අටසිල්
ගිහිගෙය නැතහොත් සමාජ ජීවිතය හැරපියා පැවිදිකම් හෝ තවුස්දම් රකිමින් තමාගේ ආධ්‍යාත්මික පාරිශුඞිය ලබාගැනීම බුදුසමයේ මූලික පරමාර්ථයක් විය. එබැවින් එය මානවසංහතියේ උච්ඡේදයට හා විනාශයට හේතුභූත වූ ද සාමාන්‍ය මිනිසා විසින් පිළිපැදිය නොහැකි වූ ද ලෝකෝත්තර ප්‍රතිපදාවක් ලෙස සමහර නූතන විචාරකයන් විසින් පමණක් නොව බුදුන්වහන්සේගේ කාලයේ දී විසූ සමහර පුද්ගලයන් විසින් ද හඳුන්වා දෙන ලද්දේය. එබව විනය පිටකයේ මහාවග්ගයෙහි එන "අපුත්තකතාය පටිපන්නො සමණො ගොතමො, වෙධව්‍යාය පටිපන්නො සමණො ගොතමො, කුලූපච්ඡෙදාය පටිපන්නො සමණො ගොතමො" යනාදි පාඨයන්ගෙන් පැහැදිලි වෙයි. ගිහි ජීවිතය සමඟ සංසන්දනය කිරීමේ දී පැවිදි ජීවිතය උත්කෘෂ්ට එකක් ලෙස දක්වන ලද නමුත් බුදුන්වහන්සේ ගිහි ජීවිතය කෙරෙහි ද විශේෂ සැලකිල්ලක් දක්වා ඇති බව පාලි නිකාය ග්‍රන්ථයන්ගෙන් පෙනේ.
ලෝකෝත්තර වූ නිර්වාණය අවබෝධ කර ගැනීම එකවර කළ හැකි දෙයක් නොවන බව පිළිගත් බුදුන්වහන්සේ නිර්වාණගාමිනී වූ අනුපූර්ව ක්‍රියා මාර්ගයක් හෝ ප්‍රතිපදාවක් අනුගමනය කළ යුතු බව "නාහං භික්ඛවෙ ආදිකෙනෙව අඤ්ඤාරාධනං වදාමි. අපි ච භික්ඛවෙ අනුපුබ්බසික්ඛා අනුපුබ්බකිරියා අනුපුබ්බපටිපදා අඤ්ඤාරාධනාහොති" යනුවෙන් වදාළහ.
ගිහිගෙය අතහැර පැවිදිවීම ආගමික ජීවිතයේ අවශ්‍යාංගයක් වුවත් ගිහියකු වශයෙන් පවා නොයෙක් අයුරින් සිල් රැක්ක හැකි වේ. "සීං පන සාසනස්ස ආදි චරණං පතිට්ඨා" යනුවෙන් සීලය වනාහි සාසනයේ මූලය, හැසිරීමය, ප්‍රතිෂ්ඨාව යයි වදාළ උන්වහන්සේ ගිහිගෙයි වාසය කරන පුද්ගලයකු විසින් පුරුදු පුහුණු කළයුතු ශීලාංග රාශියක් ම අනුදැන වදාළ සේක.
ගිහිගෙයි වසන පුද්ගලයා කාමභෝගියකු (ගිහීකාමභෝගී) බව බොදුදහමෙහි කියැවේ. ඔහු කාමභෝගියකුව සිටින තාක් සංසාරයට බැඳී සිටිනු පමණක් නොව ඒ සමඟ ම ජීවිතය ආශ්‍රිත අනන්ත දුක් කරදරවලට ද භාජන වෙයි. එබැවින් ශීලයෙන් අපේක්ෂිත වන්නේ ගිහිගෙයි වසන පුද්ගලයා කාමභෝගීභාවයෙන් අනුක්‍රමයෙන් ඈත්කොටලීමයි. එදිනෙදා ජීවිතයෙහි දී ඔහු භුක්තිවිඳින කාමසම්පත් අඩුකොට ගිහිගෙය නිඃශ්‍රිත ආශාවන් තුනී කොටපියා ඔහු තුළ සංවරයක් ඇතිකිරීම සඳහා නිත්‍යශීල වශයෙන් පන්සිල් ද උපෝසථශීල වශයෙන් අටසිල් ද අනුදැන වදාළහ.
අබුද්ධෝත්පාද කාලයන්හි පවා පඤ්චශීල සමාදානය පවත්නා බවත් සක්විත්තන් පවා ඒ ශීල සමාදානය අනුදන්නා බවත් පොතපතෙහි සඳහන් වේ. මිනිස් සමාජයෙහි පවත්නා විවිධ දුසිරිත් මැඩලා සමාජයේ යථා පැවැත්ම ඇතිකරලීමට ද පඤ්චශීලය අතිශයෝපකාරී වේ. පංචශීලය නම් (1) ප්‍රාණවධයෙන් (පරපණ නැසීමෙන්) වෙන්වීම (2) අදත්තාදානය (අනුන් අයත් නුදුන් දෙය ගැනීමෙන්) වෙන්වීම (3) කාමයෙහි වරදවා හැසිරීමෙන් වෙන්වීම (4) මුසවායෙන් (බොරු කීමෙන්) වෙන්වීම හා (5) රහමෙර පීමෙන් වෙන්වීම යන මේවාය.
"යො පාණං අතිපාතෙති-මුසාවාදං ච භාසති
ලොකෙ අදින්නං ආදියති-පරදාරං ච ගච්ඡති
සුරා‍මෙරයපානං ච-යො නරො අනුයුඤ්ජති
ඉධෙව එසො ලොකස්මිං-මූලංඛණති අත්තනො" යනාදි වශයෙන් මෙම පස්පව්හි යෙදෙන පුද්ගලයා පිරිහීමට පත්වන බවත් එයින් වැළකී සිටීමට සමත් පුද්ගලයා ගිහියකු විසින් ලැබිය හැකි උසස් ම තත්වය වූ චක්‍රවර්ති රජ බවට පවා පැමිණ මෙම පංච සීලයෙන් ලැබෙන ආනිසංස භුක්ති විඳින බවත් කියා තිබේ. මංගල සූත්‍රයෙහි දැක්වෙන පරිදි ප්‍රතිරූපදේශවාසය නැතහොත් පිරිසිදු දියුණු සමාජයක විසීම ආධ්‍යාත්මික පාරිශුද්ධිය ලබාගැනීම සඳහා පදනමක් වශයෙන් අවශ්‍යය. එවැනි ප්‍රතිරූපදේශයක් බිහිකිරීම, එවැනි පිරිසිදු සමාජයක් ගොඩනැංවීම, මෙම පන්සිල් නිත්‍ය වශයෙන් සමාදන් වීමෙන් සිදුවේ.
ඊළඟට උපෝසථාංග වශයෙන් සමාදන් වන අට අඟෙකින් යුත් සීලය අටසිල් යනුවෙන් ව්‍යවහාරයට පැමිණ තිබේ. පොහොයෙහි ලා සමාදන් වන සිල් වූයෙන් මේ අටසිල් ම පෙහෙවස් නමුදු වෙයි. ගිහියකු වශයෙන් ජීවත්වන තාක් නිත්‍ය වශයෙන් සමාදන් වීමට අසීරු වන අටසිල් වනාහි යටත්පිරිසෙයින් උපෝසථ දිනයන්හි දී සමාදන් වීම බුදුන්වහන්සේ විසින් අනුදැන වදාරන ලදි. මේ අෂ්ටාංග සීලයට නිත්‍ය සීල වශයෙන් ඉදිරිපත් කරන ලද පංච සීලය ද ඇතුළත් වන නමුදු තෙවැනි සිල් පදයෙහි ලා වෙනසක් දක්නට ලැබේ. බඹසර හැසිරීම ගිහියකුට නිත්‍ය සීලයක් වශයෙන් නියම කිරීමට නොහැකි වූයෙන් එය අඩු වශයෙන් උපෝසථ දිනයෙහි දී වත් පිළිපැදිය හැකි බැවින් කාමයෙහි වරදවා හැසිරීම වෙනුවට බඹසර හැසිරීම දක්වා තිබේ. (6) විකල් බොජුනෙන් වෙන්වීම (7) නැටීම්, ගැයීම්, වැයීම්, විසුළු දැකීම් හා මල්ගඳවිලෙවුන් ඈ දැරීමෙන් වෙන්වීම හා (8) උසසුන් මහ අසුන් යන මේවායින් වෙන්වීම යන මේ සිල්පද ඇතුළු අටසිල් මගින් බලාපොරොත්තු වන්නේ ආධ්‍යාත්මික පාරිශුද්ධියට අහිතකර වූ ගිහිගෙය ආශ්‍රිත වූ තෘෂ්ණාදෘෂ්ටි ආදි ක්ලේශයන් තරමක් දුරට වත් තුනී කරවීමයි. අටසිල් සමාදන්වීම ම පරමාර්ථයක් නොවන නමුත් ඒ මගින් ලබන ශීල සංවරය සමාධි ප්‍රඥා දෙකටත් අවසානයේ දී නිර්වාණය සාක්ෂාත් කර ගැනීමටත් හේතු වේ.
අට්ඨංගික උපෝසථසීලය සමාදන් වන්නහු විසින් සෙට පෙහෙවස් වසන දවසැයි සලකා කල්තබා ම ආහාරපානාදි ගෙදොර කටයුතු විධාන කළයුතුය. පොහෝ දවස් උදෑසන ම භික්ෂුනමක් හෝ භික්ෂුණියක හෝ දසසිල් දන්නා උපාසකයකු හෝ උපාසිකාවක හෝ සමීපයෙහි වාග්භේද කොට උපෝසථාංග සමාදන් විය යුතුයි. "අජ්ජ ඉමංච දිවසං ඉමංච රත්තිං උපොසථං උපවසාමි අට්ඨංගසමන්නාගතං සීලං සමාදියාමි"යි වාග්භේද කළයුතුයි. පෙළ නොදන්නහු විසින් "බුදුන් අනුදැන වදාළ පෙහෙවස් ඉටා ගනිමී" අධිෂ්ඨාන කළයුතුයි. එසේ අධිෂ්ඨාන කොට ගෙන එදවස ද ඒ රාත්‍රියෙහි දී ද සමාදන් වූ ඒ ශික්ෂාපද අනුව පිළිපැදීමට වෙහෙස ගත යුතුයි.
උපෝසථ සමාදානය වූකලී බුදුන් ලොවැ පහළවන්නට පෙරාතුව ද ශිෂ්ට මිනිසුන් අතර ආගම සිරිත් විසින් පැවැති බව පෙනේ. බෝසතුන් මව්කුස පිළිසඳ ගන්නා දවස් මහාමායා දේවීන් පෙහෙවස් සමාදන් වැ වුසූ බව සඳහන් වෙයි. සක්විතිවත් පුරන රජදරුවනට සක්රුවන් පහළ වනුයේ ද පෙහෙවස් සමාදන්වැ වෙසෙන අවස්ථායෙකය. අංගෝත්තරසඟියෙහි ලා විසාඛුපෝසථ සූත්‍රයෙහි නිගණ්ඨඋපෝසථයක් තුබුණු බව ද එය මහත්ඵල නොවන සේ ද වදාරා ඇත. ආර්‍ය්‍ය උපෞෂථය වුව ද ලෝභාදියෙන් මඩනා ලද සිතැතිව ජීවිතය පිළිබඳ විතර්කයන්ගෙන් යුක්ත වී නම්, එය එදිනෙදා බැළයෙන් සරක් බලන ගොපල්ලාගේ පැවතුම් වැනි නුයි ගෝපාලකූපෝසථ නම් වෙයි. එ ද අනුසස් විසින් මහත්ඵල දෙන්නේ නොවේ.
බුදුන් විසින් අනුමත වූ ආර්‍ය්‍ය උපෞෂථය වූකලි බ්‍රහ්මූපෝසථ ධම්මූපෝසථ සංඝූපෝසථ සීලූපෝසථ දේවතූපෝසථ යයි පස්වැදෑරුමි. එහි පෙහෙව අටසිල් සමාදන් වූවහු අකුශල විතර්කයනට නොබැස "ඉතිපි සො භගවා අරහං" යනාදීන් බුදුගුණ මෙනෙහි කෙරෙමින් වෙසේ නම් එය බ්‍රහ්මූපෝසථ නම් වෙයි. එසෙයින් ම දහම් ගුණ මෙනෙහි කෙරෙමින් වෙසෙන්නහුගේ උපෝසථය ධම්මූපෝසථ නම් ද සංඝගුණ මෙනෙහි කරන්නහුගේ උපෝසථය සංඝූපෝසථ නම් ද වෙයි. යමෙක් තමා සමාදන් වූ උපෝසථයේ ඒ ඒ අංගයන් මෙනෙහි කෙරෙමින් තම ශීලය පිරිසිදු සේ සිතා නම් එය සීලූපෝසථ නම් වෙයි. යම්බඳු පෙහෙවස් සමාදානයෙකින් චාතුර්මහාරාජිකාදියෙහි වැසි දෙවියෝ ආයුවර්ණ සුව ලබන්නාහු නම් මාගේ පෙහෙවස් ද එබඳු යයි දෙවියන් හා තමා හා සම සේ සිතනුවහුගේ උපෝසථය දේවතූපෝසථ නම් වේ. මෙසේ බුදුගුණ ඈ මෙනෙහි කරනුවහුගේ සිත නීවරණ සංඛ්‍යාත උපක්ලේශයන්ගෙන් මිදුණේ පිවිතුරු වූයේ වේ.
තවද පොහොය අටසිල් සමාදන් වූවහු විසින් මෙසේත් මෙනෙහි කළ යුතුය. "රහත්හු යාවජීවයෙන් ප්‍රාණවධයෙන් විරතයහ; මම් ද අද මෙරෑ මෙදාවල්හි ප්‍රාණවධ හැරපියා රහතුන් අනුව වෙසෙමි; එ අඟින් රහතුන් හා සමවෙයි; පෙහෙවස් සමාදන්ව වෙසෙමි" යනුවෙනි. මෙසෙයින් අටඟින් ම තමා රහතුන් අනුව වසන සේ සිතන්නා හට සිත පවිත්‍ර වෙයි. පිවිතුරු කොට රැකි අෂ්ටාංග උපෞෂථශීලය මහත්ඵල මහානිසංස ඇති බව වදාරන ලද්දේයි. (ධර්මප්‍රදීපිකා, තිකංගුත්තර විසාඛූපොසථසුත්ත ආදියෙන් විස්තර දත යුතුය.)
කර්තෘ:ඩී.ජේ. කළුපහන
(සංස්කරණය:1963)
