුසන් දමා වාතාපී නම් රකුසකු කා ජීර්ණ කොට ප්‍රතිවෛරීව ආ ඔහුගේ සෝවුරු ඉල්වල නම් රකුසු ස්වකීය නේත්‍රරශ්මි ප්‍රහාරයෙකින් විනාශ කළ බව ද ප්‍රවාසිතව වෙනෙහි ඇවිදිමින් සිටි රාම සීතා ලක්ෂ්මණ යන තිදෙන සිය අසපුවට පිළිගෙන අතිශය කාරුණ්‍යයෙන් ඔවුනට අනුශාසනය කෙරෙමින් රාමහට විෂ්ණුගේ දුන්න ද ප්‍රදානය කොට ඔහුට රාජ්‍යලාභය වූ කල්හි ඔහු හා සමඟ අයෝධ්‍යාවට ගිය බව ද එහි සඳහන් වෙයි.
අගස්ත්‍ය ස්වකීය භාර්‍ය්‍යාව මවා ලූ ආකාරය මහාභාරතයෙහි මෙසේ දැක්වෙයි:- වරක් තමාගේ මුතුන්මිත්තන් ආවාටයෙක විළුඹින් එල්ලී සිටිනු අගස්ත්‍ය විසින් දක්නා ලදි. ඔහුට දාව පුතකු උපනොත් පමණක් ඔවුනට ඉන් මිදෙත හැකි බව ඔවුන් කීයෙන් හෙතෙමේ නොයෙක් සතුන්ගේ අතිශයින් ශෝභමාන වූ අංගෝපාංගයන් ගෙන බිළිඳියක මවා විදර්භ දේශයේ රජුගේ මාළිගයට රහසේ යැවීය. රජුගේ දුහිතෘස්ථානයෙහි වැඩී යොවුන් පත් මේ රූමතිය පුතකු ලබාගැනීමේ අභිලාෂයෙන් යුත් අගස්ත්‍ය ඍෂිහු විසින් පාවා ගනු ලැබුවාය. මෑ සතුන්හට ඔවුන්ගේ ශෝභමාන අංගයන් නැතිව (ලොප් ව) යෑමට හේතුවූයෙනේ ලෝපාමුද්‍රා නම් වූවාය.
උතුරු ඉන්දියානු සභ්‍යත්වය දකුණු ඉන්දියාවේ මුල් ද්‍රවිඩ ජනයා වෙත ගෙනා ආර්‍ය්‍ය ඍෂිවරයා අගස්ත්‍ය බව ද්‍රවිඩ පුරාවෘත්තයන්ගෙන් පෙනී යයි. සංස්කෘතයට වඩා මිහිරි බසක් පහළ කරන සේ මොහු කන්දසාමි දෙවියනට කළ අයැදීමෙන් දෙමළ බස පහළ වුණු බව ද මොහු පළමු සංගම් සාහිත්‍ය යුගයේ මූලිකයා වූ බව ද ද්‍රවිඩ ජනයාගේ විශ්වාසයයි. පැරැණි ද්‍රවිඩ ගෝත්‍රිකයනට කලා ශිල්ප සාහිත්‍ය ආදිය හැදෑරවූ මුල් ම ආචාර්‍ය්‍යවරයා වන අගස්ත්‍ය ක්‍රිස්තු වර්ෂයට පෙර 7 වන හෝ 6 වන සියවසෙහි ජීවත් වන්නට ඇතැයි ආචාර්‍ය්‍ය කෝල්ඩ්වෙල් මහතා සලකයි. ට්රැවන්කෝරයේ පිහිටි අගස්ති මලේ නම් කන්දේ ඇති අගස්ත්‍යෙශ්වර දේවාලයෙහි මොහුට වන්දනමාන කරනු ලැබේ. ද්‍රවිඩ ජනයා "අගත්තියර්" නමින් මොහු හඳුන්වති. අගත්තියර් නමැත්තන් කීප දෙ‍නකුන් සිටි බවද ද්‍රවිඩ සාහිත්‍යයෙන් පෙනී යයි. ඉන්දුනීසියාව, කාම්බෝජය ආදි රටවල අගස්ත්‍යගේ සම්බන්ධය පැවැතුණු බවට සලකුණු තිබේ. අගස්ත්‍ය මිටි තැනැත්තකු වූ නිසා ද්‍රවිඩ ජනයා ඔහු කුරුමුනි නමින් ද හඳුන්වති.
ලංකාවේ රෝහණ නමැති පර්වතයෙක අගස්ත්‍ය විසුවේ යයි බාලරාමායණ, කාව්‍ය මීමංසා, අනර්ඝ රාඝව ආදි සංස්කෘත ග්‍රන්ථයන්හි එන ඇතැම් පාඨවලින් හැ‍ඟෙයි. මේ පර්වතය "සමනොළ" බවත් එහි සමන් නමින් පුදනු ලබන දෙවියා "යම" බවත් අගස්ත්‍ය ඔහුගේ පුරෝහිතයකු වූ බවත් ආචාර්‍ය්‍ය පරණවිතාන මහතා පවසයි. සියලු ලෞකික සම්පත් හැර පියා බරණැසින් නික්ම ලංකාවේ කාරද්වීපයට පැමිණ සිල් රැකි අගස්ති නමැති තවුසකු ගැන අකිත්ති ජාතකයෙන් කියැවේ. පොළොන්නරුවේ පොත්ගුල් වෙහෙර අසල වූ සුප්‍රසිද්ධ පිළිමය ද අගස්ති පිළිමයෙකැයි මතයෙක් වේ.
අගස්ත්‍ය හා සම්බන්ධ වූ පුරාවෘත්ත සිංහල උපමා ආදියෙහි නොයෙක් විට හමුවෙයි. සිංහල සාහිත්‍යයෙහි මොහු අගතිසි කුඹුයොන් ආදි නම්වලින් හැඳින්වේ.
(සංස්කරණය:1963)
